روش تحقیق بررسی کارآفرینی دانشجویان

فصل اول 

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت موضوع

گزاره ­های تحقیق

هدف

فرضیه

تعاریف عملیاتی  متغیر های تحقیق

سئوالات عملیّاتی

قلمرو تحقیق

-1- مقدمه:

کشوری که می­خواهد توسعه یابد، باید به اندازه کافی کارآفرین داشته باشد . منظور از کارآفرین عناصری هستند که علاوه بر داشتن علم در یک حوزه تخصّصی ، از قدرت        ریسک­ پذیری بالایی برخوردارند، دارای خلاقیّت و نوآوری هستند، اهل کار وتلاش هستند و از نفس­کار لذّت می برند .

در شرایط موجود کشور، یکی از معضلات توسعه،  تعداد محدود کارآفرینان است . پس به دلیل نقش و جایگاه ویژه کارآفرینان در روند توسعه و رشد اقتصادی ، بسیاری از دولت ­ها در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه تلاش می کنند با حداکثر امکانات و بهره برداری از دستاوردهای تحقیقاتی، شمار هر چه بیش­تری از جامعه را که دارای ویژگی کارآفرینی هستند به آموزش در جهت کارآفرینی  و فعالیّت های کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند .

کارآفرینان با مهارتی که در تشخیص فرصت­ها ، موقعیّت­ها و ایجاد حرکت در جهت توسعه این موقعیّت­ها دارند ، پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات­اجتماعی محسوب      می­شوند .

امروزه کارآفرینی به عنوان یکی از تازه ترین موضوعات دانشگاه های مهندسی مبدل شده است. تعداد دانشکده هایی که دروس مرتبط به کارآفرینی را تدریس می کنند از 24 دانشکده در سال 1970 به بیش از 500 دانشکده در سال 1993 افزایش یافته است و امروزه کمتر دانشکده ای را می توان یافت که دروس کارآفرنی را ارائه ننماید. (شاه حسینی، 1383، ص 124)

متأسّفانه در کشور ما و در چند برنامه اخیر توجّه خاص به این مهم نشده و حتی می توان گفت که این مفهوم برای بسیاری از دست اندرکاران و افراد جامعه ناشناخته و غریب می باشد . شاید به همین دلیل است که تا کنون برنامه­ریزی و بستر­سازی مناسبی در حوزه­های اقتصادی ، اجتماعی و نظام آموزشی کشور برای توسعه کارآفرینی به ویژه در دانشگاه های کشور صورت نپذیرفته است .

در شرایط کنونی اقتصاد کشورمان که با مسائل و نارسائی­ های مهمی نظیر فرار مغزها ، بیکاری یا کم کاری (به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاه ها و نیروی انسانی متخصص) کاهش سرمایه گذاری دولت ، عدم تحرک و رشد اقتصادی کافی روبروست، پرورش و آموزش کارآفرینان و رشد هر چه بیشتر کارآفرینی و برطرف کردن موانع کارآفرینی در کشور به ویژه در میان          قشر تحصیل کرده و دانشجو از اهمیّت مضاعفی برخوردار است .

سن از عواملی است که مورد مطالعه قرار گرفته است، در ارزیابی نتایج تحقیقات در این مورد مهم است که سن کارآفرینی (سنوات تجربی کارآفرین) و سن شناسنامه ای را از هم جدا کنیم. بر حسب سن شناسنامه ای اغلب کارآفرینان حرفه کارآفرینی خود را در سنین بین 22 تا 45 آغاز کرده اند. تحقیقات نشان می دهد در این مورد بین کارآفرینان زن و مرد تفاوت وجود دارد. عموماً کارآفرینان مرد این روند را از اوایل 30 تا 40 سالگی آغاز می کنند در حالی که کارآفرینان زن در اواسط 30 تا 40 سالگی به فعالیت کارآفرینانه دست می زنند. (هستریج، 1383، ص 97)

1-2- بیان مسئله

با عنایت به آنچه در مقدمه آمد این پرسش مطرح است که موانع کارآفرینی فارغ التحصیلان    رشته مدیریت در سازمان­های دولتی شهر تهران و کرج چیست؟ و راهکارهای اساسی جهت  توسعه کارآفرینی در میان آن­ها کدام است؟

این تحقیق بر آن است تا این مهم را در میان فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران که در سازمان های دولتی مشغول به کار هستند و با تمرکز بر روی موانع رفتاری ، ساختاری و محیطی مورد بررسی قرار دهد.

در این تحقیق در نظر است موانع کارآفرینی از ابعاد سه گانه رفتاری ، ساختاری و محیطی مورد بررسی قرار گیرد و سپس با استفاده از متون علمی و مصاحبه با خبرگان، موانع شناسایی شده و سرانجام از طریق پرسشنامه نظر سنجی در یک نمونه آماری 50 تایی در میان فارغ التحصیلان رشته مدیریت موانع مزبور اندازه گیری گردد .

هدف اساسی این پرسشنامه استخراج و تعیین عوامل رفتاری ، ساختاری و محیطی می باشد که در مسیر توسعه کارآفرینی سازمانی ایجاد مانع می­کنند.

 مدل مفهومی­تحقیق ، مدل سه شاخگی است که کلیه موانع کارآفرینی را در قالب سه شاخه: موانع رفتاری ، موانع ساختاری و موانع محیطی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه مورد بررسی قرار داده که داده های تحقیق با استفاده از آزمونهای آماری در بخش­های بعدی منعکس گردیده است. باشد تا با شناسایی و تبیین مشکلات و موانع کارآفرینی در میان این قشر، گامی در جهت گسترش و رشد کارآفرینی برداشته شود.

1-3- اهمیت موضوع :

نگاهی هرچند اجمالی به شرایط خطیر امروز کشورمان و با توجه به تاثیرات انکارناپذیر پارامتر های اقتصادی از قبیل نرخ بیکاری نیروی متخصص و همچنین ساده و اثر بی چون و چرای آن بر مشروعیت سیاسی ، اهمیت موضوعاتی از قبیل کار آفرینی را هر چه بیشتر آشکار می کند .

1-4- اهداف ­تحقیق:

اهداف تحقیق را می توان به دو بخش  هدف اصلی و فرعی تقسیم نمود :

1-4-1-  هدف اصلی:

تعیین و تبیین موانع کارآفرینی فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج

1-4-2-  اهداف فرعی:

تعیین و تبیین موانع رفتاری کارآفرینی در میان فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج

تعیین و تبیین موانع ساختاری کارآفرینی در میان فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج

تعیین و تبیین موانع محیطی کارآفرینی در میان فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج

ارائه راهکارهای اساسی پیرامون رفع موانع رفتاری ، ساختاری و محیطی در جهت توسعه کارآفرینی

1-5- سئوالات پژوهشی:

چه موانع رفتاری در کارآفرینی فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج وجود دارد ؟

چه موانع ساختاری در کارآفرینی فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج وجود دارد ؟

چه موانع محیطی در کارآفرینی فارغ التحصیلان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سازمان های دولتی شهر تهران و کرج وجود دارد ؟

1-6- فرضیات تحقیق:

عوامل رفتاری در کارآفرینی فارغ التحصیلان ایجاد مانع می­کنند.

عوامل ساختاری در کارآفرینی فارغ التحصیلان ایجاد مانع می­کنند.

عوامل محیطی در کارآفرینی فارغ التحصیلان ایجاد مانع می­کنند.

1-7- تعریف علمی و مفهومی کارآفرینی سازمانی:

کارآفرینی سازمانی، فرآیندی است که تولیدات و فرآیندها از طریق ایجاد فرهنگ کارآفرینی در درون یک سازمان در حال فعالیّت توسعه داده می شوند.

1-7-1- تعریف عملیاتی کارآفرینی سازمانی:

فعالیّت­هایی می­باشند که به طور صریح از حمایت قانونی و منابع سازمانی در جهت  تلاش­های نوآورانه برای ارائه محصول جدید ، رشد ، بهبود محصول و فرآیندهای جدید تولید، برخوردار می­گردند و سبب می شوند شرکت نوآورتر شده و نسبت به موقعیتهای بازار سریعتر عکس العمل نشان دهد و از طریق ایجاد حسِّ مالکیت، کارکنان را بر می­انگیزاند و به اجرای یک اندیشه نوآورانه منجر می­شود.

1-7-2- تعریف عملیاتی کارآفرین سازمانی:

کارآفرین سازمانی، فردی است که مجری و اهل عمل است . افرادی هستند که در محیط­های انگیزشی و حمایتی فعالیّت می کنند و کلید اصلی بازاریابی و توسعه محصول در یک شرکت می­باشند .

در زیر چتر یک شرکت محصولات ، فعالیّت ها و فناوری جدید را کشف و به            بهره برداری می رساند و حیثیت شغلی خود را بر روی نتایج حاصل از نوآوری می گذارند و این فرد محاسبه می کند که چگونه یک فکر را به یک واقعیت سودآور تبدیل نماید .

1-8- قلمرو تحقیق :

این تحقیق در بازه زمانی سال 1385 و در محدوده مکانی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران انجام یافته و قابل تعمیم به زمان و یا مکان دیگری ندارد . 

فصل دوم 

تاریخچه موضوع مورد بررسی

پژوهش ­های انجام شده

داخلی

خارجی

مدل مفهومی تحقیق

-1- مقدمه :

در فصل گذشته ضمن اشاره به اهمیت موضوع کارآفرینی دانستیم که کار آفرینان تا چه حد می توانند در بهبود وضعیت اقتصادی کشور و رفع بسیاری از مشکلات مبتلا به جامعه از قبیل فرار مغزها ، بیکاری یا کم کاری (به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهها و نیروی انسانی متخصص) کاهش سرمایه گذاری دولت در امور تولیدی و صنایع اشتغالزا ، عدم پویایی و رشد اقتصادی کافی سهیم ودخیل باشند .

در این فصل بر آنیم تا با ارائه پیشینه ای جامع و مانع از تلاشهای پژوهشی که پیش از این در این زمینه انجام شده آگاهی یافته ، در پی آن با مدل سه شاخگی دکتر میرزایی که به عنوان مدل مفهومی این تحقیق از آن سود برده ایم آشنا شویم .

2-2- پیشینه تحقیق:

گرچه از اوایل دهه 1980 برخی محقّقین به تشریح کارآفرینی در درون سازمان ها پرداختند، امّا تا اوایل دهه 1980 این موضوع به طور جدّی مورد توجّه محقّقین قرار نگرفت. اندیشمندان مدیریت ضمن انتخاب رویکرد فرآیندی به تشریح مدیریت کارآفرینی و ایجادِ        جوِّ کارآفرینانه در سازمان های موجود پرداختند .

کارآفرینی را می توان در دامنه وسیعی از وظایف مشاهده نمود . این وظایف می تواند شامل نوآوری محض تا کارهای معمولی باشد و کارآفرینی را نه تنها به طور مستقل و فردی بلکه در تمام سازمان هایی که در آنها تصمیم­گیری­های متهوّرانه اتّخاذ می­گردد و بر ترکیب و تخصیص منابع در شرایط بی ثبات تأثیر می­گذارد، می توان یافت.

معتقد است که کارآفرینی یک فرآیند است و به تنهایی نمی تواند در شخص متجلّی شود، بلکه تجلی آن باید با فرصت­ها و تقاضا نیز همراه باشد .

به بیان دیگر کارآفرین کسی است که یک فرصت را درمی یابد و برای پیگیری آن فرصت ، یک سازمان را راه اندازی می­کند و فرآیند کارآفرینی تمام وظایف، فعالیّت ها و عملیاتی را که با درک فرصت و ایجاد یک سازمان به منظور پیگیری آن فرصت­ها ارتباط می یابد، در بر می­گیرد .

 علاوه بر مطالعه در مورد پیش­شرط­های کارآفرینی ، در مورد موانع آن نیز تحقیقاتی را انجام داده است . «وسپر» عمده ترین علّت شکست کارآفرینان را فقدان یک مفهوم ماندنی و با دوام می داند .

همچنین، فقدان آگاهی­های لازم در مورد بازار، مشکل جذب افراد متخصص که در حال حاضر دارای مشاغل مناسب و جذابی هستند ، فقدان مهارت­های فنی و مشکل دستیابی به 25 تا 100 هزار دلار به هنگام آغاز فعالیّت از دیگر دلایل شکست کارآفرینان محسوب می­شود .

امّا تعدادی از کارآفرینان به دلیل نداشتن دانش عمومی مربوط به فعالیّت، مدّتی پس از شروع فعالیّت شکست را پذیرا شده اند. علاوه بر موارد فوق فقدان مقبولیت اجتماعی در مورد برخی مشاغل همانند رفتگری و کنترلهای انحصاری در حرفهای خاص مانند حرفه پزشکی و وکالت ، رقابت جدی از سوی شرکتهای بزرگی که در حال حاضر در آن صنعت در حال فعالیّت هستند نیز می تواند برای شرکتهای تازه تأسیس مشکل آفرین باشد .

در شکل 2-1 ، 12 مانع را لیست کرده است . علامت­ها نشان می­دهندکه چگونه شرایط محیطی خاصّی می­تواند به کاهش اثرات این موانع کمک کند .

به علت تازگی موضوع، تحقیقات کمی راجع به کارآفرینی در کشورمان صورت گرفته که مهمترین کار مطالعاتی را که دکتر محمود احمد پور برای اخذ درجه دکتری انجام داده است :

در همین زمینه محمود احمد پور داریانی ، پژوهشی را تحت عنوان، طراحی و تبیین الگوی پرورش مدیران کارآفرین در صنعت ، در دانشگاه تربیت مدرس ، سال 1377 به انجام رسانیده است.

همچنین جلیل صمد آقایی برای اخذ درجه کارشناسی ارشد پایان نامه خود را در سازمان مدیریت صنعتی تحت عنوان کارآفرینی به انجام رسانیده است .

همچنین پروژه ای با عنوان”بررسی موانع کارآفرینی در صنعت کشور و ارائه راهکارهای اساسی جهت توسعه کارآفرینی“ نیز توسط جهاد دانشگاهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران که مجری این پروژه جناب آقای سید محمّد مقیمی می باشد،  انجام شده است که زمان شروع پروژه 15/10/77 و زمان اتمام آن 15/5/79 می باشد .

2-3- مدل مفهومی تحقیق:

یکی از صاحبنظران بر این باور است که کلیه مطالعات تئوری­های سازمان و مدیریت را می توان در سه حوزه یا شاخه بررسی کرد :

 1- شاخه رفتاری (محتوایی) 2- شاخه ساختاری 3- شاخه زمینه ای یا محیطی1

منظور از شاخه رفتاری عبارتست از کلیه عوامل مربوط به نیروی انسانی (اعم از مدیران و کارکنان) که در واقع محتوای سازمان را شکل می­دهند .

شاخه ساختاری، شامل همه عوامل غیر انسانی می باشد. مانند: تکنولوژی ، ساختار سازمان ، سیستمهای سازمانی و نظایر این­ها .

هر دو شاخه رفتاری و سازمانی با توجّه به زمینه شکل می­گیرند . به عبارت دیگر هر    زمینه ای عوامل رفتاری و ساختاری خاص خود را ایجاد می­کند. بنابراین شاخه زمینه دربرگیرنده کلیه عواملی است که در خارج از سازمان بوده ولی شکل دهنده آن می باشد .

برای مثال ، اساسنامه یا مأموریت های یک سازمان دولتی برای اولین بار در یک وزارتخانه یا مجلس طرح ، بررسی و تصویب می شود و پس از طی این مرحله سازمان متولّد می­شود . نمودار شماره 2-1 مدل سه شاخگی1 را نشان می دهد .