پایان نامه بررسی تاثیر پایگاه اجتماعی در نحوه گذراندن اوقات فراغت دانشجویان پیام نور اردبیل

بررسی تاثیر پایگاه اجتماعی در نحوه گذراندن اوقات فراغت دانشجویان پیام نور اردبیل

مقدمه

یکی از عرصه­هایی که زندگی روزمره را بازنمائی می­کند و قدرت و مقاومت را در زندگی انسانها به نمایش می­گذارد ، عرصه­ی فراغت است . فراغت عرصه­ای است که اختیار و آزادی انسانها در آن عرصه بیشتر قابل اعمال است در نتیجه برخلاف کار که انضباط بیشتری را ایجاب می­کند ، فضای مناسبی برای مقاومت در برابر رویه­های فرهنگی جا افتاده و برای پدید آوردن روال­ها و کردارهای جدید است ، از اینروست که گفته­اند فراغت می­تواند فرهنگ ایجاد کند و هویت افراد را آشکار سازد .برخی از پژوهشگران بر این باورند که پدیده­ی فراغت در سرتاسر تاریخ زندگی بشر وجود داشته و خاص زمان مشخصی نیست اما برخی دیگر فراغت را پدیده­ای میدانند که با تمدن صنعتی پیوند دارد و معتقدند که دارای دو ویژگی و شرایط خاصی است که عبارتند از  :

تحت تأثیر مراسم اجباری و الزامات فرهنگی و اجتماعی نیست . ( براون ، 1996 ، ص 92 )

از سایر فعالیت­های ضروری زندگی روزمره نظیر خوردن متفاوت است . ( دومازید ، 1372 ، ص 56 )

چنانچه این دو شرط ملاک باشد اوقات فراغت در جوامع صنعتی وجود نداشته زیرا افراد در گذراندن فراغت خود نظیر تفریحات و سرگرمی نوعی تابع الزامات فرهنگی اجتماعی بوده­اند . ( فکوهی ، ناصر ، 1382 )

واقعیت آن است که امروزه وجود و اهمیت به آن هم نتیجه­ی رشد صنعت و هم نتیجه­ی جامعه­ی مصرفی بوده است . فعالیت­های اوقات فراغت امروزه از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی از آن به مثابه آینه­ی فرهنگ جامعه یاد میکنند به این معنی که چگونگی گذران اوقات فراغت افراد یک جامعه تا حد زیادی معرف ویژگیهای فرهنگ آن جامعه است و از این نظر گاه کوششی برای شناسائی چگونگی گذران اوقات فراغت در یک جامعه با یک گروه اجتماعی حائز اهمیت ویژه­ای است . ( چگونگی پرداختن به فعالیت­های فراغت در بین جوانان و نوجوانان ، شریفیان، مسعود ، ص 5 )

بیان مسأله

فراغت ، بیکاری و بیکارگی نیست . فراغت مجموعه­ای از اشتغالاتی است که فرد کاملاً با رضایت­خاطر خود یا برای استراحت یا تفریح و یا بمنظور توسعه اطلاعات یا آموزش غیرانتفاعی ، مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از آزاد شدن از الزامات شغلی ، خانوادگی و اجتماعی بدان می­پردازد . با توجه به تعریف فوق­الذکر اگر زمان انجام فعالیتهای زیر از اوقات شبانه­روز فرد کاسته شد آنچه باقی می­ماند فراغت اوست (نادمی،1387).

وظیفه شغلی

اضافه کار ، کار دوم و نظایر آن

کارهای مربوط به خانه

اجبارات روزمره شغلی و نیازهای فردی مانند غذا خوردن ، خوابیدن ، مواظب سلامتی یا ظاهر خود بودن

وظایف مذهبی ، تشریفات خانوادگی ، اجتماعی و غیره  ......  فعالیتهای مربوط به تحصیل

بطور مسلم هر فرد جدای از الزامات زندگی خصوصی و خواب اوقات فراغتی نیز دارد بدین ساعات باید ایام تعطیل هفتگی (جمعه) تعطیلات رسمی ، نوروز و تابستان را هم اضافه نمائیم این اوقات نیز بسیار مهم و بااهمیت هستند بنابراین بررسی اوقات فراغت دانشجویان از اهمیت خاصی برخوردار می­گردد .

آیا قشر دانشجو این اوقات را صرف خودسازی و کسب فضائل انسانی و دانش­اندوزی و بدست آوردن نشاط و تجدید قوای جسمی و روحی خود می­کنند یا فراغت آنان صرف از خودبیگانگی و مترادف بیکارگی قرار می­گیرد ؟ آنان چه برنامه­ای برای گذراندن صحیح اوقات فراغت خود دارند  ؟

با توجه به اینکه جوانان بخصوص دانشجویان در اکثر موارد جدی­ترین مخالف خود را با مظاهر فساد و خلاف اخلاقی چه در حکومت گذشته و چه در حال حاضر نشان داده­اند به همین لحاظ تقویت اعتقادات دینی ، در افراد و تحصیل کردگان از طریق ترویج فرهنگ اسلامی و مخالف با فرهنگ بی­بند و باری می­تواند همچنان آنان را بعنوان پشتوانه­های انقلاب حفظ کند .

اوقاتی که اگر بصورت صحیح و اصولی مورد بهره برداری قرار گیرد می­تواند بخشی از مشکلات اجتماعی و تربیتی و فرهنگی و آموزش ما را پاسخ دهد و از سوی دیگر می­تواند مانعی برای بروز رفتارهای نابهنجار در جوانان ، این آینده­سازان واقعی جامعه ما قرار گیرد چرا که جوانان بخصوص قشر دانشجو در حفظ انقلاب بعنوان انرژی قدرتمند هستند و مخالفان بیش از هر قشر دیگری از آنان واهمه دارند (تورکلیدسن،1382).

پایگاه اجتماعی عبارت از موقعیتی است که فرد در سلسله مراتب اجتماعی در ارتباط با اهمیت ارزشی که نقش اجتماعی وی در جامعه دارد ,بدست می‌آورد. به عبارت دیگر با توجه به اینکه هر جامعه‌ای در ارتباط با نقش های اجتماعی اعضایش دارای سلسله مراتبی است, لذا افراد بر حسب اهمیت و ارزشی که نقش آنها در جامعه داراست . در رده ‌های بالای سلسله مراتب با در رده‌های پایین قرار می‌گیرند و به همین عامل افرادی که در این افرادی که دارای نقش های متعددی در جامعه هستند. پایگاههای اجتماعی متفاوتی نیز دارند.

بنابراین موجودیت فرد در جامعه و از دیدگاه جامعه شناسی با توجه به مجموعه نقش‌ها و موقعیت هایی که وی در جامعه ایفاء می‌کند شکل می‌گیرد. در موقعیت های متوسط سلسله مراتب اداری , بعضی می‌پذیرند که دستمزد نسبتاً پایینی داشته باشند تا از شان یا پرستیژ بالاتر و کار جالب تر و آزادی کاملتری برخوردار گردند یا برعکس یک کار نامطلوب می گیرند تا دستمزد بیشتری دریافت کنند و بالاخره بعضی دیگر آزادی را فدای شان می‌کنند و از این قبیل... خلاصه این که این چهار ویژگی ممکن است به صورتهای گوناگون با هم ترکیب شوند , افرادی که در جامعه نقش های مختلف ایفاء می‌کنند , در عین حالیکه در یک گروه اجتماعی از پایگاه رفیعی برخوردارند, ممکن است در همان جامعه , ولی در گروهی دیگر پایگاهی متوسط و یا پایین را احراز کنند. بعنوان مثال کارگری که فاقد هر گونه تخصص و آگاهی علمی است در یک واحد تولیدی که امتیاز افراد و پایگاه آنان در ارتباط با تخصص و آگاههای علمی و تکنیکی است و موقعیت شغلی مناسبی نمی‌تواند داشته باشد و بنابراین در سلسله مراتب اجتماعی و شغلی این گروه تولیدی در پایگاه اجتماعی پائینی قرار می‌گیرد و در مقایسه جمع مدیران و مهندسان و تکنسین ها اعضاء سایر رده‌های اداری نقشی که وی انجام می‌دهد نقشی است که به آسانی قابل جابجایی بوده و در نظام ارزشهای آن گروه ارزش چندانی ندارد اما همین فرد ممکن است در روستای محل تولید و یا محل سکونت خود بدلیل تقوا, درستکاری یا سابقه خانوادگی و یا به طور کلی به جهت شیخوخیتی که در جامعه قبیله‌ای , طایفه‌ای خود دارد, از پایگاه بسیار رفیعی برخورد دار بوده و سخنان وی با توصیه و پیشنهادهای وی در میان جمع مورد پذیر ش و قبول عام باشد , وی را احترام و تکریم کنند و در صدرش نشانندپایگاه اجتماعی را نیز همانند نقش اجتماعی می‌توان به پایگاه محول , انتسابی , محقق و اکتسابی تقسیم نمود . ذکر این نکته ضروری است که هر فرد علاوه بر پایگاههای متفاوتی که در سطح جامعه در ارتباط با نقش هایی که ایفاء میکند دارد، دارای یک پایگاه عمومی نیز هست که آنرا پایگاه طبقه‌ای گویند و تعلق فرد را به طبقه‌ای خاص با پاره‌ فرهنگی خاصی نشان می‌دهد(ساروخانی،1380).

ضرورت و اهمیت تحقیق

اوقات فراغت دارای نقش اساسی در تکوین شخصیت انسان بلکه در کلیات وجود آدمی است . شخصیت فرد آنچنان که در خلال اوقات فراغت شکل می­گیرد و رشد می­یابد ، در حین کار تحت تأثیر قرار نمی­گیرد چرا که کار روزمره و تکراری آنچنان خلاقیتها و ذوق­های فردی را دچار محدودیت می­کند که فرد قادر به تجلی و عرضه شخصیت واقعی خود نمی­گردد . این امر از کانال فرصتهای فراغتی امکان رشد و بروز می­یابند .

بعلاوه در اوقات فراغت واقعیت روی میدهد که در کار موظف روی نمیدهد در این اوقات فرد بسیاری از اموری که در کار موظفش تخلیه نمی­گردند ، تخلیه می­نماید و نوعی نشاط شادمانی که بوسیله کار روزمره موظف قابل حصول نبوده محقق می­سازد.(فراغت و ضورت برنامه ریزی و فرهنگ اجتماعی آن ، انتشارات آموزش و پرورش ، 1379 ، ص 7).

هر موجود زنده­ای برای ادامه حیات خود باید فعالیت و تلاش کند و در میان این موجودات انسان وضعی پیچیده و استثنائی دارد بدین معنی که انسان بر اساس شرایط اقلیمی ، نوع تولید ، میزان نیازها تلاش می­نماید و در این فرایند پایگاه اقتصادی و ایدئولوژیکی در کیفیت کارش موثر است . گرچه این امر با تفاوتهایی همراه است اما آنچه که بصورت موقعیت مشترک در بین همه انسانها با هر شغل و حرفه و شرایط و مقتضیات گوناگون وجود دارد انست که هر انسانی با توجه به شرایط خود به میزانی که بتواند نیازهای درجه اول خود را مرتفع سازد . کار میکند و یا آنکه در محدوده قانون و عرف موظف به انجام وظیفه است اما واقعیت این است که انسانی وجود ندارد که بتواند در طول سال در تمام فصول و ماهها بطور شبانه­روزی کار کند یا بطور کلی کار نکند (علیرضا ، عصاره ، برنامه ریزی برای اوقات فراغت ، مجله تربیت ، شماره دهم)