پایان نامه دوره کارشناسی ارشد صنایع
(مدیریت سیستم و بهره وری)
پیشگفتار
سازمان های تولیدی بیشماری در گوشه و کنار جهان در حال فعالیت هستند، اما معدودی از آنها بااقتدار به فعالیت خود ادامه می دهند و گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. همگان بر قدرت این سازمانها واقف بوده و از آنها به عنوان سازمانهای ممتاز یاد می کنند .مشخصه این سازمانهای ممتاز چیست؟
یک سازمان ممتاز در تمام زمینه ها اعم از سیستمهای تولیدی، اطلاعاتی،خریدوفروش،خدمات و بازاریابی، مهندسی و کیفیت در سطح ممتاز فعالیت می کند. یکی از شاخصه های اصلی یک سازمان تولیدی ممتاز، دارابودن تشکیلات نگهداری و تعمیراتی ممتاز است.
در این پژوهش سعی شده به اختصار به تعریف آن و روند رشد آن در طول زمان و خصوصا به عوامل موثر در اجرای آن از طریق تحقیق عملی در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه پرداخته و با کسب نظرات افراد مرتبط با این سیستم از طریق سؤالات و بررسی آن از طریق روش های آماری نتایجی درشناسایی مشکلات و مزایای اجرای آن بدست آوریم برای طرح سؤالات تلاش شده از شرکتهای فعال مطرح در دنیا در زمینه سیستم نگهداری و تعمیرات کمک جسته و در تهیه سؤالات اصلی و فرعی موضوع تحقیق تجربه آنان مورد بهره برداری قرار گیرد. اگر چه دربررسی سعی شده از آخرین یافته ها وروشهای بررسی سازمان در زمینه نگهداری و تعمیرات از منابع خارجی و داخلی بهره گیری شود ولیکن بدلیل گستردگی موضوع در تدوین و طراحی مطلب بی عیب و نقص نخواهد بود. امید دارم این مطالب گامی هر چند کوچک برای رشد و توسعه مدیریت نت[1] در صنعت آب و برق برداشته باشد.
برخود لازم می دانم از کمک های استاد راهنما جناب آقای دکتر محمدعلی سبحان اللهی و استاد مشاور جناب اقای مهندس شکور سلطانی که اینجانب را در تهیه این تحقیق یاری نمودهاند تشکر و سپاس گذاری نمایم .
از جناب آقای مهندس غلامرضا رضایی فر مدیر عامل محترم شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه که در تامین امکانات مورد نیاز اینجانب را یاری نموده اند و نیز کلیه مدیران ادارات و کارشناسان بهره برداری شرکت در ستاد و مناطق که با ارائه نقطه نظرات خود موجبات کسب نتایج مفیدی در این تحقیق را فراهم کرده اند، قدردانی نموده و از خداوند متعال موفقیت همه آنان را در خدمت به مردم در عرصه علم و عمل خواستارم.
چکیده:
مسئله مهم در نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات، ماشین آلات و تأسیسات است. استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات و ارائه آن ضمن ایجاد مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین رو شها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه، سبب افزایش سرمایه گذاریها در صنایع در شرایطی که محدودیت در منابع و مواد اولیه وجود دارد میگردد .برای استفاده از این سیستم نیاز به شناسائی برخی از عوامل مهم و تاثیر گذار در اجرای ان می باشد، تا بتوان نتایج مفیدی در اجرای آن که همواره با هزینه هایی همراه خواهد بود کسب نمود. در این تحقیق تلاش شده است به شناسائی این عوامل تاثیر گذار پرداخته و با بحث وبررسی دقیق برخی از عاملهای مهم، از طریق سؤالات و کسب نقطه نظرات مدیران و کارشناسان مرتبط به آن شده است که نهایتاً برای رسیدن به اهداف پژوهش که شامل شناسایی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و بررسی استقبال مدیران شرکت در صورت اجرای این سیستم و بررسی شرایط ساختاری ، فرهنگی و تکنولوژی موجود در شرکت جهت اجرای این سیستم و در نهایت در صورت موجود بودن شرایط، ارائه الگوی مناسب در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه می باشد. که می تواند به صورت عملی اجرا شود که در فصول مختلف مراحل آن ذکر گردیده است.
با بررسی این تحقیق ضمن بحث در صحت فرضیات به نتایجی دست یافته که چنانچه به آن پرداخته نشود اجرای این سیستم نه تنها کارائی نداشته بلکه هزینه زیادی را بر سازمان برجای خواهد گذاشت. توجه بر فرهنگ ، ساختار، تشویق وتنبیه، توجه مدیر عالی و مدیران ارشد و آموزش کارکنان از مسائل مهمی می باشد که قبل از اجرای سیستم باید زمینه را فراهم نمود.
فصل اول
مقدمه
بیان مسأله پژوهش
اهمیت پژوهش
اهداف پژوهش
سؤالات و فرضیه های پژوهش
تعاریف اصطلاحات و تعاریف متغیّرها
مقدمه
ضرورت طراحی و استقرار سیستمهای نگهداری و تعمیرات در صنعت یکی از مسائل مبرم و حیاتی امروز مملکت ماست. حفظ سرمایه های کشور و ارزیابی تجهیزات از یک سو ، و پیشرفت سریع فن آوری و بالطبع ورود روز افزون ماشین آلات و تجهیزات جدید به صنعت از سوی دیگر ، استفاده عقلانی و برنامه ریزی شده و نگهداری و تعمیرات بموقع ماشین آلات و تجهیزات را الزامی می سازد.
نظربه اینکه بهره برداری صحیح از تا سیسات خصوصا در مقوله آب و فاضلاب در گرو دو عامل اصلی مدیریت فرایند و مدیریت عملکرد بهینه تأسیسات و تجهیزات است. لذا بحث و بررسی بر عوامل موثر در اجرای یک سیستمی که بتواند کارائی و اثر بخشی لازم را در یک سازمان دنبال داشته باشد بسیار مهم خواهد بود.
از طرف دیگر سیستمهای کاربردی بدلیل فیزیکی و ماهوی دارای عمر مفید پیش بینی هستند. کاهش و افزایش عمر مفید سیستم ها ، بستگی به چند عامل دارد ار جمله کیفیت ساخت، نوع رفتار با آن ، میزان کار کرد و از همه مهمتر رسیدگی که می تواند بصورت پیشگیری سرویس و نگهداری یا درمان (تعمیرات) باشد.
بیان مسأله پژو هش
هم اکنون اکثریت قریب به اتفاق مهندسین و مدیران ، توجه و علاقه فراوانی نسبت به بهره گیری از دانش مهندسی نگهداری و تعمیرات، دارند. امروزه بخش مهندسی نگهداری و تعمیرات در واحدهای صنعتی پیش از پیش به استفاده از روشهای آمار و ریاضی در برنامه ریزیهای خود روی آورده و شکل یک دانش به خود گرفته است.
وجود یک سیستم مجهز و برنامه ریزی شده نگهداری و تعمیرات از آنرو ضروری است که کنترل مستمر و اطلاع کامل از اوضاع و احوال و نحوه عملکرد واحد تولیدی، ابنیه، ماشین آلات و غیره .... را ممکن می سازد و لذا ارائه مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین رو شها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه امکان پذیر می گردد.
از طرف دیگر افزایش سرمایه گذاریها در صنایع و محدودیت در منابع و مواد اولیه مورد نیاز سبب اهمیت کارائی و بهره وری از امکانات موجود نزد صاحبان صنایع و مدیران مسئول در صنعت گردیده است.این هدف زمانی مهمتر و در خور توجه بیشتر جلوه میکند که بحث رقابت های صنعتی شدید که در بازار های داخلی و جهانی وجود دارد مطرح می گردد.
شرکت آب و فاضلاب یک سیستم پیوسته بوده و در صورت بروز مشکل یا احتمالاً خرابی در تأسیسات و ماشین آلات این سیستم پیوسته دچار مشکل شده و باعث تأخیر در تولید می گردد که زیان های ناشی از آن نه تنها هزینه های زیادی را برای شرکت در برمیگیرد بلکه از آن مهمتر باعث کمبود و نوسان در تولید آب شرب مصرفی مورد نیاز استان می شود بنابراین نیاز به یک سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت احساس می شود که بوسیله آن بتوان تا حدود زیادی از بروز مشکلات ناشی از تأخیر در تولید به جهت خرابی ناگهانی ماشین آلات جلوگیری شود.
دستیابی به این امر مهم زمانی حاصل میگردد که با مسائل تولیدی با دیدی منطقی ، علمی و دقیق و همراه با برنامه ریزی صحیح برخورد گردد، یکی از این مسائل مهم حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات ، ماشین آلات و تأسیسات است و اصولی ترین راه حل این مسئله، استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات است.
استقرار چنین سیستمی در یک صنعت و یا سازمان نیازمند به بررسی همه جانبه از اهداف عالی سازمان گرفته تا عواملی نظیر نیروی انسانی ، منابع ، فرهنگ محیطی و محاطی و زمینه مناسب برای انتقال و اجرای آن دارد که در این پژو هش سعی شده این عوامل مورد بررسی قرار گیرد
اهمیت پژوهش
سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات با هدف کاهش تعمیرات و هزینه های مربوطه به آن خواهد توانست با بهرهگیری از تکنیکهای بازرسی دوره ای ، زمان بندی سرویس ها، ارائه برنامه های مدون روغن کاری و گریسکاری و سایر بازرسی های پیشگیرانه در کاهش تعمیرات اضطراری و بدون برنامه نقش بسزائی داشته باشد، ضمن اینکه پردازش اطلاعات منتج از استقرار این سیستم، کاربران را در مقابله با علل خرابی های تکراری آگاه ساخته و می تواند با ارائه راهکارهای مناسب بر اینگونه خرابیها ممانعت بعمل آورد. چراکه از کار افتادگی و خرابیها میتواند پیامد های ذیل را داشته باشد:
الف- کاهش یا توقف تولید
ب- بیکاری نیروی انسانی بطور مستقیم یا غیر مستقیم
ج- تاخیر یا توقف در سایر امور تولید در یک خط تولیدی
د- ایجاد هزینه های اضافی
ذ- نارضایتی و تخریب روحیه کارکنان فنی و بهره برداری
با توجه به مواردی که ذکر گردید میتوان اهمیت این پژو هش را بشرح ذیل خلاصه نمود:
آشنائی و ارائه راه حل به مدیران از مشکلات اجرائی و چالش های اجرای سیستم نت
توجه به مسائل مهم تاثیر گذار در اجرای سیستم نت نظیر فرهنگ سازی، ساختار، نیروی انسانی ،آموزش و...
ارائه بینش جدید برای رشد و توسعه شرکت بجای نگرش سنتی به تأسیسات و تجهیزات
ارائه جریان مناسب اطلاعاتی در بخش نگهداری در راستای بکار گیری این سیستم
ایجاد علاقمندی در اجرای این سیستم برای مدیران ارشد سازمان و باز نگری در نمودار سازمانی خود در بخش نگهداری
توجه به نحوه نگهداری و تعمیرات در زمان طراحی و ساخت و راه اندازی تجهیزات
اهداف پژوهش
این پژوهش به بررسی مدیریتی در جهت شناسائی عوامل تاثیر گذار در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه پرداخته وبراین اساس اهداف ذیل رابرای تحقیق دنبال خواهد نمود:
بررسی استقبال مدیران برای اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
شناسائی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
شرایط فرهنگی مناسب سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
شرایط تکنولوژی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
ارائه الگوی مناسب
اهداف این پژوهش به این جهت قابل اهمیت است که تاکنون در سطح کشور به این عوامل بطور اختصاصی پرداخته نشده و بررسی های لازم از عدم مو فقیت در اجرای آن صورت نگرفته است. تاکنون در نقاطی از صنعت که این سیستم را مطالعه و مستقر نموده اند نتوانسته اند آن راندمان مناسب را در یافت نمایند وپس از مدتی بنا به عللی عملا در بکار گیری آن بی توجهی شده است.
سؤالات و فرضیه های پژوهش
در بررسی اهداف پژوهش سؤالات های ذیل مطرح می گردد:
سؤالات اصلی
آیا مدیران شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه استقبال می کنند؟
آیا اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه[2] با ساختار فعلی شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه هماهنگی دارد؟
آیا شرایط فرهنگی مناسب برای استقراراین سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد؟
آیا شرایط تکنولوژیکی مناسب برای دست یابی به الگوی مناسب این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد؟
آیا زمینه و شرایط مساعد برای اجرای این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد؟
فرضیات :
در راستای سؤالات اصلی بیان شده فرضیه های این پژوهش بشرح ذیل قابل طرح است:
اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه با ساختار فعلی شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه هماهنگی دارد.
شرایط فرهنگی مناسب برای استقراراین سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
شرایط تکنولوژیکی مناسب برای دست یابی به الگوی مناسب این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
مدیران شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه استقبال می کنند.
زمینه و شرایط مساعد برای اجرای سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
بین عوامل موثر در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه اولویت یکسانی وجود ندارد.
تعاریف اصطلاحات و تعاریف عملیاتی متغیّرها
نگهداری (Maintenance)
مجموعه ای از فعالیت ها که بطور مشخص و معمولاً به صورت برنامه ریزی شده وبا هدف جلوگیری از خرابی ناگهانی ماشین آلات و تجهیزات و تأسیسات انجام گرفته و با این کار قابلیت اطمینان و در دسترس بودن آنها را افزایش می دهیم (حاج شیر محمدی علی، 1381).
تعمیرات (Repairs)
شامل مجموعه ای از فعالیت هائی است که برروی یک سیستم یا وسیله ای که دچار خرابی و یا از کار افتادگی گردیده ، انجام می دهیم تا آن را به حالت آماده و قابل بهره برداری باز گردانده ودر جهت انجام وظیفه ای که به آن محول گردیده است ، آماده سازد (حاج شیر محمدی علی ، 1381).
نگهداری و تعمیرات (نت)
منظور ازسیستم نگهداری و تعمیرات مجموعه عملیاتی جهت نگهداری دارائیها ی فیزیکی و حفظ و صیانت از آنها در شرایط قابل قبول ویا تغییر آنها به شرایط قابل قبول اعمال شده تا زمینه حصول اقتصادی ترین راه صرف هزینه جهت بهره برداری و بهسازی از تجهیزات را ایجاد نماید (حاج شیر محمدی علی ، 1381).
فرهنگ (Culture)
در معنی فرهنگ تعاریف متعددی ودرعین حال متنوعی ارائه گردید که در اینجا صرفاً به دو تعریف اشاره میگردد.
1- فرهنگ سازمانی عبارت است از ارزشهای غالبی که توسط اکثریت قریب به اتفاق اعضاء پذیرفته وحمایت میگردد و عامل انسجام اعضاء و همنوائی درونی میان آنها می باشد.
فرهنگ سازمانی عبارتست از مجموعه ای از ارزشها ،باورها، درک و استنباط و شیوه های تفکر یا اندیشیدن که اعضاء سازمان در آنها وجوه مشترک دارندو همان چیزی است که به عنوان یک پدیده درست به اعضای تازه وارد آموزش داده می شود. آن نماینگر بخش محسوس سازمان است (جی. ای. گل، 1382).
مدیریت (Management)
مدیریت مجوعه فعالیتهای برنامه ریزی ، سازماندهی ،هدایت و رهبری ، کنترل در یک سازمان را به عهده دارد. تصمیم گیری ، کنترل هزینه ها، ایجاد انگیزه، پاداش و تنبیه و تشویق از جمله فعالیتهای مدیریت به شمار می رود. مدیریت پایه و اساس یک سازمان می باشد (جی. ای. گل، 1382).
تکنولوژی (Technology)
کلمه تکنولوژی به تازگی وارد ادبیات معاصر شده است و ریشه فارسی ندارد وجزء کلماتی است که بدون کوچکترین تغییری ، کاربردزیادی در زبان فارسی دارد. در حال حاضر این کلمه در فرهنگ صنعتی کشور به معنای ماشین آلات تولیدی و ویژگیهای فنی آن است. در بررسی دقیق تر هم تکنولوژی به عنوان روش تولید معرفی می شود.
این کلمه مرکب از دو واژه یونانی تکنو (فن و هنر و مهارت ، پیشه وهمچنین چیزی که وجود نداشته و توسط بشر ساخته شده است) ولوژی (در یونان قدیم به معنای علم ، دانش و خرد یا تعقل و تدبیر بکار می رفته است).
تکنولوژی در صنعت عبارت است از دانشی که از یک سری بررسی، تحقیقات، آزمایشات و بالاخره پیاده کردن نتایج در سطح اقتصادی و سپس اصلاح و توسعه نتایج آن در عمل برای کسب هدف مشخص بدست می آید (جی. ای. گل، 1382).
ساختار (structure)
ساختار سازمانی در نمودار سازمانی نمایان می شود. نمودار سازمانی یک نماد قابل رویت از کل فعالیت ها و فرآیند های سازمان است.
در تعریف ساختار سازمانی به سه رکن اصلی زیر اشاره می شود:
ساختار سازمانی تعیین کننده روابط رسمی گزارشگری در سازمان است و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد ونیز حیطه کنترل مدیران یا سرپرستان را مشخص می کند.
ساختار سازمانی تعیین کننده افرادی است که به صورت گروهی در دوایر کار می کنند و گروه بندی یا تقسیم بندی دوایر ی است که در کل سازمان وجود دارد.
ساختار سازمانی در برگیرنده سیستمهای می شود که به وسیله آنها فعالیت های همه دوایر هماهنگ و یکپارچه می گردد و در نتیجه ارتباط مؤثر (در سازمان) تضمین خواهد شد (جی. ای. گل، 1382).
فصل دوم
شناخت سیستم نت
خصوصیات یک سیستم نت
انواع سیستمهای نگهداری و تعمیرات
اصول اساسی مؤسسه مارشال جهت اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در سازمان
بررسی پژوهش های انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق
بررسی پژوهش های مشابه
روشهای حل مسأله پژوهش
شناخت سیستم نت
اگر سیستم را مجموعه ای از عناصر اطلاق کنیم که برای رسیدن به هدف خاصی با کمیت و کیفیت معلوم، طراحی و ساخته شده وبا ترتیبی با یکدیگر ترکیب شده اند، تعریف نمائیم، می توان ادعا کرد که هر سیستم از دو بخش اصلی زیر تشکیل شده است.
هسته اصلی: این بخش وظیفه اجرای هدف را دارد.
قسمت پشتیبانی: این بخش ضمن پشتیبانی از هسته اصلی تداوم اجرای اهداف را تضمین میکند و شامل وسائل و امکانات بررسی و آزمایش شرایط فنی و تکنولوژی ، ابزار نگهداری و تعمیرات ، قطعات یدکی ، اسناد و مدارک فنی نظیر نقشه ها ، دستور العمل های نگهداری، تعمیر و بهره برداری و پرسنل آزموده و آماده برای بکارگیری روشها و ...... می باشد.
در سالهای اخیر ، در مراحل پیشرفته این موضوع مورد توجه واقع شده که عناصر و عوامل پشتیبانی (لجستیک) به عنوان جزئی غیر قابل تفکیک از یک سیستم تعریف شوند. در چهار چوب این تعریف لازمست از همان ابتدا که فکر و تصور ایجاد یک سیستم مطرح می شود. همراه و همگام با طراحی، و ساخت، نصب و راه اندازی هسته اصلی ، امکانات پشتیبانی نیز به صورت سازگار و متعادل با هسته اصلی، مراحل ساخت ، نصب، و راه اندازی را طی نمایند.
در مراحل طراحی یک سیستم عوامل با اهمیت که لازم است همگام و سازگاربا عوامل تولیدی مورد نظر قرار گیرند، در پاسخگوئی به سؤالات ذیل قابل تعریف می باشند:
تجهیزات چگونه طراحی و تولید شوند که عمر اقتصادی بیشتری داشته باشند و بتوان براحتی و با هزینه کم آنها را نگهداری و تعمیر نمود؟
در دوران بهره برداری از تجهیزات چگونه عمل شود که تجهیزات خرابی کمتری داشته باشند و سرعت فرسودگی آنها در حدودی اقتصادی و قابل کنترل باشد؟
در بررسی های انجام شده دو عامل فوق مخصوصا عامل اول تا اوائل نیمه دوم قرن حاضر مورد اغماض واقع شده ، تنها از نیمه دوم قرن حاضر، بعلت بالا رفتن سطح دانش و تکنولوژی و پیچیدگی طرح و حرکات ماشین آلات و هزینه سنگینی که در اثر رکوردهای غیر منتظره ماشینها به سیستمهای صنعتی تحمیل میشود ، موضوع مورد توجه واقع شده و عنوان جدید از فعالیت ها را به صورت قابل مشخص و قابل تعریف در چهارچوب فعالیت های لازم در طراحی سیستم ها باز نمود.
مجموع فعالیت های که پا سخگوئی دو سؤال بالا باشند در سالهای اخیر در صنعت جهانی ، تروتکنولوژی Trotecnology نامیده می شود (جی. ای. گل، 1382).
فعالیتهای ردیف دوم که مربوط به دوره بهره برداری از ماشین است در فرهنگ کشور ما عناوینی نظیر نگهداری و تعمیرات را بخود گرفته است. در سالهای اخیر در ایران رسم براین بوده که این دسته از فعالیت ها در راستای مقدم داشتن امور نگهداری به امور تعمیرات بعد از خرابی به عبارتی نگهداری و تعمیرات نام برده شود.