پروژه بررسی تأثیر روش های تدریس مشارکتی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس قرآن پایه ششم ابتدایی

بررسی تأثیر روش های تدریس مشارکتی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس قرآن پایه ششم ابتدایی

مقدمه

یکی از نیازهای جدی زندگی در دنیای پرشتاب امروز که حجم و سرعت تحولات و دگرگونی های آن در تمام قرون و اعصار بشر بی سابقه است، شکل دادن به تحولات و نوآوری های آموزشی و در سطع دبستانی و پیش دبستانی است. چرا که این امر شاید یکی از مؤثرترین زمینه های است که ما را قادر می سازد تا فاصله خود را با تحولات و دگرگونی های جهانی کمتر کنیم. در عصر حاضر که تکنولوژی با سرعت سرسام آموزی پیش می رود، جامعه ما بیش از هر زمان دیگر نیازمند افرادی هوشمند، خلاق و نوآور است. یکی از وظایف نظام آموزشی، پرورش افرادی است که دارای اندیشه انتقادی و خلاق هستند و توانایی حل مسئله و گشودن گروهها و معضلات را دارند، نه انباشت اطلاعات و دانش های که به سرعت منسوخ خواهند شد. بدین ترتیب لازم است که معلمان برای تدریس روشهای را بکار ببرند که ممکن است با روشهای که خود آنها آموزش دیده اند، بسیار متفاوت باشد. یعنی آنها باید دانش آموزان را به صورت فعال و متفکر در فرایند یادگیری دخالت دهند.  معلمان نردبانهایی را در اختیار دانش آموز می گذارند تا به سطوح درک و تفکر صعود کنند ولی این خود دانش آموزان هستند که باید از این نردبانها بالا بروند. براین اساس، تدریس یعنی درگیر ساختن دانش آموز در امر یادگیری. بعبارت دیگر تدریس یعنی وادار کردن دانش آموز به مشارکت فعال در فرایند ساختن دانش. یک معلم نه تنها نیازمند دانش موضوعی در ضمینه تدریس می باشد بلکه محتاج آن است که بداند دانش آموزچگونه یاد می گیرد و چگونه می توان آنها را به یادگیرندگانی فعال تبدیل کرد. بنابراین تدریس خود درک نظام مند از یادگیری می باشد و هدف تدریس نه تنها انتقال دانش بلکه تبدیل دانش آموز از یک دریافت کننده ی منفعل دانش دیگران به سازنده فعال دانش خود و دیگران می باشد و این مهم امکان پذیر نیست مگر با مشارکت فعال دانش آموز. در این پژوهش علاوه بر معرفی انواع روش تحقیق به مقایسه میزان تأثیر روش تدریس سنتی (سخنرانی) با یکی از روشهای فعال تدریس، یعنی روش بحث گروهی (مشارکتی) بر پیشرفت تحصیلی و مهارتهای اجتماعی یا ارتباطی دانش آموزان پرداخته می شود. منظور از شیوه سنتی شیوه سخنرانی است که شیوه ای استاد محور است و دانش آموزان در کلاس، شنونده محض صحبتهای استاد هستند و درگیری و مشارکت بسیار اندکی در امر تدریس دارند و شیوه مشارکتی شیوه بحث و گفتگوی گروهی دانش آموزان که در آن دانش آموزان با بحث ها و گفتگو باهم به کسب اطلاعات می پردازند و در آن دانش آموزان بخشی از تدریس  محسوب
می شوند و در امر یادگیری خود سهیم هستند. امید است نتایج این پژوهش نقطه شروع مناسبی برای تغییر رویکرد آموزشی از «استاد محوری» به «دانش آموز محوری» و از «یاددهی استاد» به «یادگیری دانش آموز» در موسسات آموزشی ایران باشد.

بیان مسئله

امروزه روش های متعددی در امر یادگیری- یاددهی وجود دارد. اینکه چه روشی را برای چه درسی و چه موقع بکار برده شود به انتخاب معلم و توانایی او در اجرای آن بستگی دارد. معلم باید در سه رکن تدریس یعنی شناخت دانس آموزان، موضوع و روش تدریس کارآمد باشد.معلم باید بر روشها و شیوه های گوناگون تدریس مسلط باشد و با توجه به وضعیت و نوع کلاس، روش تدریس مناسب را ماهرانه برای آن کلاس اجرا نماید. تدریس یکی از عناصر اصلی فرآیند آموزش و پرورش است که  در کارایی نظام آموزشی نقش موثری ایفا می کند. در جامعه ای که سیستم تعلیم و تربیت آن بدون بحث و انتقاد، مسائل آموزش داده شده را می پذیرد و بدون تفکر منعکس می کند، خطر پدید آمدن انسان هایی فاقد نیروی استدلال و تفکر در جامعه افزایش می یابد. امروزه تدریس بیشتر به معنای انتقال نعلومات از ذهن معلم به شاگرد است و ذهن فراگیر انباشته از مطالبی می شود که با نیاز و فکر آنها متناسب  نیست و زمینه رکود علمی و دلزدگی از فعایت های علمی را فراهم
می سازد. از مراحل مهم طراحی آموزشی انتخاب روش تدریس است، معلم بعد از انتخاب محتوا و قبل از تعیین وسیله، باید خط مشی و روش مناسب تدریس خود را انتخاب کند. به مجموعه تدابیر منظمی که برای رسیدن به هدف، باتوجه به شرایط و امکانات اتخاذ می شود، روش تدریس می گویند.

دراین پژوهش می خواهیم بدانیم آیا استفاده از روش های فعال تدریس بر میزان موفقیت دانش آموزان کلاس ششم در درس قرآن موثر است؟ آیا اصولاً بین روشهای فعال در موفقیت دانش آموزان با روشهای تدریس غیر فعال تفاوت وجود دارد؟ لذا تحقیق حاضر درپی آن است تا تفاوت روش تدریس فعال با روش تدریس غیرفعال در درس قرآن ششم ابتدایی از لحاظ پیشرفت تحصیلی مقایسه نماید.

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهمیت مسأله‌ی میزان پیشرفت تحصیلی در درس عربی ناشی از اهمیت دانش عربی است. با توجه به اهمیت نقش قرآن در ابعاد مختلف زندگی، اهمیت و ضرورت بررسی و تحقیق علمی در مورد عوامل تأثیر گذار بر میزان پیشرفت تحصیلی عربی در بین دانش‌آموزان قابل توجیه است . عربی یکی از دستاوردهای ارزشمند تمدن بشری است که امروزه به عنوان یکی از ابزارهای صنعتی و تکنولوژی مورد توجه خاص است .بعبارت دیگر عربی تغذیه‌کننده‌ی اصلی پزشکی و تکنولوژی عصر ارتباطات است. عربی یکی از ابزارهای قوی تربیت فکر است و امروزه ثابت شده است که عربی تفکر، اندیشه، استدلال ، استنتاج و نتیجه گیری منطقی را پرورش می‌دهد، دقت، نظم، طبقه بندی کردن محتوای ذهن ، قوه نقد و انتقاد را رشد می‌دهد همچنین قوه خلاقیت، حس تحقیق، درک و تجزیه و تعمیم را رشد می‌دهد.

بنابراین میزان پیشرفت تحصیلی در درس عربی و دروس عربی دیگر نشان میدهد که آموزش عربی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . در نتیجه آگاهی از عوامل موثر بر میزان پیشرفت تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است و این آگاهی بدون انجام تحقیق علمی، دقیق و منظم غیر ممکن است. پس انجام این طرح از ضرورت و اهمیت زیادی برخوردار است تا با استفاده از یافته های آن عوامل اثرگذار بر کاهش میزان پیشرفت تحصیلی مشخص شده و در جهت رفع آنها اقدامات لازم صورت گیرد و از این طریق به پیشرفت تحصیلی دیگر دروس عربیپایه نیز کمک شود.

در بسیاری از واقع شاید این بخش به دور از واقعیت نباشد که نه معلم می داند محتوایی را چرا باید درس بدهد و نه دانش آموز چرایی را انتخاب محتوا را می داند نه معلم می داند محتوا را به چه روش صحیح و سودمندی تدریس نامید و نه دانش آموز چگونگی یاد گرفتن را می داند. معلم صرفا درس می دهد و فراگیران نیز بطور موقتی حفظ می کنند، ما فقط یاد گرفته ام درس بدهیم و دانش آموزان نیز آموخته اند که تنهاحفظ نمایند و چون و چرای مطالب را ار ما بپذیرند (شعاری نژاد، 1364).

تدریس در گذشته بر اساس دیدگاه متخصصان تعلیم به معنی انتقال معلومات بوده، اما صاحبنظران جدید تعلیم و تربیت بر این باورند که معلم باید روش دانستن را به دانش آموز بیاموزد، نه اینکه صرفا به انتقال معلومات و فرمولها اکتفا کند. معلم باید دانش آموز را کمک کند تا خود تجربه کند و از طریق تجارب خود مطالب را فرا بگیرد، لذا توجه به کیفیت و شیوه تدریس معلمان باید امری بسیار ضروری و جدی تلقی شود و برنامه ریزان و مسئولان موظفند که فرصت های لازم برای آشنایی هرچه بیشتر معلمان با روشها و الگوهای جدید و خلاق تدریس را فراهم نمود و شرایط و امکانات برای اجرای موفقیت آمیز این روشها آماده نمایند.

امروزه بسیاری از طراحان و مسئولان برنامه های آموزش و پرورش از شیوه های رایج تریس ناراضی هستند و به همین خاطر از نوآوری و نوگرایی در این ضمینه ، استقبال می کنند. کارائی روشها نظیر: سخنرانی، انتقال اطلاعات از معلم به دانش آموز و به یاد سپاری و تاکید ر معفوظات که شالوده روشهای سنتی تدریس است، مدتهاست مورد ایراد و پرسش قرار گرفته است. برای جبران کمبودهای این گونه روشها، عده ای از متخصصان استفاده از وسایل جدید کمک آموزشی مانند فیلم، اسلاید، نوارهای دیداری و شنیداری را توصیه می کنند و عده ای دیگر روشهای بحثی و پرسش و پاسخ و انجام دادن آزمایشهای انفرادی  و گروهی را جانشین روشهای قبلی کرده اند.و این تحقیق بنا دارد با مقایسه روش های فعال تدریس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و مقایسه آن با روش های غیر فعال روشی را تبیین کند تا معلمین بتوانند با استفاده از آن موجب رشد قوه تفکر دانش آموزان شوند.

از نتایج پژوهش می توان در دوره های ضمن خدمت آموزش معلمان، در تدریس درس روش و فنون تدریس در دانشگاهها و مراکز تربیت معلم استفاده نمود. بکارگیری این روشها حتی به صورت کارگاهی در آموزش معلمان منجر به بهبود کیفیت تدریس می شود. بنابراین، این تحقیق  ضمن مشخص نمودن میزان تاثیر روشهای فعال تدریس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و مقایسه آن با روشهای فعال تدریس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و مقایسه آن با روشهای غیر فعال، کوشش می نمایند تا شرایط فیزیکی و روانی انجام چنین روشهای را تبین کند تا معلمین بتوانند با استفاده بجا از انواع روش تدریس فعال موجب رشد قوه تفکر، خلاقیت، اعتماد به نفس، روحیه و جستجوگیری و سیاسی ذهن دانش آموزان بشود.

اهداف پژوهش

اهداف کلی

بررسی تأثیر روش های تدریس مشارکتی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی

اهداف جزئی

1- بررسی تأثیر روش آموزش مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه اول راهنمایی در درس دینی.

2- بررسی تأثیر روش آموزش مشارکتی بر افزایش میزان خودکاری و مشارکت دانش‌آموزان در فرایند یادگیری.

3- بررسی تاثیر روشهای فعال تدریس در مقایسه با روشهای غیرفعال در موفقیت دانش آموزان کلاس اول و سوم در درس دینی.

سؤالات پژوهش:

1- آیا آموزش مشارکتی منجر به پیشرفت تحصیلی درس عربی‌آموزان پایه اول و سوم راهنمایی می‌شود؟

2- آیا میزان رضایت دانش آموزان در زمان تدریس بصورت مشارکتی بسیار بیشتر از رضایت آنها زمان تدریس بصورت سخنرانی است؟

3– آیا آموزش مشارکتی موجب افزایش میزان فعالیت و مشارکت دانش‌آموزان در فرایند یادگیری می‌شود؟

4- آیا در زمان تدریس بصورت مشارکتی می توان مطالب بیشتری را در یک جلسه برای دانش آموزان تدریس و تفهیم کرد؟

5- آیا در زمان تدریس بصورت مشارکتی نمرات دانش آموزان بیشتر از زمان تدریس بصورت سخنرانی است؟

فرضیه‌های پژوهش:

1- آموزش مشارکتی منجر به پیشرفت تحصیلی درس عربی‌آموزان پایه اول و سوم راهنمایی می‌شود.

2- میزان رضایت معلمان در زمان تدریس بصورت مشارکتی بسیار بیشتر از رضایت آنها زمان تدریس بصورت سخنرانی است.

3- میزان رضایت دانش آموزان در زمان تدریس بصورت مشارکتی بسیار بیشتر از رضایت آنها زمان تدریس بصورت سخنرانی است.

4 - آموزش مشارکتی موجب افزایش میزان فعالیت و مشارکت دانش‌آموزان در فرایند یادگیری می‌شود.