مقدمه:
آموزش و یادگیری، از دید باز نقش اساسی در تداوم و بقای جوامع بشری ایفا کرده است. رشد و توسعه جوامع بشری بدون توجه به آن امکان پذیر نمی باشد. و به همین خاطر همه ساله سرمایه های هنگفتی صرف آموزش و پرورش نسل نو خواسته هر کشوری می شود.
آنچه در آموزش و پرورش بیش از همه دارای اهمیت است یکی رشد طبیعی یا رسش و دیگری انگیزش و ترکیبی از آنهاست زیرا در پرتو این عوامل است که دگرگونی های شاگردان ایجاد میشود منظور از رشد طبیعی توانائیها و پیشرفتهای تازه ای است که بر اثر گذشت زمان (( از یک مرحله سنی به مرحله دیگر)) در فرد پدید می آید و او را به انجام دادن کارهائی توانا می سازد که پیش از آن از عهده آن بر نمی آمد اما منظور از انگیزش عوامل محیطی مؤثر در ایجاد حرکت و نیروی درونی است که محرک واقعی فرد برای آموزش و یادگیری تلقی می شود که در برنامه آموزشی باید هر دو عامل یعنی رشد طبیعی و نیروهای انگیزشی درونی و بیرونی مد نظر قرار گیرند تا برنامه یادگیری به نحو شایسته ای تحقق یابد بر خلاف رشد طبیعی ، چندان که با تغییر رفتار موجود زنده از لحاظ عوامل بیرونی یا محیطی ارتباط دارد با وراثت و عوامل درونی ارتباط ندارد.
در واقع در یادگیری علاوه بر روابط محرک پاسخ مسا ئلی مانند بینش، کیفیت رفتار ادراک انگیزش یا ترکیب آنها با یکدیگر مطرح است
بیان مسئله:
راههای ایجاد انگیزه جهت یادگیری بهتر دانش آموزان چیست؟
ضرورت دستیابی به فرهنگ غنی و تربیت انسانهای فرهیخته از جمله محورهایی است که جامعه را به آموزش و پرورش پویا محتاج کرده است. جامعه همواره در حال تغییر و تحول است و شاید یکی از اصولی که برای همیشه ثابت و لایتغیر است اصل تغییر و دگرگونی است که این امر در مسائل اجتمائی و فرهنگی بیشتر رخ می نماید.
در بستر زمان توجه به نیازهای اجتماعی و مقتضیات فرهنگی و علمی موجب استفاده از شرایط و امکانات موجود خواهد بود ایجاد تغییرات مثبت در روشها مخصوصا در امر آموزش و شیوه های یادگیری مطلوب اهمیت خاصی برای برنامه ریزان درسی و طالبان علم و دانش خواهد داشت.
از این رو راهکارها و روشهایی که قبلا برای آموزش و یادگیری بکار می رفت الزاما ثابت و تغییر ناپذیر نیستند و چه بسا تجدید نظر و اتخاذ روشهای آسانتر و کاربردی را می طلبد و از طرف دیگر با عنایت به اینکه یکی ازشاخصهای توسعه نیروی انسانی ، تربیت انسانهای فرهیخته و کارآمد در زمینه های مختلف علمی و تکنولوژیکی است اهمیت قضیه دو چندان می شود.
با عنایت به اینکه یکی از مشکلات که هم اکنون از سوی صاحبان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت و اولیای دانش آموزان مطرح میباشد این است که دانش آموزان انگیزش لازم را جهت یادگیری مطلوب از خود نشان نمی دهند چنانکه این مسئله در اکثر صورتجلسات شورای معلمان مدارس یا در مراجعه تعدادی از اولیای دانش آموزان به هسته های مشاوره ادارات آموزش و پرورش و همچنین در جلسات مدیران واحدهای آموزشی به کرات طرح میشود.
بی شک این مشکل هم مانند دیگر مسائل و مشکلات ریشه ها و علتهای متعددی دارد که با شناخت آنها می توان راههای مناسب یادگیری و ایجاد انگیزه را در جوانان در امر تحصیل و هدایت آنان بر اساس انگیزه های شناسایی شده می تواند نقش عمده ای در باروری استعدادهای نسل نو خواسته ایفا نمود.
و از این طریق می توان به توسعه نیروی انسانی مؤثر که از مهمترین شاخصهای توسعه جامعه به شمار می رود کمک کرد همچنین شناسایی مفهوم انگیزش و عوامل ایجاد کننده انگیزه از قبیل پاداش دادن یا مشارکت در جریان تدریس و... تاثیر آنها بر فرایند یادگیری فراگیران به معلم کمک خواهد کرد تا در طرح و اجرای برنامه های آموزشی خود روسهای بهتری را بکار گیرند و در فراگیران هم منجر به پرورش و باروری استعدادهای آنان شده و امر یادگیری را تسهیل می کند.
بنابراین در این تحقیق راههای ایجاد انگیزه بیشتر در دانش آموزان دوره متوسطه جهت یادگیری بهتر مورد بررسی قرار می گیرد.
اهمیت تحقیق:
یکی از شرایط لازم برای اقتصادی مناسب و پویا ، وجود آموزش پایه فراگیر است. تجارب کشورهای توسعه یافته در دهه های گذشته مبین این واقعیت است که برسرمایه گذاری در حوزه آموزش پایه ارتباط معناداری با بهره وری اقتصادی دارد بر این اساس در تمام کشورهای دنیا متناسب با توان اقتصادی آنان در راه توسعه آموزش و پرورش و رشد دانش و آگاهیهای فکری سرمایه گذاری می شود و مبالغ قابل توجهی از بودجه سالانه کشورها به تعلیم و تربیت اختصاص می یابد که قسمت اعظم آن بدون اینکه به تحقق هدف مورد نظر که همان یادگیری بهتر و نهایتا بهبود کیفیت آموزشی و ارتقاء سطح توسعه جامعه در زمینه های صنعت، کشاورزی، دامداری و تکنولوژی و... می باشد به هدر می رود. در کشور ما نیز با عنایت به اینکه جمعیت جوان و مدرسه بیشترین رقم را به خود اختصاص داده است و از جمعیت 65 میلیون نفری جامعه بر اساس آمار سال تحصیلی 78-77 تعداد 1886290 نفر دانش آموز در مدارس کشور مشغول به تحصیل می باشند که نزدیک به 30% کل کشور را شامل می شود. برای تعلیم و تربیت رسمی این قشر عظیم بودجه هنگفتی از امتیازات سالانه کشور صرف می شود و این بودجه با افزودن مشارکتهای مردمی باز هم بیشتر می شود.
بنابراین به منظور جلوگیری از به هدر رفتن منابع و سرمایه های ملی جامعه و اتلاف وقت دانش آموزان در فرآیند یادگیری و همچنین ارتقاء دانش و آگاهی که مهمترین توسعه نیروی انسانی جامعه به شمار می روند این پژوهش انجام می شود تا از این رهگذر قدمی مؤثر در راه توسعه آموزش و پرورش برداشته و به تبع آن در توسعه جامعه مؤثر باشیم.
اهداف تحقیق:
معرفت درباره یادگیری برای تصمیم گیرندگان برنامه ریزی درسی کاملا ضروری است. برنامه درسی الزاما طراحی برای یادگیری است به عبارت دیگر برنامه درسی دارای هدفهایی برای یادگیری و روشهایی برای رسیدن به این هدفهاست.
اهداف کلی: هدف کلی پژوهش حاضر شناخت راههای بهتر یادگیری و ایجاد انگیزه بیشتر در فراگیران و همچنین شناخت میزان رابطه بعضی از متغیر های اثر گذار در یادگیری است تا از این طریق:
پیشنهاداتی به برنامه ریزان آموزشی برای تنظیم برنامه های مطلوب آموزشی جهت بهینه سازی شرایط یادگیری فراهم شود.
بررسی شرایط یادگیری بهتر، شیوه های مناسب تدریس و همچنین نقش تعاملی معلمان و دانش آموزان زمینه مناسبی برای درخشش استعدادهای نهفته دانش آموزان مهیا شود.
نقش روش تدریس بدیع و غیر معمول در یادگیری دانش آموزان تعیین گردد.
تاثیر پاداشها مخصوصا پاداشهای بیرونی در موقع تدریس مشخص شود.
نقش مشارکتی دانش آموزان در جریان تدریس مشخص شود.
فرضیه های تحقیق:
بین مقدار تکلیف و یادگیری رابطه مثبت وجود دارد.
مشارکت دانش آموزان در فعالیتهای کلاسی یادگیری آنان را افزایش می دهد.
ارائه درس جدید با یادآوری مطالب از پیش آموخته شده یادگیری را افزایش می دهد.
استفاده از پاداشهای بیرونی در یادگیری دانش آموزان مؤثر است.
آگاهی دانش آموزان از فعالیت های آینده موجب یادگیری بهتر می شود.
ارائه درس توسط معلم بصورت بدیع و غیر معمول موجب یادگیری بهتر دانش آموزان می شود.
انجام پرسشهای تدریجی و مستمر کلاسی در یادگیری دانش آموزان مؤثر می باشد.
متغیر های پژوهشی:
متغیر های مستقل: متغیرهایی که بوسیله پژوهشگر دستکاری و یا انتخاب می شود تا تاثیر یا ارتباط آن با متغیر های دیگر معین شود.
متغیرهای مستقل پژوهش حاضر عبارتند:
انگیزش درونی و بیرونی
روش تدریس معلم
آگاهی از فعالیت های آینده
پاداشهای بیرونی
مقدار تکلیف
مشارکت فراگیران در فعالیت های کلاسی
پرسش های تدریجی
خود تعییینی
متغیر های وابسته
متغیر وابسته، پاسخ بیرون داد یا ملاک است و عبارت است از وجهی از رفتار یک ارگانیسم که تحریک شده است. متغیر وابسته مشاهده و اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیر مستقل در آن معلوم و مشخص شود این متغیر از طریق متغیر مستقل پیش بینی می شود.
متغیر وابسته در این پژوهش میزان یادگیری است.
متغیر های کنترل: گاهی اوقات متغیرهایی یافت می شود که تاثیر برخی از آنها در تعیین رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته باید خنثی و یا ثابت نگاه داشته شود. این متغیر ها که تاثیر آنها بایستی خنثی و یا حذف شود متغیر های کنترل نامیده می شود. به عبارت دیگر متغیر های کنترل به عواملی گفته می شود که تاثیر آنها بر متغیر وابسته توسط پژوهشگر خنثی یا حذف می شود.
در این پژوهش متغیرهای کنترل عبارتند از:
سن آزمودنیها: در این پژوهش سن آزمودنیها 17 تا 22 سالگی و در کلاس های اول، دوم و سوم متوسطه مشغول به تحصیل می باشند.
جنسیت: در این پژوهش جنسیت آزمودنیها ( دخترو پسر) در روند تحقیق تاثیر ندارد.
تعاریف عملیاتی متغیرها:
1-تعریف عملیاتی یادگیری:
در اثر عواملی از قبیل نحوه تدریس معلم، استفاده از وسایل کمک آموزشی و مشارکت در تصمیم گیری آموزشی و غیره مطالب جدید در ذهن دانش آموزان جا می گیرد تا بتواند مفهوم کلی عناوین تدریس شده را باز گو کند و یا مهارت آموخته شده را تنهایی و یا با راهنمایی معلن انجام دهد بطوری که در آن درس با مهارت نمره 15 یا بالاتر کسب کند.
تعریف عملیاتی خود تعیینی:
دانش آموز وقتی که احساس شایستگی بکند بطوریکه این احساس شایستگی باعث شود این باور را داشته باشد که می تواند مطالب ریاضی را خوب یاد گرفته و تمریناتش را بطور درست انجام دهد به عبارت دیگر دانش آموز در خود شایستگی و لیاقت کسب نمرات بهتر را باور کند.
فعالیتهای آینده: معین نمودن هدف تدریس و اینکه دانش آموز چه مطالبی را پس از مطالعه هر بخش کتاب خواهد داد فعالیت های آیند ه گویند.
بدیع و غیر معمول: معلم مطالب را به شیوه های جدید و با مثال های متنوع و غی معمول ارائه کند و باعث یادگیری بیشتر و جلب توجه دانش آموز می گردد.
پاداش بیرونی: وقتی که دانش آموز مطالب ارائه شده در کلاس درس را به خوبی یاد بگیرد و آنرا توضیح دهد و یا وقتی که معلم سئوالاتی از درس می پرسد و دانش آموز جواب مورد نظر را می دهد بطوریکه این امر موجب رضایت معلم گشته و او را تشویق کند و یا پاداش بدهد مثلا بعد از جواب صحیح دانش آموز، معلم گفته او را تایید و با گفتن آفرین و... تشویق نماید.
تکلیف بیش از حد: منظور از تکلیف بیش از حد در این پژوهش ارائه تکالیف مستمر از سوی معلمین می باشد که متوسط تکالیف ارائه شده در یک شبانه روز بیش از سه ساعت وقت دانش آموز را می گیرد و موجب خستگی او می شود.