چکیده
دراین تحقیق نقش معدن سنگ آهن چغارت در توسعه اقتصادی شهر بافق مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی است که شاخص های اقتصادی همچون اشتغال، درآمد، تولید و مهاجرت مورد ارزیابی قرار گرفته است نتایج و یافته ها حاکی از این است که معدن چغارت در کاهش بیکاری و مهاجرت، افزایش فرصتهای شغلی، افزایش سطح تولیدات، توسعه شبکه حمل و نقل و گسترش صنایع جانبی نقش به سزایی داشته است. در حقیقت هزینه شدن درآمد کارکنان در شهر بافق، گسترش حمل و نقل به خاطر ارسال سنگ آهن، کاهش بیکاری همگی عواملی هستند که راه دشوار توسعه اقتصادی را در شهر بافق هموار کرده اند.
کلید واژگان :
اقتصاد ، توسعه اقتصادی، معدن و صنعت، توسعه پایدار، برنامه ریزی
مقدمه
سرزمین اسلامی ایران از نظر خایر معدنی به خصوص سنگ آهن کشوری است غنی و در میان سایر کشورهای دنیا جای خاصی را به خود اختصاص داده است در ایران بیش از چندین توده معدنی آهن شناخته شده که فقط برخی از این کانسارها مطالعه شده است و به طور کلی نواحی آهن دار دارد ایران به مناسبت نزدیکی کانسارهای آهن نسبت به هم و چند منطقه تقسیم کرده اند که ذیلاً فقط به برخی کانسارها اشاره می شود:
1- منطقه اراک – ملایر 2- منطقه بافق –یزد 3- منطقه اصفهان –کاشان
4-منطقه خراسان 5- منطقه تهران، قم، قزوین 6- منطقه خلیج فارس
معدن سنگ آهن چغارت بافق در فاصله ی 133 کیلومتری جنوب شرقی یزد و 13 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق واقع شده است.
به دلیل پتانسیل های معدنی و عظیم منطقه در تیرماه 1341 به دنبال بررسی های مقدماتی توسط مهندسین ایرانی و خارجی عملیات اکتشاف به صورت سیستماتیک انجام گرفت عملیات اکتشافی تکمیلی در سال 1345 با ذخیره ای معادل 216میلیون به پایان رسیده است و گواهینامه اکتشاف آن صادر شده است.
در این پژوهش سعی شده است تأثیر معدن چغارت را در توسعه شهر بافق مورد ارزیابی قرار بگیرد.
فصل اول
طرح تحقیق
بیان موضوع و تشریح آن
شهر بافق یک از غنی ترین بخش های معدنی کشور محسوب می شود مواد معدنی متنوعی به صورت های توده ای، رگه ای و رسوبی در این منطقه ذخیره شده است.
معادن آهن و کانسارهای سرب و روی، گچ و نمک و دهها ماده فلزی و غیر فلزی دیگر در این منطقه شناسایی شده که امروزه علاوه بر اشتغال جمع کثیری از روستائیان این منطقه محروم در تقویت اقتصادی کشور و فعال شدن بخش معدن و صنعت نیز نقش تعیین کننده ای دارد.
بدون شک وجود معادن در این منطقه عاملی مؤثر در افزایش درآمد مردم و کاهش نرخ مهاجرت به خارج و کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال بوده است چنین عواملی مطالعه استعدادهای این منطقه را در گروه یکی از موضوعات مهم ناحیه ای و حتی کشوری قرار داده است. وجود معدن چغارت در این منطقه می تواند عاملی مؤثر در جلوگیری از مشکل اشتغال، افزایش بیکاری، کاهش پتانسیل های تولیدی و مهاجرتهای بیرویه و ناخواسته باشد.
اهمیت و ضرورت مطالعه
همانگونه که قبلاً اشاره شد امروزه می توانیم نقش معدن، معدن سنگ آهن چغارت را در توسعه چند جانبه شهر بافق مشاهده کنیم.
سرمایه گذاری و بهره برداری از منابع سرشار این شهر و اطراف آن می تواند در توسعه و تحول جوامع ساکن در آن، نقش به سزایی داشته باشد و در ازاء رکود کشاورزی تا حدودی خلاء اقتصادی و اشتغال مردم را جبران نماید و در دامان کویر اقتصادی پویا را شکل دهد.
علیرغم آن شهر بافق از بسیاری مواهب طبیعی نظیر آب کافی، خاک حاصلخیز، پوشش گیاهی و اقلیم مساعد بی نصیب مانده است و کشاورزی و دامداری آن نیز نقش مهمی در توسعه پایدار و رونق اقتصادی این شهر ندارد، با این وجود شرایط زمین شناسی مناسب آن باعث شکل گیری و تنوع مواد معدنی جهت توسعه بخش صنعت و معدن شده است پس برنامه ریزی های صحیح راهگشای مناسبی جهت توسعه اقتصادی هر چه بیشتر این شهر می باشد.
پیشینه تحقیق
در زمینه معدن چغارت، تحقیقات زیادی صورت گرفته است ولی شاید کمتر تحقیقاتی به بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت بر روی زندگی ساکنان شهر بافق پرداخته باشد. وزارت معادن و فلزات تحقیقاتی را در رابطه با معادن هراز چند گاهی منتشر می کند نظیر:
- طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت
- میزان ذخایر و مشخصات محصولات
- عملکرد مالی- فیزیکی
- تنگناها و مشکلات
- برنامه زمانی و جداول اعتبارات مورد نیاز پروژه های اصلی جهت راه اندازی
- وضعیت زمین شناسی و معدنی منطقه
کارهایی که شرکت ملی فولاد در ایران در این زمنیه انجام داده است راهنای خوبی برای بررسی میزان توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد.
طرح مسئله
قطعاً پژوهش در این زمینه سؤالاتی از این قبیل را در ذهن تداعی می کند:
آیا معدن چغارت در اشتغال مردم شهر بافق تأثیری داشته است؟
آیا معدن چغارت باعث افزایش سطح درآمد مردم شهر بافق شده است؟
آیا معدن چغارت در کاهش مهاجرت مردم شهر بافق مؤثر بوده است؟
آیا معدن چغارت در گسترش شبکه حمل و نقل شهری شهرستان مؤثر بوده است؟
فرضیه ها
چنین به نظر می رسد که معدن سنگ آهن چغارت از شروع فعالیت تاکنون در افزایش درآمد میزان اشتغال سطح تولیدات و کاهش مهاجرت نقش مهمی داشته است پس فرضیات این تحقیق به صورت زیر می باشد:
1- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت در اشتغالزایی شهر بافق مؤثر بوده است.
2- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت در افزایش سطح درآمد مردم مؤثر بوده است.
3- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت درکاهش مهاجرت مردم شهر بافق مؤثر بوده است.
4- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت درگسترش شبکه حمل و نقل شهری شهرستان مؤثر بوده است.
اهداف تحقیق
بررسی نقش معدن سنگ آهن چغارت در توسعه اقتصادی شهر بافق می تواند راهنمای خوبی در جهت آگاهی از وضعیت اشتغال، میزان مهاجرت، درآمد و کلاً سطح زندگی مردم شهر بافق باشد.
چه بسا راه اندازی معادن و صنایع در مکانی باعث توسعه همه جانبه آن مکان شده است ولی غفلت از این موضوع و عدم برنامه ریزی های صحیح برای آینده وضعیت را حاد کرده است.
نادیده گرفتن نقش صنایع و معادن در توسعه و عمران مناطق و عدم برنامه ریزی برای آینده می تواند آثار سوئی را به جا بگذارد.
1- بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت در میزان درآمد مردم شهر بافق
2- بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت در میزان اشتغالزایی شهر بافق
3- بررسی نقش معدن سنگ آهن چغارت در کاهش مهاجرت مردم
محدودیت ها و امکانات تحقیق
تحقیق و پژوهش همواره با مسائل و محدودیتهای فراوانی دست به گریبان است تحقیق حاضر با مشکلات و محدودیت های عدیده ای روبرو بوده است که در بسیاری موارد موجب هدر رفتن منابع و زمان شده است.
اهم این مشکلات عبارتند از:
1- عدم دسترسی کافی به آمارهای دقیق و جدید
2- نبود منافع کافی در مورد شهر بافق به طور اخص
متدولوژی تحقیق
نوع تحقیق: نوع تحقیق کاربردی است
روش تحقیق: در این تحقیق از روش توصیفی، تحلیلی استفاده است. فصول این پژوهش با استفاده از روشهای میدانی و کتابخانه ای تکمیل گردیده است جامعه آماری ما مردم شهر بافق می باشند و حجم نمونه 30 نفر است.
ابرازگردآوری اطلاعات این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و آرشیو بخش مطالعات معدن تکمیل گردیده است دراین تحقیق از سیستم کامپیوتری Exel نیز استفاده شده است.
فصل دوم
بررسی شرایط جغرافیایی شهرستان
الف: شرایط طبیعی
1-1: موقعیت جغرافیایی ( حدود و وسعت) و عوارض مهم طبیعی
شهرستان بافق با وسعت 15298 کیلومتر با مختصات جغرافیایی تا طول شرقی و تا عرض شمالی واقع گردیده است و از لحاظ وسعت دومین شهرستان استان بعد از شهرستان یزد است.
این شهرستان در ارتفاع 995 متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای رشته کوههای موازی با جهت شمال غربی، جنوب شرقی است که بن لخت با ارتفاع 3002 متر از سطح دریا در بخش بهاباد و کوه باجگان، ارتفاع 2879 متر از سطح دریا در بخش مرکزی مرتفع ترین آنها می باشد.
شهرستان بافق از سمت شمال شرقی به شهرستان طبس از توابع استان خراسان و از سمت شمال غرب به شهرستان ابرکوه و از سمت غرب به شهرستان یزد و از سمت جنوب غربی به شهرستان مهریز و از سمت جنوب شرقی به شهرستان رفسنجان از توابع کرمان و از شرق به شهرستان زرند از استان کرمان محدود می گردد.
2-1 : شناخت اقلیم بافق
ایران را می توان از نظر شرایط اقلیمی به پنج منطقه تقسیم نمود.
1- منطقه سواحل دریای خزر
2- مناطق ساحلی جنوب
3- مناطق کوهستانی در حوزه کوههای البرز
4- مناطق کویری ( کویر لوت- مرکزی)
5- مناطق حاشیه کویر
مناطق حاشیه با کویر که شامل دامنه های جبال البرز و زاگرس که مناطق کویری را احاطه نمود ویژگی اقلیمی این مناطق کمی باران ( بین100 تا 200 میلیمتر) در سال- درجه حرارت بالا در روزهای فصول گرما با اختلاف زیاد بین شب و روز و قلت پوشش گیاهی است. هر قدر از دامنه کوه به سوی درون حوزه آبریز در منطقه نزدیکتر می شویم، میزان بارندگی و پوشش گیاهی کمتر است. اکثر آبادی ها در این مناطق از آبهای زیرزمین و قنوات استفاده می نمایند. آبادی این مناطق به صورت متمرکز با بافت فشرده هستند بادهای کویری توأم با گرد و غبار از طرف کویر- درجه حرارت بالا و تابشی شدید در تابستان ها را می توان عوامل مزاحم زیست محیطی در این منطقه تلقی نمود.
بافق نیز از شهرهایی است که در این منطقه قرار گرفته است که خصوصیات فوق را داراست و هر یک از عوامل به صورتی بر بافت و شکل آن تأثیر گذاشته است که به طور جداگانه بررسی آنها پرداخت می شود.
3-1 جریان باد
جهت جریان باد در هشتگانه بافق هر یک مقدار و اندازه ای متفاوت را داراست به برخی از آن مطلوب و برخی دیگر دفعی است.
شرایط اقلیمی در بافت قدیم به گونه ای طراحی شده که حداکثر استفاده از بادهای مطلوب را برده و در رفع بادهای مزاحم نیز حداکثر تلاش را نموده است که به راحتی می توان از جهت گیری بادگیرهای منطقه پی به باد غالب و مطلوب منطقه برد. جهت بادهای مطلوب و جذبی از جهت جنوب شرقی به سمت شمال غرب و از شمال شرق به سمت جنوب غربی می باشد بقیه بادهای منطقه را می توان در شمار بادهای غیر مفید دانست.
4-1 درجه حرارت
عنصر اقلیمی که باید بدان توجه نمود شهر تغییرات شبانه روزی درجه حرارت است. زیرا تأثیر این تغییرات به همه متغیرهای دیگری در برنامه ریزی اقلیمی برتری دارد. بنابراین تغییرات شبانه روزی را باید در ساخت فضاهای کالبدی در نظر گرفت.
تغییرات درجه حرارت در منطقه بافق زیاد می باشد و فصول گرم بیشتر از فصل سرد می باشد بطویکه متوسط سالیانه حدود 010 سانتیگراد اختلاف درجه حرارت بین شبانه روز مشاهده می شود در همان حال در تابستان نزدیک به و زمستان حدود 9 سانتیگراد اختلاف متوسط درجه حرارت مشاهده می شود.چکیده
دراین تحقیق نقش معدن سنگ آهن چغارت در توسعه اقتصادی شهر بافق مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی است که شاخص های اقتصادی همچون اشتغال، درآمد، تولید و مهاجرت مورد ارزیابی قرار گرفته است نتایج و یافته ها حاکی از این است که معدن چغارت در کاهش بیکاری و مهاجرت، افزایش فرصتهای شغلی، افزایش سطح تولیدات، توسعه شبکه حمل و نقل و گسترش صنایع جانبی نقش به سزایی داشته است. در حقیقت هزینه شدن درآمد کارکنان در شهر بافق، گسترش حمل و نقل به خاطر ارسال سنگ آهن، کاهش بیکاری همگی عواملی هستند که راه دشوار توسعه اقتصادی را در شهر بافق هموار کرده اند.
کلید واژگان :
اقتصاد ، توسعه اقتصادی، معدن و صنعت، توسعه پایدار، برنامه ریزی
مقدمه
سرزمین اسلامی ایران از نظر خایر معدنی به خصوص سنگ آهن کشوری است غنی و در میان سایر کشورهای دنیا جای خاصی را به خود اختصاص داده است در ایران بیش از چندین توده معدنی آهن شناخته شده که فقط برخی از این کانسارها مطالعه شده است و به طور کلی نواحی آهن دار دارد ایران به مناسبت نزدیکی کانسارهای آهن نسبت به هم و چند منطقه تقسیم کرده اند که ذیلاً فقط به برخی کانسارها اشاره می شود:
1- منطقه اراک – ملایر 2- منطقه بافق –یزد 3- منطقه اصفهان –کاشان
4-منطقه خراسان 5- منطقه تهران، قم، قزوین 6- منطقه خلیج فارس
معدن سنگ آهن چغارت بافق در فاصله ی 133 کیلومتری جنوب شرقی یزد و 13 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق واقع شده است.
به دلیل پتانسیل های معدنی و عظیم منطقه در تیرماه 1341 به دنبال بررسی های مقدماتی توسط مهندسین ایرانی و خارجی عملیات اکتشاف به صورت سیستماتیک انجام گرفت عملیات اکتشافی تکمیلی در سال 1345 با ذخیره ای معادل 216میلیون به پایان رسیده است و گواهینامه اکتشاف آن صادر شده است.
در این پژوهش سعی شده است تأثیر معدن چغارت را در توسعه شهر بافق مورد ارزیابی قرار بگیرد.
فصل اول
طرح تحقیق
بیان موضوع و تشریح آن
شهر بافق یک از غنی ترین بخش های معدنی کشور محسوب می شود مواد معدنی متنوعی به صورت های توده ای، رگه ای و رسوبی در این منطقه ذخیره شده است.
معادن آهن و کانسارهای سرب و روی، گچ و نمک و دهها ماده فلزی و غیر فلزی دیگر در این منطقه شناسایی شده که امروزه علاوه بر اشتغال جمع کثیری از روستائیان این منطقه محروم در تقویت اقتصادی کشور و فعال شدن بخش معدن و صنعت نیز نقش تعیین کننده ای دارد.
بدون شک وجود معادن در این منطقه عاملی مؤثر در افزایش درآمد مردم و کاهش نرخ مهاجرت به خارج و کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال بوده است چنین عواملی مطالعه استعدادهای این منطقه را در گروه یکی از موضوعات مهم ناحیه ای و حتی کشوری قرار داده است. وجود معدن چغارت در این منطقه می تواند عاملی مؤثر در جلوگیری از مشکل اشتغال، افزایش بیکاری، کاهش پتانسیل های تولیدی و مهاجرتهای بیرویه و ناخواسته باشد.
اهمیت و ضرورت مطالعه
همانگونه که قبلاً اشاره شد امروزه می توانیم نقش معدن، معدن سنگ آهن چغارت را در توسعه چند جانبه شهر بافق مشاهده کنیم.
سرمایه گذاری و بهره برداری از منابع سرشار این شهر و اطراف آن می تواند در توسعه و تحول جوامع ساکن در آن، نقش به سزایی داشته باشد و در ازاء رکود کشاورزی تا حدودی خلاء اقتصادی و اشتغال مردم را جبران نماید و در دامان کویر اقتصادی پویا را شکل دهد.
علیرغم آن شهر بافق از بسیاری مواهب طبیعی نظیر آب کافی، خاک حاصلخیز، پوشش گیاهی و اقلیم مساعد بی نصیب مانده است و کشاورزی و دامداری آن نیز نقش مهمی در توسعه پایدار و رونق اقتصادی این شهر ندارد، با این وجود شرایط زمین شناسی مناسب آن باعث شکل گیری و تنوع مواد معدنی جهت توسعه بخش صنعت و معدن شده است پس برنامه ریزی های صحیح راهگشای مناسبی جهت توسعه اقتصادی هر چه بیشتر این شهر می باشد.
پیشینه تحقیق
در زمینه معدن چغارت، تحقیقات زیادی صورت گرفته است ولی شاید کمتر تحقیقاتی به بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت بر روی زندگی ساکنان شهر بافق پرداخته باشد. وزارت معادن و فلزات تحقیقاتی را در رابطه با معادن هراز چند گاهی منتشر می کند نظیر:
- طرح توسعه مجتمع معدنی سنگ آهن چغارت
- میزان ذخایر و مشخصات محصولات
- عملکرد مالی- فیزیکی
- تنگناها و مشکلات
- برنامه زمانی و جداول اعتبارات مورد نیاز پروژه های اصلی جهت راه اندازی
- وضعیت زمین شناسی و معدنی منطقه
کارهایی که شرکت ملی فولاد در ایران در این زمنیه انجام داده است راهنای خوبی برای بررسی میزان توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد.
طرح مسئله
قطعاً پژوهش در این زمینه سؤالاتی از این قبیل را در ذهن تداعی می کند:
آیا معدن چغارت در اشتغال مردم شهر بافق تأثیری داشته است؟
آیا معدن چغارت باعث افزایش سطح درآمد مردم شهر بافق شده است؟
آیا معدن چغارت در کاهش مهاجرت مردم شهر بافق مؤثر بوده است؟
آیا معدن چغارت در گسترش شبکه حمل و نقل شهری شهرستان مؤثر بوده است؟
فرضیه ها
چنین به نظر می رسد که معدن سنگ آهن چغارت از شروع فعالیت تاکنون در افزایش درآمد میزان اشتغال سطح تولیدات و کاهش مهاجرت نقش مهمی داشته است پس فرضیات این تحقیق به صورت زیر می باشد:
1- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت در اشتغالزایی شهر بافق مؤثر بوده است.
2- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت در افزایش سطح درآمد مردم مؤثر بوده است.
3- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت درکاهش مهاجرت مردم شهر بافق مؤثر بوده است.
4- به نظر می رسد معدن سنگ آهن چغارت درگسترش شبکه حمل و نقل شهری شهرستان مؤثر بوده است
اهداف تحقیق
بررسی نقش معدن سنگ آهن چغارت در توسعه اقتصادی شهر بافق می تواند راهنمای خوبی در جهت آگاهی از وضعیت اشتغال، میزان مهاجرت، درآمد و کلاً سطح زندگی مردم شهر بافق باشد.
چه بسا راه اندازی معادن و صنایع در مکانی باعث توسعه همه جانبه آن مکان شده است ولی غفلت از این موضوع و عدم برنامه ریزی های صحیح برای آینده وضعیت را حاد کرده است.
نادیده گرفتن نقش صنایع و معادن در توسعه و عمران مناطق و عدم برنامه ریزی برای آینده می تواند آثار سوئی را به جا بگذارد.
1- بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت در میزان درآمد مردم شهر بافق
2- بررسی تأثیر معدن سنگ آهن چغارت در میزان اشتغالزایی شهر بافق
3- بررسی نقش معدن سنگ آهن چغارت در کاهش مهاجرت مردم
محدودیت ها و امکانات تحقیق
تحقیق و پژوهش همواره با مسائل و محدودیتهای فراوانی دست به گریبان است تحقیق حاضر با مشکلات و محدودیت های عدیده ای روبرو بوده است که در بسیاری موارد موجب هدر رفتن منابع و زمان شده است.
اهم این مشکلات عبارتند از:
1- عدم دسترسی کافی به آمارهای دقیق و جدید
2- نبود منافع کافی در مورد شهر بافق به طور اخصاصی
متدولوژی تحقیق
نوع تحقیق: نوع تحقیق کاربردی است
روش تحقیق: در این تحقیق از روش توصیفی، تحلیلی استفاده است. فصول این پژوهش با استفاده از روشهای میدانی و کتابخانه ای تکمیل گردیده است جامعه آماری ما مردم شهر بافق می باشند و حجم نمونه 30 نفر است.
ابرازگردآوری اطلاعات این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و آرشیو بخش مطالعات معدن تکمیل گردیده است دراین تحقیق از سیستم کامپیوتری Exel نیز استفاده شده است.
فصل دوم
بررسی شرایط جغرافیایی شهرستان
الف: شرایط طبیعی
1-1: موقعیت جغرافیایی ( حدود و وسعت) و عوارض مهم طبیعی
شهرستان بافق با وسعت 15298 کیلومتر با مختصات جغرافیایی تا طول شرقی و تا عرض شمالی واقع گردیده است و از لحاظ وسعت دومین شهرستان استان بعد از شهرستان یزد است.
این شهرستان در ارتفاع 995 متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای رشته کوههای موازی با جهت شمال غربی، جنوب شرقی است که بن لخت با ارتفاع 3002 متر از سطح دریا در بخش بهاباد و کوه باجگان، ارتفاع 2879 متر از سطح دریا در بخش مرکزی مرتفع ترین آنها می باشد.
شهرستان بافق از سمت شمال شرقی به شهرستان طبس از توابع استان خراسان و از سمت شمال غرب به شهرستان ابرکوه و از سمت غرب به شهرستان یزد و از سمت جنوب غربی به شهرستان مهریز و از سمت جنوب شرقی به شهرستان رفسنجان از توابع کرمان و از شرق به شهرستان زرند از استان کرمان محدود می گردد.
2-1 : شناخت اقلیم بافق
ایران را می توان از نظر شرایط اقلیمی به پنج منطقه تقسیم نمود.
1- منطقه سواحل دریای خزر
2- مناطق ساحلی جنوب
3- مناطق کوهستانی در حوزه کوههای البرز
4- مناطق کویری ( کویر لوت- مرکزی)
5- مناطق حاشیه کویر
مناطق حاشیه با کویر که شامل دامنه های جبال البرز و زاگرس که مناطق کویری را احاطه نمود ویژگی اقلیمی این مناطق کمی باران ( بین100 تا 200 میلیمتر) در سال- درجه حرارت بالا در روزهای فصول گرما با اختلاف زیاد بین شب و روز و قلت پوشش گیاهی است. هر قدر از دامنه کوه به سوی درون حوزه آبریز در منطقه نزدیکتر می شویم، میزان بارندگی و پوشش گیاهی کمتر است. اکثر آبادی ها در این مناطق از آبهای زیرزمین و قنوات استفاده می نمایند. آبادی این مناطق به صورت متمرکز با بافت فشرده هستند بادهای کویری توأم با گرد و غبار از طرف کویر- درجه حرارت بالا و تابشی شدید در تابستان ها را می توان عوامل مزاحم زیست محیطی در این منطقه تلقی نمود.
بافق نیز از شهرهایی است که در این منطقه قرار گرفته است که خصوصیات فوق را داراست و هر یک از عوامل به صورتی بر بافت و شکل آن تأثیر گذاشته است که به طور جداگانه بررسی آنها پرداخت می شود.
3-1 جریان باد
جهت جریان باد در هشتگانه بافق هر یک مقدار و اندازه ای متفاوت را داراست به برخی از آن مطلوب و برخی دیگر دفعی است.
شرایط اقلیمی در بافت قدیم به گونه ای طراحی شده که حداکثر استفاده از بادهای مطلوب را برده و در رفع بادهای مزاحم نیز حداکثر تلاش را نموده است که به راحتی می توان از جهت گیری بادگیرهای منطقه پی به باد غالب و مطلوب منطقه برد. جهت بادهای مطلوب و جذبی از جهت جنوب شرقی به سمت شمال غرب و از شمال شرق به سمت جنوب غربی می باشد بقیه بادهای منطقه را می توان در شمار بادهای غیر مفید دانست.
4-1 درجه حرارت
عنصر اقلیمی که باید بدان توجه نمود شهر تغییرات شبانه روزی درجه حرارت است. زیرا تأثیر این تغییرات به همه متغیرهای دیگری در برنامه ریزی اقلیمی برتری دارد. بنابراین تغییرات شبانه روزی را باید در ساخت فضاهای کالبدی در نظر گرفت.
تغییرات درجه حرارت در منطقه بافق زیاد می باشد و فصول گرم بیشتر از فصل سرد می باشد بطویکه متوسط سالیانه حدود 010 سانتیگراد اختلاف درجه حرارت بین شبانه روز مشاهده می شود در همان حال در تابستان نزدیک به و زمستان حدود 9 سانتیگراد اختلاف متوسط درجه حرارت مشاهده می شود.