روش تحقیق ارتقاء فناوری و نو آوری در کارخانه ارس خودرو

مقدمه

 ممکن است به دفعات شنیده باشیم که سازمانهای هر چندنوآور از صحنه رقابت خارج می شوند ، اما سازمانهای دیگر در همان محیط با موفقیت به کار خود ادامه می‌دهند.

 آیا سازمانهایی که از صفحه رقابت خارج می‌شوند ، می‌خواستند به چنین سرنوشتی دچار شوند ؟ در پاسخ باید گفت که نمی‌خواستند یا نمی‌خواهند به چنین سرنوشتی دچار شوند سازمانهای کنونی باید دنبال خلاقیت و نوآوری باشند و برای اینکه از بین نروند همواره باید افراد را تشویق به نوآوری نمایند و پدیده تغییر را با آغوش باز بپذیرند .( رابینز ، 1376)

در اغلب موارد سازمانی کمتر به امر خلاقیت و نوآوری دست می‌زنند زیرا آن را تجارت ریسک‌داری می‌پندارند که باید از کار اصلی خود منحرف شده و به اموری که هنوز امتحان نشده‌اند ، بپردازند .

سازمانی باید با ساختارهای متناسب سازمانی که متضمن پرورش و رشد خلاقیت باشد به رویارویی آینده بپردازند و در غیر این صورت محکوم به فنا هستند . دی گرین در نوشته خود با عنوان « سازمان برازنده و شایسته » بر این باور است که سازمانی باید حالت سازگاری به خود بگیرند . سازمان خوب و شایسته آن است که محیط را در ک کند ، اطلاعات و آگاهی‌های بایسته را به سرعت آماده کند ،‌سریع پاسخ دهد ، بستر مناسبی برای پرورش خلاقیت و نوآوری باشد ، از تجربیات بیاموزد و ساختار خود را بازنگری کند .( Degreem, 1982)

روند رو به رشد تکنولوژی و رقابت فشرده در صنایع و سازمانهای مختلف ، ضرورت خلاقیت و‌ نوآوری را اجتناب ناپذیر گردانیده است و سازمانهایی موفق هستند که خود را با این روند تطبیق دهند در غیر اینصورت محکوم به شکست هستند .

 در کشور ما به دلیل برخورداری از ارتکاب طبیعی و منابع خدادادی متاسفانه به فرایند نوآوری توجه چندانی مبذول نگردیده است و منتظر بوده‌ایم تا دیگران برای ما فکر کنند و به تولیدات محصولات و فرآیندهای جدید بپردازیم و نتایج آنها را پس از مدت طولانی و منسوخ شده دریافت و به کار گیریم .

 در مباحث علمی غالباً مفاهیم تحقیق در روش علمی بصورت مراتب بکار برده می‌شود هر چند بین این دو وجوه مشترک معنایی وجود دارد ، ولی تفکیک آنها موجب تمیز اختلاف بین آنها می‌شود . تحقیق ، روندی منظم‌تر و قوی‌تر و وسیع‌تر از روش علمی است ، تحقیق با ساختار منظم‌تری از کنکاش توام است ،‌که معمولاً منجر به نوعی ثبت مراحل و گزارش نتایج و دستاوردها می‌شود . هر چند می‌توان روح علمی را بدون تحقیق بکار گرفته ولی تحقیق علمی را نمی‌توان بدون روش و جوهر علمی انجام داد .بنابراین تحقیق ، عرصه تخصصی‌تری از روش شناسایی است .( دلاور ، 1380)

 جان دیوی ( J.Dewey) پژوهش را عبارت از فرایند جستجوی منظم‌ برای مشخص کردن یک موقعیت می‌داند بنابراین پژوهش ، فرایندی است که از طریق آن می‌توان درباره ناشناخته‌ها به جستجو پرداخت ، و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرده در این فرایند از چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافته را تحت عنوان روش شناسی یاد می‌شود .( سرمدی ، 1380)

کنترل دقیق ،‌شرطی که مانع عوامل نامربوط و مزاحم می شود

 نمونه‌گیری صحیح ، شرطی که یافته‌های پژوهشی را قابل بسط و تعمیم می‌سازد .

 رعایت شرط اول ، امتیاز درونی ، و رعایت شرط دوم ،‌اعتبار بیرونی تحقیق را موجب می‌شود . هر تحقیق خاص ، ممکن است دارای هر نوع اعتبار یافاقد یکی از آنها باشد . منظور این نیست که در مواردی که اعتبار درونی یا بیرونی در تحقیق اهمیت دارند ، می‌توان فقدان دیگری را نادیده گرفت ، بلکه منظور این است که مواردی یافت می‌شود که یکی از دو مساله حاکم نیست .( دلاور ، 1380)

 پایه هر علمی ،‌روش شناخت آن است ، اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم بکار می‌رود از اصطلاح روش تحقیق ، معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط می شود این استنباطها گاهی دارای وابستگی هستند و در مواردی روش تحقیق و نوع ، مترادف فرض شده‌اند .

 در اینجا به چندین استنباط مختلف در مورد روش تحقیق اشاره می شود .

روش تحقیق به معنای رویکرد هستی شناسی ( مانند روش فلسفی )

روش تحقیق به معنای مکاتب فکری و روشهای تحقیق طبیعت و جامعه ( مانند تجزیه گرایی با اثبات گرایی ، ابطال ‌گرایی ، فهم گرایی و غیره )

 روش تحقیق به عنوان یک فرایند نظام‌مند برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه حل یک مساله ، که در این مورد روش تحقیق مجموعه‌ای از قواعد ابزار و راه‌های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت‌ها ، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است ( خاکی ، 1378) در این تحقیق منظور از روش تحقیق ، بیشتر در معنای سوم آن است .

هرتحقیقی ،‌تلاشی سیستماتیک و روش‌مند به منظور دستیابی به پاسخ یک پرسش ، یا راه حل برای یک مساله است با توجه به اینکه پرسشها و مسأله‌ها ، ماهیت‌های گوناگون دارند ، لذا می‌توان بر پایه چگونگی این پرسشها و مساله‌ها ، تحقیقات را طبقه‌بندی کرد . به عبارتی دیگر در طبقه بندی تحقیقات برحسب اهداف ، قبل از هر چیز بر میزان کاربرد مستقیم یافته‌ها و درجه تعمیم پذیری آنها در شرایط دیگر توجه می‌شود . در پژوهشهای علوم رفتاری با دو رویکرد مواجه هستیم :

 الف – رویکرد خردگرایانه[1]

ب- رویکرد طبیعت‌گرایانه [2]

به عبارت دیگر در حوضه علوم رفتاری ، انتخاب رویکرد انجام پژوهش بر پایه جهان بینی و پارادایمی است که در پژوهش اختیار می‌کنیم .

 پارادایم خردگرایانه با دیدگاه اصالت تحصل[3]سروکار دارد ، و مفروضه آن این است که « واقعیت چیزی است که می‌توان بوسیله هراس خود آن را تجربه کرد » از ویژگی‌های پارادایم خردگرایانه ، تلخیص بودن ، تکرار پذیری و ابطال پذیری است .

 پارادایم طبیعت گرایانه ، بر این فرض استوار است که واقعیت چیزی نیست که همه افراد بطور یکسان آن را مشاهده کنند ،‌و تجربه مشابهی از آن بدست آورنده مفروضه اصلی این پارادایم آن است که «‌ واقعیت مورد مشاهده ، تفسیر افراد و ذهنیت آنها بستگی دارد »

در حوضه علوم رفتاری کاربرد در پارادایم یاد شده ، منجر به دو دسته از روشهای تحقیق شده است :

روشهای کمی که در آن از داده‌های کمی استفاده می‌شود .

روشهای کیفی که در آن از داده‌های کیفی استفاده می‌شود .

بطور کلی روشهای تحقیق درعلوم رفتار را می‌توان با توجه به دو مدرک الف : هدف تحقیق ب: نحوه گردآوری داده‌ها طبقه‌بندی نمود .

 دسته بندی تحقیقات براساس هدف :

 تحقیقات علمی براساس هدف تحقیق ، به سه دسته تقسیم می‌شوند : بنیادی ، کاربردی و توسعه‌ای .

الف ) تحقیقات بنیادی[4]:هدف اساسی این نوع تحقیقات ، آزمون نظریات ، تبیین روابط بین پدیده‌ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است ، تحقیقات بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می‌پردازد با این هدف ، تحقیقات بنیادی درصدد توسعه مجموعه دانسته‌های موجود درباره اصول و قوانین علمی است این نوع تحقیقات ،‌نتیجه‌گرا هستند .

 ب) تحقیقات کاربردی:[5]هدف تحقیقات کاربردی ،‌توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است . به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش ، هدایت می‌شوند . این تحقیقات تحقیقاتی هستند که نظریه‌ها ، قانونمندی ، اصول و فنونی که درتحقیقات پایه تدوین می شوند را به منظور حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می گیرند . این تحقیقات ، تصمیم‌گرا می‌باشند ، به عبارتی دراین نوع تحقیقات ، هدف پژوهش ،‌یافتنی مساله‌ای است که نتیجه آن بلافاصله می‌تواند در تصمیم‌گیری ،‌مورد استفاده قرار گیرد .

ج ) تحقیقات توسعه‌ای[6] : فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرآورده آموزشی نظیر طرحها ، روشها و برنامه‌ها اجرا می شود . هدف اساسی این نوع تحقیقات تدوین یا تهیه برنامه و امثال آن است . بطوری که ابتدا موقعیت نامعین خاص ، مشخص شده و براساس یافته‌های پژوهشی ، طرح یا برنامه‌ویژه آن تدوین و تولید می شود . از این تحقیقات برای حل مسایل زیربنایی سازمان استفاده می شود ( سرمدی ، 1380)

دسته بندی تحقیقات برحسب نحوه گردآوری داده‌ها :

 تحقیقات علمی را می‌توان براساس چگونگی بدست آوردن داده‌های مورد نیاز به دسته‌های ذیل تقسیم کرد :

الف ) تحقیقات توصیفی :[7]شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها توصیف شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است . اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود با یاری دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد . بیشتر تحقیقات علوم رفتاری را می‌توان در زمره تحقیقات توصیفی به شمار آورد . تحقیق توصیفی را می‌توان به دسته‌های زیر طبقه بندی کرد :

تحقیقات پیمایشی :[8]برای بررسی توزیع ویژگی‌های یک جامعه آماری ، روش تحقیق پیمایشی بکار می‌رود این نوع تحقیق می‌تواند برای پاسخ به سوالات پژوهشی از نوع دیگر مورد استفاده قرار گیرد:

ماهیت شرایط موجود چگونه است ؟

چه رابطه‌ای میان رویدادها وجود دارد ؟

وضعیت موجود چگونه است ؟

2- تحقیقات همبستگی [9]:در این نوع تحقیقات ، رابط میان متغیرها براساس هدف تحقیق ، تحلیلی می‌گردد . تحقیقات همبستگی برحسب هدف به سه دسته تقسیم می شوند:

همبستگی دو متغییری : هدف ، بررسی رابطه دو به دو متغیرهای موجود در تحقیق است .

 تحلیل رگرسیون : هدف ، پیش‌بینی تغییرات یک یا چند متغیر وابسته با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل است .

 تحلیل ماتریس همبستگی یا کوواریانس : تحقیقات تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری .

3- اقدام پژوهشی ( پژوهش علمی )[10] :هدف این دسته از پژوهشها ، توصیف شرایط یا پدیده‌های مربوط به سیستم است . با استفاده از اقدام پژوهشی می‌توان موقعیت‌های ناملموس مربوط به اقدام و عملیات را مشخص کرد ، و در بهبودی آن کوشید . این نوع تحقیق درمباحث بهبود و تحول سازمانی دارای جایگاه ویژه‌ای است .

 4- مطالعه موردی[11] :در اینجا پژوهشگر به انتخاب یک مورد پرداخته و آنرا از جنبه‌های زیادی بررسی می کند این نوع تحقیق ، معمولاً از چهار مرحله بیان مساله و انتخاب واحد تحلیل یا مورد انجام عملیات میدانی به منظور گردآوری داده‌ها ؛ سازماندهی داده‌ها و تدوین گزارش ،تشکیل یافته است .

5- پس رویدادی (‌عملی مقایسه‌ای [12]) : به تحقیقاتی اطلاق می‌شود که در آنها پژوهشگر با توجه به متغیر وابسته به بررسی علل احتمال وقوع آن می‌پردازد . به عبارتی دیگر این نوع تحقیق در جستجوی پی بردن به علت احتمالی از طریق معمول می‌باشد .

ب) تحقیقات آزمایشی:به منظور برقراری رابطه علی معلول میان دو یا چند متغیر از طرح‌های آزمایشی استفاده می‌شود . ویژگی‌های این نوع تحقیق عبارتند از :

 سایر متغیرها بجز متغیر وابسته ثابت نگه داشته شده و کنترل می‌شوند.

تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مشاهده می‌شود