فهرست و منابع پروژه معماری مربوط به گذری و نظری بر سقاخانه
فهرست:
مقدمه....................................................................................................................... 1
فصل اول : نماد و نگرشی نمادین
نماد و نگرش نمادین به هستی ...................................................................... 6
نماد و نقش آن در زندگی .......................................................................... 10
فصل دوم : سقاخانه
2-1وجود افتراق فضاهای سنتی و مدرن............................................................ 13
2-1-1 شناختی از دو واژه «نوگرایی» و «سنت گرایی»..................................... 13
2-1-2 گرایش به فضاهای شهری سنتی ........................................................... 14
2-1-3 مقایسه فضاهای سنتی و مدرن .............................................................. 16
2-2 فرهنگ واژگانی سقاخانه ............................................................................. 18
2-3 علل پیدایش سقاخانه .................................................................................. 24
2-4 دو عنصر اساسی در سقاخانه .................................................................... 31
2-4-1 آب............................................................................................................ 32
2-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در ادیان پهنه ی ایران زمین.................. 34
2-4-1-2 آب در دیگر آیین های باستانی............................................................ 36
2-4-1-3 آب در ادیان و آیین ها........................................................................ 37
2-4-1-3-1 آب در دیانت یهود.......................................................................... 37
2-4-1-3-2 آب در مسیحیت ............................................................................. 38
2-4-1-3-3 آب در آیین مندائی و صابئین ........................................................ 38
2-4-1-3-4 آب در اسلام ................................................................................. 39
الف : بازتاب آب در اسلام ................................................................................... 39
ب: آب در عرفان اسلامی – ایرانی ...................................................................... 40
ج: آب ، واقعه کربلا و آب تربت ........................................................................... 42
د: آب و مذهب دو روی یک سکه‌اند در سقا خانه ............................................... 45
2-4- 2 آتش ....................................................................................................... 50
2-4-2-1 آتش و نور در ایران باستان .............................................................. 50
2-4-2-1-1 اهمیت آتش و نور درجهان بینی آفرینش ایران باستان ............... 53
2-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره های آن در فرهنگ آریایی ......................... 53
2-4-2-2 کارکرد رمزهای آتش و نور در اسلام .............................................. 54
2-4-2-3 کارکرد رمزهای آتش و نور در ایران ............................................... 55
2-4-2-4 نور و هنر ........................................................................................... 56
2-5 معماری سقا خانه ........................................................................................ 57
2-6 عناصر نمادین سقا خانه .............................................................................. 60
2-6-1 آینه .......................................................................................................... 61
2-6-2 شمع ( چراغ نفتی ، لوستر ) .................................................................... 63
2-6-2-1 شعله شمع .......................................................................................... 64
2-6-2-2 سوگند به نور و روشنایی و فروغ و شمع افروزی ........................... 66
2-6-2-3 شمع گردانی در مراسم مقدس .......................................................... 67
2-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب .......................................................... 67
2-6-3 قفل .......................................................................................................... 68
2-6-4 آدمکهای فلزی ........................................................................................ 70
2-6-5 پنجه ....................................................................................................... 72
2-6-6 چشم ....................................................................................................... 74
2-6-7 ظرف سقا خانه‌ای ................................................................................... 75
2-6-8 ستاره ...................................................................................................... 76
2-7 تزئینات دیگر سقاخانه ................................................................................. 76
2-7 -1 کتیبه نویسی............................................................................................ 76
2-7-2 سنگاب...................................................................................................... 80
2-8 رنگ در سقاخانه ......................................................................................... 81
2-8-1 پیشینه ای از رنگ ................................................................................... 81
2-8-2 خواص رنگ سبز .................................................................................... 82
2-8-2-1 مسرت بخشی و شاد آور بودن ......................................................... 83
2-8-2-2 تقویت تحمل پذیری و صبر ................................................................ 83
2-8-3 رنگ سبز در سقاخانه ............................................................................. 84
2-9 معرفی تعدادی از سقاخانه‌های معروف
2-9-1 سقاخانه عزیز الله .................................................................................... 90
2-9-2 سقاخانه سردر مجلسی .......................................................................... 92
2-9-3 سقاخانه طوقچی ..................................................................................... 93
2-9-4 سقاخانه آقا میرزا اسدالله روضاتی ........................................................ 95
2-9-5 سقاخانه در دشت ................................................................................... 97
2-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع ........................................................................... 99
2-9-7 سقاخانه پنج شنبه دین ......................................................................... 101
2-9-8 سقاخانه قدیمی رو به روی سردر مسجد جورجیو ............................. 103
2-9-9 سقاخانه‌های درب امام ......................................................................... 105
2-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام ................................................................ 105
2-9-9-2 سقاخانه صحن شمالی درب امام ................................................... 106
2-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام .............................................................. 107
2-9-10 سقا خانه مسجد حکیم ....................................................................... 108
2-9-11 سقا خانه هارونیه .............................................................................. 109
2-9-12 سقاخانه درب کوشک ........................................................................ 110
2-9-13 سقاخانه بیدآباد .................................................................................. 110
2-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر .................................................................. 111
2-9- 15 سقاخانه قصر در دشت .................................................................... 112
2-9-16 سقاخانه گرگ یراق ............................................................................ 113
2-9-17 سقاخانه گذرهارونیه ......................................................................... 114
2-9-18 سقاخانه حاج علی ............................................................................... 115
2-9- 19 سقاخانه آقانور ................................................................................. 116
2-9-20 سقاخانه ترکها ................................................................................... 117
2-9- 21 سقاخانه مسجد سید ......................................................................... 118
2-9-22 سقا خانه تاج الدین ............................................................................. 119
2-9-23 سقاخانه مسجد لبنان ......................................................................... 120
2-9- 24 سقاخانه مسجد ذکر الله .................................................................... 121
فصل سوم : مکتب سقا خانه
3-1 مکتب سقا خانه و پیدایش آن .................................................................... 122
3-2 هنرمندان مکتب سقا خانه .......................................................................... 127
3-2-1 منصور قندریز ..................................................................................... 127
3-2-2 حسین زنده رودی ................................................................................ 129
3-2-3 پرویز تناولی ......................................................................................... 131
3-2-4 فرامرز پیل آرام ................................................................................... 133
3-2-5 ژازه طباطبایی ....................................................................................... 134
3-2-6 جعفر روحبخش .................................................................................... 135
3-2-7 مسعود عربشاهی ................................................................................. 135
3-2-8 ناصر اویسی ........................................................................................ 137
3-2-9 صادق تبریزی ...................................................................................... 138
3-3 تطبیق برخی آثار هنرمندان سقاخانه با ادعیه و طلسمات ......................... 139
3-4 نمونه‌ای دیگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانه‌ای ..................... 145
نتیجه گیری ........................................................................................................ 152
گزارش کار عملی .............................................................................................. 154
منابع
منبع:
احیایی ،محمد؛بازتاب آتش و نور در باور و هنرهای مقدس ایران ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه آزاد،83-82
آذر گشنسب ،اردشیر ؛ ( آتش در ایران باستان؛ چاپ دوم ،1353
اسماعیل پور ،ابوالقاسم ،اسطوره آفرینش در آیین مانی ؛تهران،نشر کارون ،چاپ اول،1381
امین زاده ،بهناز ؛ آب ، معماری ،شهرسازی مسلمین ؛ کتاب هنر ماه ، شماره 57 و 56 ،تهران، نشر خانه کتاب ایران ،1382
اوشیدری ، جهانگیر ؛نور ، آتش ، آتشکده در آیین زرتشت ؛ تهران ، ناشر مولف،1379
اویسی ، نقاشی با شناسنامه ایرانی ؛ شماره 732، تهران ،1356
باتیست تاورنیه ، ژان ؛سفر نامه تاورنیه ؛ترجمه: ابوتراب نوری ( نظم الدوله )؛ اصفهان،انتشارات تایید،چاپ دوم ،1336
بختور تاش ، نشان راز آمیز ؛1371
بلوکباشی ،علی ؛نوروز ،جشن نوزایی آفرینش ؛تهران ، نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی ،چاپ اول، 1380
بنیادلو ،نادیا ؛ سقاخانه در ایران بانگاهی به سقاخانه‌های تهران ؛پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهشی هنر ،1379
بهار ،مهرداد ؛ ادیان آسیایی ؛ تهران ،نشر چشمه ،چاپ اول،1375
بهار ،مهرداد ؛ از اسطوره تا تاریخ ؛ تهران ، نشر چشمه،چاپ دوم،1377
تناولی ،پرویز ؛ ،طلسم گرافیک سنتی ایران ؛ تهران،چاپ اول ،1385
جهانیان ، اردشیر ؛ مقام آذریاآتش در فرهنگ اوستا ، تهران، چاپ دوم ،1376
حریریان و همکاران، محمود ، ملک شهمیر زادی ، صادق ، آموزگار ، ژاله ، میر سعیدی نادر ؛تاریخ ایران باستان؛تهران ،نشر سمت چاپ اول،1377
خسروی ،محمد باقر؛ آب در فرهنگ و هنر معماری ایران ؛ فصلنامه هنر ، شماره 42 ،تهران ،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،1378
دادمهر ،منصور ؛ سقاخانه و سنگابهای اصفهان ؛تهران ، انتشارات گل‌ها،چاپ اول،1378
دلاشو ، م لوفر ؛ زبان رمزی افسانه‌ها؛ ترجمه: جلال ستاری ؛ تهران ، انتشارات توس ،چاپ اول،1364
راوندی ، مرتضی ؛ تاریخ اجتماعی ایران ؛تهران ، انتشارات امیر کبیر،چاپ اول،1359
رجبی ، پرویز ؛ هزاره های گمشده ،تهران ، انتشارات توس،چاپ اول،1380
زمردی ، حمیرا ؛نقد تطبیقی ادیان و اساطیر ؛ تهران ، نشر زواره،چاپ اول،1382
شایگان ،داریوش ؛آیین هند و عرفان اسلامی؛ ترجمه: جمشید ارجمند ؛ تهران ، فرزان روز ،چاپ اول،1382
شین دشتگل ، هلنا ؛صورت آب ؛کتاب هنرماه ،شماره 57-56، تهران ، نشر خانه کتاب ایران ،1382
عابدینی ، رضا ؛ سایه طوبی ،اولین مجموعه مقالات دوسالانه نقاشی جهان اسلام ؛ موزه هنرهای معاصر تهران، فرهنگستان جمهوری اسلامی،1379
علی پور سعدانی ، رضا ؛ شی باوری میان مردم خوزستان ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد رشته نقاشی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،83-82
کرمانی ، فریبا ؛تطهیر در مسجد ، همایش معماری مسجد؛تهران ،دانشگاه هنر،1378
گاستون ، باشلار ؛ شعله شمع ؛ ترجمه : جلال ستاری ؛تهران، چاپ اول ،1377
گودرزی ،مرتضی ؛ جست و جوی هویت در نقاشی معاصر ایران ؛تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی،چاپ اول،1380
گوستاویونگ ،کارل ؛ انسان و سمبولهایش؛ ترجمه: ابوطالب صارمی ؛ تهران ، نشر امیرکبیر،1352
متز ،آدام ؛ تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا (رنسانس اسلامی ) ؛ ترجمه:علیرضا ذکاوتی ؛جلد 2 ،تهران ، انتشارات امیر کبیر،چاپ اول،1362
محراب بیگی ، محمد علی ؛ کربلا ، فرهنگ مردم وآب ؛ کتاب هنرماه ؛شماره 58-57 ، تهران، نشر خانه کتاب ایران،1382
معین ،محمد ؛ مزدیسنا و ادب پارسی ؛ 2 جلد ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم،1338
نقی زاده ،محمد ؛مبانی هنردین در فرهنگ اسلامی ؛تهران، چاپ اول ،1385
یاوری ، احمد رضا ؛شناختی از کشاورزی سنتی ایران؛تهران ، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب،چاپ اول،1359
منابع اینترنتی :
http://www.andishegom.com
http://tranjhalink.blogfa.com
http://intranet.isfahan.ir/new-web-farsi/isfahan/tarikhi/sagakhane3/htm
http://intranet.isfahan.ir/new-web-farsi/isfahan/tarikhi/sagakhane2.htm
منابع تصویری :
احیایی ،محمد ؛ بازتاب آتش و نور در هنرهای مقدس ایران؛ پایان نامه کارشناسی ارشد رشته نقاشی،83-82
تناولی ، پرویز ؛ طلسم گرافیک سنتی ایران ؛تهران، چاپ اول ،1385
دادمهر ، منصور ؛ سقاخانه و سنگابهای اصفهان ؛تهران ، انتشارات گل‌ها،چاپ اول،1378
http://intranet.isfahan.ir/new-webfarsi/isfahan/tarikhi/sagakhane1.htm
http://intranet.isfahan.ir/new-webfarsi/isfahan/tarikhi/sagakhane2.htm
http://intranet.isfahan.ir/new-webfarsi/isfahan/tarikhi/sagakhane3.htm