پایان نامه ایمنی و ایزو

فصل اول

ایمنی و ایزو

تاریخچه ایمنی و حفاظت شغلی

بشر از زمانی که خود را شناخته ، در پی تلاش و فعالیت بوده و طبیعتاً در مسیر زمان تحولاتی را پشت سر گذاشته است. اختراع ابزارهای مختلف و تطوّر و تکمیل این ابزار یکی از مهمترین عوامل تحول در چگونگی زندگی انسان است. زمانی ابزار سنگی مورد استفاده قرار می گرفت و بعداً با پیرایش آهن و سایر فلزات، ابزار فلزی جایگزین آن شد و تا موقعی که آن ابزار جز با نیروی عضلانی انسان حرکت نمی کرد، ابزار دستی اساسی ترین عنصر تولید بوده است. لیکن با ابداع کشاورزی و دامداری ، آغاز شهر نشینی و گسترش شهرها ، اختراع ماشین آلات و تجلی عصر ماشین ، انقلابی بس عظیم در گسترش فعالیت های انسانی پدیدار شد.

تا اواخر قرن هجدهم میلادی ماشین در امر تولید وارد نشده بود و کارگر مهمترین عامل به شمار می رفت و صنعتگران و صاحبان فنون مختلف با وسایل و ابزار تولید که متعلق به خودشان بود، در خانه ها، دکان ها یا کارگاه های کوچک خود به امر تولید مصنوعات و فروش آنها اشتغال داشته اند. ابزار، ادوات و وسایل تولید بسیار ساده و ابتدایی بود و روش های قدیمی و ساده در امر تولید به کار می رفت و ناچار بازده کارگزان کم بود. بنابراین محصولات تولید شده نمی توانست جوابگوی احتیاجات و نیازهای روز افزون مردم جوامع مختلف باشد.

در نتیجه انقلاب صنعتی و اختراع و تکامل ماشین های تولید جدید، محیط کار از خانه ها و کارگاه های کوچک به کارخانه ها کشانده شده و صنعت چهره جدیدی به خود گرفت. بر تعداد کارگران کارخانه ها نیز روز به روز اضافه شد و کشاورزان روی به صنایع آورند. در شرایط و روش های کار بهبود حاصل شد و شیوه های تولید انبوه به وجود آمد و در عین حال روش های تولید پیچیده شد و کارگران بر اثر کار با ماشین آلات و ابزار صنعتی ونیز مواد شیمیایی روز به روز در معرض خطرهای جدیدی قرار گرفتند. در واقع صنایع  کاربر به صنایع سرمایه بر تبدیل شدند. افزایش حوادث در محیط های صنعتی ، دولت های ممالک مختلف را تحت فشار افکار عمومی و افراد دلسوز و مصلحین و خیراندیشان جامعه قرار داد، به نحوی که برای ایمنی و حفاظت فنی تدابیری اتخاذ گردید و اصولاً نهضتی به نام نهضت و جنبش پیشگیری از حوادث و حمایت از نیروی نیروی انسانی ایجاد شد و به سرعت و شدت توسعه یافت. در مورد شرایط ، ساعات و کلاً روابط کار هم تلاش هایی صورت پذیرفت و حقوق کارگران محترم شناخته شد.

از سال 1839، در پرولس اولین تدابیر مربوط به ایجاد یک نظام بازرسی در کارخانه ها و استخدام افراد جوان، به موجب مقررات آئین نامه ای اتخاذ و تصویب شد.

در حدود سال 1840 کشورهای اروپائی، از جمله دانمارک و سویس، دارای قوانینی در خصوص کارخانه ها بودند. مع ذلک نظام های واقعی موثر بازرسی کارخانه ها به وجود آمد و اصول استاندارد های مربوط به حفاظت و بهداشت به اجرا در آمد.

قوانین مشابهی هم در سال 1888 در ایالت اوهایو و در سال 1891 در میسوری و در سال 1896 در رود آیلیز تصویب شد.

اهمیت و پیچیدگی روز افزون صنعت در کشورهای غربی، که در آنها ادارات بازرسی کار موظف به اجرای قوانین مربوط به حفاظت بودند، این ضرورت را به وجود آورد که به کارمندان این ادارات عده ای کارشناس واجد خصوصیات لازم ، برای حل مسائل ناشی از حفاظت کار، افزوده شود براثر کمک متخصصین طب، برق، شیمی و سایر رشته ها ، بازرسان کار امروزه قادر هستند که نقش مشاورین فنی را بازی کنند و کار فرمایان و کارگران بتوانند به آنان مراجعه نمایند. بدین ترتیب بازرسان کار می توانند بیشتر از موقعی که نقش کارمندان ساده مسوول اجرای مقررات قانون را ایفا می نمودند ، در بهبود وضع حفاظت در کارگاه ها کمک نمایند.

در کشورهای متحده آمریکا ، تعداد ایالت هایی که قوانینی در خصوص مسوولیت کار فرمایان ، در صورت بروز حوادث ناشی از کار، وضع می نمایند. مرتباً افزایش می یابد و این مسوولیت به تدریج به عهده شرکت های بیمه واگذار می گردد. این شرکت ها، بازرسانی به منظور نظارت بر اجرای تدابیر حفاظتی در کارگاه های بیمه شده استخدام می نمایند و بدین ترتیب فعالیت آنها در زمینه پیشگیری از حوادث گسترش می یابد.

سازمان بین المللی کار در حقیقت یکی از قدیم ترین موسسات بین المللی است که گرچه پس از اولین جنگ جهانی ایجاد شد، بعد از جنگ جهانی دوم نیز هم چنان پا بر جا باقی ماند و در سال 1946 به صورت یکی از سازمان های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد در آمد.

برخی وظایف سازمان بین المللی کار در کنفرانس که در سال 1944 در فیلادلفیا تشکیل شد، به شرح زیر است:

اشتغال تام و بالابردن سطح زندگی

بهکار گماردن کارگران در مشاغلی که رضایت خاطره کاردانی و مهارت خویش را در انها ابزار و تا حد امکان به تامین رفاه و آسایش عمومی خدمت کنند.

حمایت کافی و کامل از زندگی و سلامت کارگران در کلیه مشاغل

حمایت از کودکان و مادران

حمایت از تامین غذا و مسکن مناسب و وسایل تفریحی و فرهنگی

بهبود امور حفاظت و بهداشت در محیط کار ، جلوگیری از امراض و حوادث ناشی از کار و کنترل خطرهای محیط

تعیین محتوای شغل

ایمنی و حفاظت در مقابل آتش سوزی

آتش سوزی یکی از خطرناک ترین پدیده هایی است که خسارت جانی و مالی زیادی بوجود می آورد . در بررسی  آمارها و علل آتش سوزی ها ی کشور های مختلف صنعتی چنین نتیجه گرفته شده است که  قریب 75 الی 80 درصد آتش سوزی ها قابل پیش بینی و پیشگیری می باشند و چنانچه علاج واقعه قبل از وقوع گردد، قریب از خسارات سالیانه ناشی از حریق کاسته می شود که رقم بسیار قابل توجهی است و برای  بقیه باید به موثرترین ادوات و تجهیزات آتش نشانی مجهز شد.

در اغلب اوقات هر حریقی با یک شعله یا جرقه کوچک آغاز می شود که اگر فوراً کشف شود ، حتی می توان با یک خاموش کننده دستی آن را مهار و خاموش کرد . لازمه این کار، آشنایی با انواع خاموش کننده ها  و همچنین طرز نگهداری و استفاده از آنهاست.

احتراق (ایجاد آتش):

احتراق عبارت است از ترکیب سریع اکسژن با مواد سوختنی است و چون بیشتر موادی که انسان با آن سر و کار دارد دارای کربن است (یعنی ترکیبی از مقداری آب و انیدرید کربنیک ) چنانچه سرعت عمل و حرارت کم باشد ، ترکیب آن با فلزات به صورت زنگ زدگی در می آید. احتراق وقتی بوجود می آید که جسم (مایع یا جامد)، بر اثر سوختن همان گاز است. ادامه آتش سوزی بستگی به تامین حرارت دارد و در غیر این صورت آتش خاموش می شود.

بطور خلاصه ، برای آنکه عمل احتراق صورت گیرد باید اکسژن با ماده ترکیب شود و در این عمل حرارت نقش میانجی را ایفا می کند. برای اینکه این ترکیب ادامه پیدا کند باید اکسژن (هوا) و حرارت مداوماً به محیط عملیات رسانده شود و به این ترتیب – حرارت و ماده موجب بروز آتش سوزی می باشد. شرکت این سه عمل در فعل و انفعالات زنجیره ای تولید آتش که به صورت یک مثلث نشان داده می شود. این مثلث در تمام نقاط جهان به نشانه سمبل آتش شناخته شده است. نتیجه فعالیت های این سه عامل آتش سوزی، گرمای زیاد و دودهای تند و غلیظ ، و گازهای مسموم کننده است.

طبقه بندی آتش:

با توجه به ماده سوختنی ، عمدتاً انواع آتش ها را به چهار نوع به شرح زیر تقسیم می کنند. آن گاه با توجه به انواع چهارگانه حریق ها ، برای خاموش کردن آنها ، وسایل و مواد لازم را بکار می برند:

نوع اول که به آن آتش های خشک گفته می شود، آتش هایی است که پس از آتش سوزی از خود خاکستر بر جای می گذارند. مانند : چوب ، مقوا ، پارچه ، ذغال و امثالهم (نوع A).

نوع دوم آتش هایی که از خود خاکستر  باقی نمی گذارند. مانند آتش های حاصل از مایعات قابل اشتعال ، مثل : مواد نفتی ( بنزین ، نفت ، گازوئیل و مازوت و ....) الکل ، روغن های صنعتی، رنگ هات و غیره (نوع B).

آتش های وسایل ، آلات و ادوات برقی (نوع C).

نوع چهارم آتش هایی هستند که از سوختن فلزات قابل اشتغال ( مانند : منیزیم ، پتاسیم ، آلومینیم و غیره) بوجود می آیند(نوع D).

عوامل ایجاد کننده آتش:

برای آنکه آتش به وجود آید همان طور که قبلاً توضیح داده شد، سه عامل ضروری است:

مواد قابل اشتغال

حرارت

هوا (اکسیژن)

از تشکیل این سه عامل ، مثلثی به نام مثلث آتش  بوجود می آید. بدون اکسیژن هیچ چیز نمی سوزد و بدون مواد سوختنی و بدون حرارت ، آتش بوجود نمی آید. اگر یکی از این عامل ها موجود نباشد حریق ایجاد نمی شود.

برای پیش گیری از حریق باید کم و بیش یکی از عناصر را  نابود ساخت. در تمام آتش سوزی ها دو عامل اکسیژن و مواد قابل اشتغال یقیناً موجود است، پس باید بر سومین عامل یعنی حرارت ، دقیقاً نظارت کرد، تا زا یک درجه پا فراتر ننهد.

حرارت به سه طریق به نقاط دیگر سرایت می کند:

روش مستقیم یا انتقال حرارت(هدایتی) – حرارت  از طریق هوا از محلی به محل دیگر منتقل می شود، مانند حرارت بخاری، رادیاتور و سیستم حرارت مرکزی.

روش مستقیم یا انتقال حرارت (هدایتی) – حرارت از طریق اجسام غیر عایق (هادی حرارت) مانند میله آهنی، جریان و هدایت مستقیم پیدا می کند.

روش تشعشع حرارتی ( امواج حرارتی) – حرارت در عین داشتن شعله، دارای موج تشعشع است و مانند نور در هوا منتشر می شود و امواج  حرارتی ، مستقیماً ا زنقطه ای به سایر نقاط منتقل می شوند، مانند ذره بین که امواج حرارتی خورشید را در یک نقطه متمرکز می کند.

طریقه خاموش کردن آتش

همانطور که قبلاً گفته شد، برای آنکه آتش سوزی رخ دهد، سه عامل هوا، حرارت و ماده سوختنی در یک جا لازم است . حال آگر به روشی بتوان فقط یک عامل از این عوامل را از محیط عملیات خارج نمود، ارتباط سه عامل قطع و آتش خاموش خواهد شد. برای خاموش کردن آتش های طبقه بندی شده ، روش های زیر به کار برده می شود.

طبقه A: بهترین طریقه جهت اطفا حریق های طبقه A که از سوختن مواد قابل اشتغال خاکسترزا بوجود می آیند. از بین بردن ضلع حرارت مثلث آتش و استفاده از روش سرد کردن می باشد، که اقتصادی ترین و سریعترین عامل ، استفاده از آب است. آب تا خاموشی کامل آتش باید مداوماً جریان داشته باشد.

طبقه B: مناسب ترین و بهترین طریقه جهت  اطفا حریق های طبقه B که بر اثر احتراق مایعات قابل اشتغال بوجود می آیند و هیچ گونه  خاکستری ندارد، از بردن ضلع اکسیژن مثلث آتش، یعنی خفه کردن می باشد. در این نوع آتش ها از کپسول های پودر گاز ئیدروکربوهای هالوژنه ، کف ها و سایر روش های خفه کردن، مانند استفاده از ماسه و شن و پتو و .... می توان استفاده کرد.

طبقه C:  بهترین طریقه جهت خاموش کردن آتش سوزی های برقی ، طریقه قطع اکسیژن مثلث آتش به وسیله خفه کردن می باشد. در این طبقه از آتش سوزی ها اصولاً آب قابل استفاده نمی باشد و بهترین نوع کپسول های مورد استفاده ، کپسول گاز co2 و ئیدروکربورهای هالوژنه می باشد و از کف نمی توان استفاده کرد. البته از وسایل دیگر خفه کردن ، مانند شن و ماسه یا پتوی خشک می توان  استفاده کرد. باید توجه نمود که قبل از هر گونه اقدام جهت خاموش کردن آتش، لازم است که جریان برق قطع شود.

طبقه D : جهت خاموش کردن آتش فلزات قابل اشتغال از کپسول های مخصوص که بستگی به نوع فلز دارد ، استفاده می گردد.

باید توجه داشت برای هر نوع آتش، از خاموش کننده خاص آن باید استفاده شود تا موثر باشد.

روش های پیشگیری از آتش سوزی:

روش های پیشگیری از آتش سوزی بطور کلی عبارتند از:

1-7-1 وضعیت ساختمانی و تاسیساتی:

حفاظت  در مقابل آتش سوزی باید ابتدا از طریق ساختمان بنا تامین گردد. مکان های صنعتی بایددر برابر آتش دارای مقاومت کافی باشند. و مخاطرات مربوط به عملیاتی که در آنها انجام می گیرد، ملحوظ گردد. ساختمان باید طوری باشد که بنا به آسانی آتش نگیرد و آتش به طریق افقی و عمودی از طریق دیوارها و کف قسمت ها و درها و محل کار گذاشتن آسانسورها  و پلکان و وسایل تهویه و غیره در آن سرایت ننماید. درهای خروجی یک ساختمان بسیار با اهمیت است و ضوابط کلی که در این خصوص باید رعایت نمود عبارتند از:

هر بخش از ساختمان باید نزدیک به یک در خروجی مجزا باشد و هر اندازه خطر حریق بیشتر باشد ، فاصله واحدهای کار نیز تا این در باید کوتاهتر شود.