چکیده:
یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی کشورها ، سطح سلامت و تندرستی افراد جامعه است. آینده هر جامعه مبتنی بر پویائی و سلامتِ روانی و جسمانی نوجوانان و جوانان آن جامعه است ، بطوری که وجود افراد سالم و توانمند بزرگترین سرمایه ملی یک جامعه محسوب می شود. زندگی ماشینی عصر حاضر ، اگر چه پیشرفت های صعنعی و تکنولوژی و رفاهِ بسیاری را برای بشر به ارمغان آورده و منشاء خدمات ارزنده ای به انسان ها شده ، اما عوارض متعددی را نیز به همراه داشته است. از اساسی ترین عوارض آن می توان به جایگزینی ماشین به عنوان نیروی عضلانی است ، که زمینه ساز فقر حرکتی ، بی تحرکی و چاقی می شود. علاوه براین عوامل ، الگوهای غلط در نشستن ، ایستادن ، راه رفتن و حمل اشیا ، استفاده از پوشاک نامناسب ، بیماری ها ، وراثت ، وضعیت های شغلی ، فرهنگ و ویژگی های آنتروپومتری می توانند باعث ضعف واختلال در رشد شوند ، اختلال و ضعف در رشد باعث ایجاد ناهنجاری های بدنی شده و شخص وضعیت بدنی مطلوب خود را از دست می دهد ، این ضعف ها به خودی خود ، ضعف های ارگان های دیگر بدن مانند دستگاه گردش خون و تنفس را نیز به همراه دارد. امروزه در کشورهای پیشرفته جهان برای شناساندن وضعیت بدنی صحیح به مردم ، برنامه ریزی های جامع و دقیقی به عمل آمده است ، بطوری که صاحبان صنایع و سازندگان وسایل مورد نیاز مردم مثل میز ، صندلی ، مبلمان و پوشاک یکی از وجوه برتری خود را رعایت استانداردهای علمی پیرامون وضعیت بدنی می دانند. این امر به منزله اهمیت وضعیت بدنی انسان است. حرکات اصلاحی به عنوان شاخه ای از تربیت بدنی و علوم ورزشی ، دانشی کاربردی در سطح جامعه به ویژه مدارس است که مشتمل بر اهداف عمده شناسایی ، آموزش پیشگیری ، بهبود و اصلاح ناهنجاری های بدنی و الگوهای حرکتی افراد است. چگونگی وضعیت بدنی یک عمل ناخودآگاه است و وضعیتی که شخص در دوران کودکی و نوجوانی بدست می آورد در تمام عمر تقریباً ثابت می ماند و از طرفی چون بچه های این سنین در حال رشد هستند و هنوز اپی فیزهای استخوان های آنها نرم و قابل انعطاف است و حرکات اصلاحی و ورزشی قادر به تغییر شکل دادن ناهنجاری ها در جهت صحیح می باشد بنابراین آگاهی از وضعیت بدنی دانش آموزان و ارائه فعالیت ها و حرکات مناسب جهت تقویت و رفع هر گونه ناهنجاری جسمانی احتمالی در سنین حساس رشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، چرا که در صورت عدم پیشگیری و اصلاح نکردن این گونه ناهنجاری ها ، اختلالات ثانویه ای در سایر قسمت های بدن بوجود می آید. از اینرو شناسایی و بررسی علل و عوامل مشترک بروز ناهنجاری ها و ارائه حرکات اصلاحی – ورزشی به ویژه در دانش آموزان ضروری به نظر می رسد.
بررسی مطالعات انجام گرفته در این زمینه نشان می دهد که میزان شیوع ناهنجاری های بدنی در ایران بالاست ( دانشمندی ، علیزاده ، قراخانلو 1368 ، مهدوی نژاد ، رجبی 1378 ، ترکمانی 1382 ، ساکی و حیدری نیک 1386 ). پورحسینی (1382) در بررسی وضعیت بدنی دانش آموزان دریافت که ۶۸/ ۸۰ درصد آزمودنی های تحقیق دارای ناهنجاری ستون فقرات هستند که سهم دختران بیش از پسران است. غمگین (1380) نیز در بررسی ویژگی های آنتروپومتری و ارتباط آن با برخی از ناهنجاری های دریافت که بین وزن با زانوی ضربدری و کف پای صاف ارتباط معنی داری وجود دارد ، همچنین بین قد و طول پائین تنه با زانوی پرانتزی ارتباط معنی داری مشاهده کرد. در بررسی میزان شیوع ناهنجاری ها ، بابائی لاهیجی (1376) در
مطالعه خود بر روی دانش آموزان 11- 7 ساله دریافت که بیشترین میزان شیوع ناهنجاری زانوی پرانتزی و کف پای صاف و کمترین میزان شیوع مربوط به زانوی ضربدری و شست کج است. در حالی که زاهدمنش (1378) در مطالعه خود بر روی دانش آموزان دختر هنرستان تربیت بدنی بیشترین شیوع ناهنجاری را شانه های افتاده ، زانوی پرانتزی و لوردوز کمری و کمترین شیوع مربوط به زانوی ضربدری و کیفوز گزارش کرد.
سئوال ها یا فرضیه های تحقیق
هدف از این مطالعه بررسی وضعیت بدنی دانش آموزان مقطع راهنمایی شهرستان ایذه است ، که سوالات و فرضیه های ذیل نیز به عنوان اهداف اختصاصی بررسی می شود:
۱- چند درصد از دانش آموزان دارای ناهنجاری های (سربه جلو ، افتادگی شانه ها ، کیفوز ، لوردوز ، اسکولیوز ، زانو خم ، زانو پرانتزی ، زانو ضربدری ، کف پای صاف ، شست کج ، انگشتان چکشی و کوتاهی عضلات همسترینگ می باشند؟
۲- آیا با افزایش سن ، ناهنجاری های اسکلتی در دانش آموزان بیشتر می شود؟
۳- بین ویژگی های آنتروپومتری ( وزن ، قد ، طول قد نشسته ، طول پا ، طول ران و کف پا) و وجود ناهنجاری اسکلتی دانش آموزان ارتباط معنی داری وجود ندارد.
۴- بین عضو برتر (دست) و وجود ناهنجاری اسکلتی دانش آموزان ارتباط معنی داری وجود ندارد.
۵- آیا ورزشکار بودن دانش آموزان می تواند باعث کاهش ناهنجاری های بدنی شود؟
جامعه آماری و نمونه آماری
جامعه آماری تحقیق شامل دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی شهرستان ایذه بود ، که ۳۰۰ دانش آموز به عنوان نمونه (آزمودنی) جهت شرکت در تحقیق انتخاب شدند. برای انتخاب آزمودنی ها ، ابتدا لیستی از مدارس مقطع راهنمایی شهرستان ایذه تهیه شد ، سپس ۱۰ مدرسه بصورت تصادفی انتخاب و از هر مدرسه با توجه به جمعیت دانش آموزی ، آزمودنی ها به روش تصادفی منظم انتخاب شدند.
روش تحقیق و چگونگی انجام تحقیق
این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است که از نتایج آن می توان به وضعیت ناهنجاری های اسکلتی اندام فوقانی و تحتانی دانش آموزان پی برد و در مراحل بعد ، از طریق حرکات اصلاحی و ورزش جهت کاهش و بهبود ناهنجاری ها گام برداشت. در این تحقیق بعد از انتخاب آزمودنی ها ، نحوه اجرای آزمون ها و چگونگی انجام پروژه برای آزمودنی ها شرح داده شد. آزمودنی ها طبق برنامه تنظیمی و ضمن رعایت نکاتی که به آنها اعلام شده بود جهت شرکت در تحقیق ، فرم رضایت نامه و یک پرسشنامه شامل اطلاعات عمومی را تکمیل نمودند. سپس مشخصات عمومی و آنتروپومتری دانش آموزان شامل سن ، وزن ، قد ، قد نشسته ، طول دست ، طول پا ، طول ران و طول کف پا اندازه گیری و ثبت شد. بعد از اندازه گیری ویژگی های آنتروپومتری ، مارکرهایی (برچسب های شبرنگ) با توجه به جهت عکسبرداری برروی نقاط شاخص بدن آزمودنی ها چسبانده شد. بوسیله دوربین دیجیتالی BenQ (DCC500 , 5.0MEGA PIXELS ) از سه نمای قدامی ، جانبی و خلفی از آزمودنی ها عکس گرفته شد. در مرحله بعد برای ارزیابی وضعیت عضله همسترینگ ، آزمودنی ها تست
انعطاف پذیری sit & reach را اجرا و نتایج آن ثبت شد. برای ارزیابی وضعیت کف پا نیز از پودر تالک استفاده شد. نهایتاً برای بررسی و تجزیه وتحلیل وضعیت ساختار بدنی دانش آموزان ، از نرم افزار حرکات اصلاحی (Ergo Therapy) استفاده شد.