پایان نامه توان های پذیرش توریسم

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی

چکیده:

جهانگردی یکی از بزرگترین فعالیت های انسان امروزی است که می تواند تغییراتی بزرگ در سیمای زمین، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و روش زندگی انسانها پدید آورد. اهمیت گردش و جهانگردی در فرهنگ ها و تفاهیم بین المللی سبب شده است که مجمع عمومی سازمان متحتد، روز 29 سپتامبر (5 مهرماه) هر سال را روز جهانی جهانگردی اعلام کند.

صنعت گردشگری در ایران آنچنان که باید، جایگاه واقعی خود را نیافته است. کشوری که در آمار سازمان جهانی جهانگردی از نظر توانهای توریستی در رده دهم دنیا می باشد، اما از نظر تعداد ورودی گردشگران و درآمد بدست آمده از این صنعت در رده هفتاد و پنجم و به گفته ای هشتادو پنجم دنیا قرار دارد. اگر در سطح ملی نیز بخواهیم  سنجشی داشته باشیم استان کرمانشاه پس از استان فارس از نظر توان های گردشگری در جایگاه دوم کشور قرار دارد، اما در جذب گردشگر و جهانگرد آماری که نشان دهنده شمار گردشگران وارد شده به این استان است درجایگاهی بسیار پایین تر از این قراردارد. در این پژوهش تلاش بر این بوده است،که با شناسایی توان ها و ضعف های موجود، راهکارهایی برای برطرف نمودن این ضعف ها و توانمند نمودن این صنعت با ارزش ارائه شود.

در پژوهش حاضر، فصل دوم، درباره تاریخچه صنعت جهانگردی (توریسم) و ارزش و جایگاه آن و در جهان و روندی که این صنعت در آینده  پیش می گیرد. بحث شده است. از تاثیرات این صنعت در رونق اقتصادی و اشتغال زایی در سطح جامعه و همچنین از اجزای ترکیبی و وابسته به  این صنعت  و تاثیرات منفی این صنعت سخن به میان آمده است. انواع جاذبه های جهانگردی و شیوه های بازاریابی، چگونگی آمارگیری از جهان گردان و برآورد ارزیابی بدست آمده از این صنعت از موضوعات مورد بحث این فصل می باشد، فصل سوم، پیشینه و جایگاه جهانگردی و همچنین انواع جاذبه های گردشگری، مشکلات و  تنگناهای  این صنعت در ایران را مورد بررسی قرار داده است.

فصل چهارم، که موضوع اصلی پژوهش می باشد، درباره توان های گردشگری کرمانشاه می باشد. در این فصل تاریخچه این سرزمین و جاذبه های تاریخی و فرهنگی،  باستانی و طبیعی آن بررسی شده است. فصل پنجم، تجزیه و تحلیلی از فصل های گذشته می باشد، با توجه به  آمارهای بدست آمده چگونگی نقش جهانگردی در اشتغال زایی از این صنعت گرانبها و شمار گردشگران در سالهای گذشته و حال بررسی شده است. نقاط توان و ضعف کشور و کرمانشاه نیز شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

فصل ششم، نتیجه گیری از پژوهش و درپایان پیشنهادهایی برای رونق این صنعت بسیار با ارزش و کم درد سر در سطح استان و  شهر کرمانشاه ارائه شده است. امید است که در اینده با بهبود این صنعت رو برو شویم.                                                   

پیشگفتار

جهانگردی از باارزش ترین و بزرگترین جنبش های انسان دوره کنونی است که همراه با پدید آوردن دگرگونی های شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی و اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسان‌ها را دگرگون می سازد. با آنکه  دگرگونی هایی بنیادی در اوضاع  اقتصادی، فرهنگی و شیوه زندگی مردم پدید می آورد.

بررسی وضعیت جاها  و سرزمین هایی که همه ساله  و در فصل های گوناگون مورد بازدید جهانگردان قرار می گیرند نشان می دهد دگرگونی هایی که از پیامد جهانگردی در آن جاها پدید می آید بسیار چشمگیر تر و بزرگتر از دگرگونی هایی است که از پدید آمدن و گسترش دیگر جنبش های اقتصادی انسان ناشی می شود. امکانات مورد نیاز جهانگردان، مانند مهمان سراها، خوراکی سراها و جاهای گردشی، که در کرانه های دریاها، جاهای کوهستانی، جنگلی و در پیرامون چشمه های  آب گرم معدنی بنا شده اند، گویای پیامد جهانگردی در دگرگون ساختن چهره زمین است.

برای آشنایی با ملت ها و فرهنگ ها، شیوه زندگی مردمان یک سرزمین، زدودن خستگی و فرسودگی بدنی و روحی، پی بردن به بزرگی  آفرینش و دریافتن  مفاهیم زیبایی شناختی، پالایش درون و خودسازی و فراگیری چگونگی زیستن، هیچ راهی بهتر از گردش و جهانگردی نیست.

جابجایی انسانها  پیامدهای فرهنگی، روحی و اقتصادی بزرگی را به دنبال دارد. جهانگردی منجر به جابجا کردن ثروت های بزرگ از جایی به جاهای دیگر جهان، به ویژه از جاهای ثروتمند به سوی جاهای فقیر یا رو به رشد می شود. آشکار است که گردش نیز مانند بسیاری از جنبش های آدمی  جنبه های خوب و بد به همراه دارد. یورش گردشگران  به کنار دریاها، رودخانه ها، شهرها و جاهای  پذیرنده جهانگردی و  به همراه آنان یورش خودروهای آلاینده زیست بوم به سوی جاهای  کوهستانی و سردسیر و خوش آب و هوا، پامال شدن سبزه زارها، شکسته شدن شاخ و برگ درختان و آسیب های ژرف بوم شناختی که جاهای جهانگرد پذیر، به خاطر پدید آوردن زیر ساخت ها و آمد وشد جهانگردان پذیرا می شوند، همگی دستاورد بد جهانگردی است.

بیشتر کشورهای رو به رشد، که دوران گذرا را سپری می کنند، با از دست دادن ارزش های سنتی و اخلاقی دست به گریبان اند. از سویی بر اثر کمبود امکانات مادی و فنی و ... مردم این کشورها به ویژه جوانان دچار گره های خود کوچک بینی هستند. از این رو، سرازیر شدن جنبه های بد و رفتار و کردار جهانگردان کشورهای پیشرفته به کشورهای رو به رشد، که  بدبختانه به سرعت و آسانی انجام می پذیرد، ویرانگری فرهنگی و اجتماعی به بار می آورد. (م. ش. 1)

فصل یک: طرح پژوهش

بیان مسئله:

گردشگری و جهانگردی از دیرباز به گونه های ویژه ای در دوران های گوناگون متفاوت بوده و یواش یواش راه تکاملی خود را پیموده است این پدیده بر بنیاد گردش و جابجایی استوار است و این نیز زاده نیازهای گوناگون اندیشه، فرهنگ، اجتماع و اقتصاد انسان است. گردشگری بیان کننده  وابستگی انسان به شناخت تازه ها و جاهای گوناگون است. در دوره کنونی  که دگرگونی دست ساخت ها و گسترش فناوری منجر شده که انسان زمان بیشتری برای گردش و سرگرمی داشته باشد رفتن به جاهای دیدنی و زیبای طبیعی و باستانی بهترین گزینه برای آرامش روان انسانها است. افزون بر این، این  صنعت می تواند در بالا بردن  اقتصاد و کاهش بیکاری یک منطقه بسیار سودمند باشد.

 همانگونه که می دانیم امروزه صنعت گردشگری می رود تا نخستین صنعت درآمدزای جهان بشود. کارهای پژوهشی در این زمینه با دادن  راهکارهای مناسب و درست  می تواند منجر به رونق اقتصادی و کاهش بیکاری و پی بردن به ارزش های یک منطقه بشود.

بیان عنوان پایان نامه:

عنوان پایان نامه (توان های پذیرش توریسم) نمونه پژوهشی درباره شهرستان کرمانشاه می باشد. مراد از این پژوهش شناسایی جاهای با ارزش چه طبیعی و چه باستانی و نیز شناساندن  آن به تمام  دنیا است. در این پژوهش کوشش بر آن است که با دادن راهکارهایی برای بالا بردن پذیرش گردشگر در شهر کرمانشاه و نقش آن در کاهش بیکاری در شهر و در پایان  افزایش توریسم و رونق اقتصادی این شهر گامی برداشته شود.

نیازها و ارزش های پژوهش:

همه ما می دانیم که امروزه صنعت گردشگری یکی  از با ارزش ترین راههای  بدست آوردن در آمد  با کمترین هزینه و آلودگی نسبت به  دیگر بخش های در آمد ملی می باشد. رونق دادن به این بخش از چند دیدگاه باارزش است. نخست همانگونه که اشاره شد  سر چشمه ای با ارزش برای بالا بردن درآمد ملی است. دیگر اینکه از این راه کشورها می توانند فرهنگ خود را به جهانیان بشناسانند و از سوی دیگر باساماندهی برنامه ریزی ها در بخش صنعت گردشگری خود به خود از درصد بیکاری کاسته می شود. زیرا اگر گردشگری رونق یابد، در استان کرمانشاه به ویژه شهر کرمانشاه که با درصد فراوانی از نیروی بیکار رو به رو می باشد می توان با سروسامان دادن به این بخش و برنامه ریزی هایی که منجر به رونق این صنعت شود شمار زیادی از نیروی  بیکار این شهر را در این بخش پذیرفت. گفته می شود که در برابر هر گردشگر خارجی که وارد ایران می شود. 10 فرصت شغلی پدید می آید. چرا ما که در این شهر با بیشترین درصد بیکاری پس از استان لرستان در کشور جایگاه دوم را،  داریم این فرصت های پیشه ای را برای  استان خود پدید نیاوریم؟

پرسش های پژوهش:

پرسش های آغاز پایان نامه که فرضیه های آن نیز بنا به  این پرسش ها طرح شده است به بیان زیر               می باشند:

آیا شهر کرمانشاه زمینه های همواری  برای گسترش و رشد  توریسم  و پذیرش توریست دارد؟

صنعت توریسم در شهر کرمانشاه  چه زمینه هایی (زمینه های گوناگون تاریخی، باستانی، فرهنگی، طبیعی، علمی و ...) برای گسترش دارد؟

 جایگاه و کارکرد شهر کرمانشاه  در توریسم کشوری چگونه است؟

صنعت توریسم در کرمانشاه، چگونه می تواند به کاهش بیکاری در این شهر کمک کند؟

فرضیه های پژوهش:

براساس پرسش هایی که درباره پژوهش بیان شد  فرضیه هایی نیز مطرح شده اند که برای رد یا پذیرش این فرضیه ها،  پژوهش کنونی انجام پذیرفته و این فرضیه ها به بیان زیر می باشند:

به نظر می رسد شهر کرمانشاه از پتانسیل های توریستی مناسبی بهره مند است.

به نظر می رسد با ساماندهی مکانها و جاهای توریستی شهر کرمانشاه و با برنامه ریزی مناسب،  بخشی از بیکاری در این شهر از بین برود. (می توان به بخشی از اشتغال زایی  مورد نیاز برای از بین بردن بیکاری دست یافت)

روش های پژوهش:

برای انجام پژوهش روش های گوناگون به کاربرده شد ه است، مانند روش های کتابخانه ای، میدانی، گردآوری داده ها، گفتگو و پردازش داده ها، در گردآوری بخش هایی از پژوهش که از منابع گوناگون بهره وری شده است، از روش کتابخانه ای بهره برده شده است.  برای بررسی پیشینه پژوهش  در کتابخانه‌ها و بهره وری از نوشته هایی گوناگون مانند کتاب، مجله، روزنامه بروشور، پایان نامه های دیگر و یا هر نوشته دیگری که در این زمینه کار شده یکی از از روش های کار پژوهشی بوده است.

بخش دیگر از کار، بررسی میدانی بوده است. جاهایی که به گونه ای می توان از آن برای پذیرش توریسم بهره برد، مانند بافت کهن شهر، یادگارهای کهن و باستانی و آثار طبیعی و گردشگری بررسی میدانی شده است، و از آنها  عکس هایی تهیه شده است. در روش دیگر نیز باز یک  سری آمار و داده‌هایی گردآوری شده که برای این گردآوری از اداره ها و سازمانهای گوناگون بهره گرفته شده است، مانند دفتر امار ایران، سازمان مدیریت ، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و حتی داده های بدست آمده از اینترنت.

روش دیگر کار پژوهشی گفتگو با کسانی  بوده که در این زمینه آگاهی و دانش داشته اند. روش دیگر که در انجام پژوهش از آن بهره گرفته شده است پردازش داده های بدست آمده است. البته ناگفته نماند داده هایی که در زمینه این پژوهش بدست امده است بخشی داده های بیانی و بخشی دیگر داده های آماری و شمارشی بوده است، که در پایان با  پردازش این داده ها دست آورده های ارزشمندی بدست آمده است.

تنگناهای پژوهش:

در انجام پژوهش تنگناها و سختی هایی در هنگام کار پدید می آیند که این پژوهش  نیز باتنگناهایی رو به  رو بود که به آنها اشاره می کنیم:

همکاری نکردن  شایسته  سازمانها و اداره ها

نبود منابع و پژوهش های کافی همانند  در این زمینه

پراکندگی  آمار و داد ه ها

نبود آمار و داده های کافی و درست در زمینه پژوهش یاد شده

کمبود تنگناهای مالی

کمبود زمان برای انجام پژوهش

محدوده مورد  بررسی پژوهش:

شهرستان کرمانشاه با 5615 کیلومتر مربع مساحت (م.2 – ص 15)  از شمال به استان کردستان  از خاور به شهرستان صحنه، از باختر با شهرستان های روانسر و اسلام آباد و از جنوب با شهرستان هرسین هم مرز است. براساس سرشماری سال 1385 شهرستان کرمانشاه نزدیک به  7196   96  نفر جمعیت دارد. این شهرستان دارای چهار بخش به نام های مرکزی، فیروز آباد، کوزران و ماهیدشت و سیزده دهستان است. شهر کرمانشاه  کانون استان در فاصله 526 کیلومتری  جنوب باختری تهران و در سر راه  بزرگراه تهران – خسروی می باشد. بلندی آن از رویه دریا 1322 متر است. این شهر جاهای دیدنی بسیاری همچون، با بافت کهن شهر بازار و سراهای وابسته به آن،  نگاره  برجسته های تاق بستان، شکارگاه خسرو پرویز تکیه معاون الملک تکیه بیگلر بیگی، مسجد عماد الدوله، مسجد حاج شهباز  خان، حمام ها و دیگر جاهای دیدنی و زیبا می باشد. (م. 3- ص 39)

فصل 2: چهارچوب نظری پژوهش

بیان واژه ها و مفاهیم  جهانگردی و گردشگری:

جهانگردی واژه ای است پارسی که به مفهوم «زیاد گشتن» آمده است. چنین روشن است که این واژه برگردان پارسی «سیاحت» باشد و سیاحت در عربی  به معنی  «گردش زیاد» است در فرهنگ «معین» جهانگردی به معنی «سراسر دنیا گشتن» است. جهانگردی بیانی است از بررسی داده ها و ستاده ها در زمینه امکانات اقامتی، پذیرایی و سرویس رسانی ها برای کسانی که بیرون از خانه به سر می برند و گروهی دیگر آن را با دید فنی نگریسته و جهانگردی را اقامت (ماندن)  بیرون از خانه   برای یک شب، یا بیشتر با مراد گذراندن وقت بیکاری، بازدید خویشاوندان، شرکت در همایش ها و یا هر پیشه دیگر   جدای از کارهایی مانند فراگیری دانش شبانه روزی و کار پاره وقت می دانند .

جهانگرد: به کسی گفته می شود که زیاد  می گردد، امروزه به  اشتباه چنین جاری شده که جهانگرد و گردشگر را هم معنی می دانند  و نیز کسانی را  که یک بار در سال یا عمر خود گردش می کنند جهانگرد می گویند. (م. 4- ص 56)

واژه فراغت برابر واژه فرانسوی loisir  و انگلیسی leisure و آلمانی Freizeit است و به بیان وقت و زمانی است که پس از انجام رساندن کار و پیشه  روزانه باز می ماند و از وقت آزاد و بیکاری، گردش و سرگرمی جداست. J.Piper  اینگونه بیان می کند.

بیکاری سرچشمه بسیاری از کمبودها است و کمبود، نبود آرامش   را در بر دارد و سرگرمی را ناممکن می سازد و آسودگی وقت می شود و انسان با خودش خلوت کرده و با خودش به سر ببرد. سرگرمی آزادی اندیشه است و نیاز به جنب و جوش ندارد و در حالیکه گردش نیازمند جنب و جوش هایی برای آماده شدن برای کارهای کنترل شده سیستماتیک می باشد. در پایان وقت  فراغت بخشی از وقت آزاد است. زمانی که می تواند به از بین بردن خستگی، سرگرمی و گردش و یا جنب و جوش هایی که به رشد و شکوفایی کسی یاری می رساند اختصاص می یابد.

صنعت گردشگری به نوبه خود دارای واژگان وابسته به خود می باشد که به گونه ای آشکار برای        بهره وران روشن نبوده و گاهی به جای یکدیگر به کار می روند.

گردشگری ((Tourism : به تمام جنب و جوش های یک بازدید کننده  (visitor) از گاهی که اراده به گردش می کند تا پایان گردش گفته می شود.

مسافر (Traveler): کسی که به بیرون از سرزمین  همیشگی خود به مدت  کمتر از 12 ماه سفر کند و مراد آن کس انجام جنبش هایی برای بدست آوردن درآمد در جای بازدیدش نباشد. بازدیدکنندگان به 2 دسته  بخش می شوند.

بازدید کننده یک روزه (someday visitor): بازدید کنندگانی هستند که شب را در اقامتگاه های آنجا که دیدار کرده اند نمانند.

گردشگر (Tourist): دیدار کننده ای که بیش از یک شب در مکانی بماند و یا از بازدیدکنندگان روزانه  نباشد. به بیان دیگر  شخصی که به کشور  یا شهری غیر از زیستگاه همیشگی خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت  و بیشتر از یک سال نباشد، سفر کندو مراد از سفرش گردش، استراحت، ورزش،   دیدار خویشان و دوستان ،کار و درآمد، مأموریت، شرکت در سمینار ،کنفرانس یا گردهمایی، درمان،  بررسی و پژوهش یا جشن های آیینی نباشد.

ایرانگردی: برابر  واژه (Domestic Tourism) در صنعت جهانگردی را ایرانگردی می نامند. و بیشتر به گردش های درونی مردم بومی کشور گفته می شود.

اقتصاد جهانگردی: شاخه ای از دانش اقتصادی که بیشتر مجموعه نشانه ها و کاربردهای سرمایه گذاری ، درآمد، هزینه و سودبخشی ناشی از جهانگردی را بررسی می کند.

بازار جهانگردی: کشورهای فرستنده جهانگردی به دیگر کشورها را بازار  بیرونی و جاهای فرستنده گردشگر از درون کشور به جاهای دیگر را بازار  درونی جهانگردی می نامند.

تسهیلات جهانگردی: مجموعه جنبش ها و اقداماتی است که از هنگام ورود یک گردشگر تاهنگام بیرون رفتن از کشور یا کانون بومی به  وسیله تمام سازمانهای همگانی و خصوصی و  رده های گوناگون مردم به مراد پدید آوردن آسایش در گردش انجام می گیرد و نیز آن بخش از جنبش ها و اقداماتی که برای جانبداری از گردشگران درونی در شهرها، راهها و کانون های جهانی انجام        می شود.

 زیر ساخت های جهانگردی:  به مجموعه جهانگردی که برای بهره وری گردشگران درونی و بیرونی فراهم می شود،  گفته می شود و در بر گیرنده امکانات اقامتی، پذیرایی و گردشگری همچون هتل ها، مهمانسراها، مسافرخانه ها، مجتمع های جهانگردی، اردوگاههای جهانگردی، رستورانها، قهوه خانه ها و تجهیزات گردشگاهی تابستانی و زمستانی، کنار دریا، کوهستانی و مانند آن است .

(م. 5 – ص 9، 11 ،12)

توریسم واژه ای است فرانسوی از ریشه «تور» گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به بیان زیر آمده است:

حرکت چرخشی، پیمودن، پیمودن پیرامون، گردش نمودن.

به نظر پیرلاروس، توریسم به گردش رفتن به مراد سرگرمی و بهره بردن است و توریست کسی است که برای خشنودی و شادی خود به گردش می رود.

در سال 1937  گروه کارشناسان آمار جهانی برای بیان «جهانگردی» گام برداشت و از دید این گروه به همه افرادی که به مراد سرگرمی و بهره بردن به مدت 24 ساعت و بیشتر و کمتر از یک سال جایگاه همیشگی خود را رها می کنند جهانگرد می گویند. اما گروه یاد شده افرادی را که به مراد کار و یا پیشه ای به کشور دیگری وارد می شوند، گردشگران گذری  و دانشجویان ساکن یک کشور را جهانگرد نمی شناخت. این بیان از سوی همه دولت ها و سازمانهای جهانی جهانگردی پذیرفته شد. (م.1- ص 1. 2، 3، 4)

2- سیمای جهانگردی:

گردش و صنعت جهانگردی یکی از بزرگترین و گوناگون ترین صنعت ها در دنیا به شمار می آید بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به منزله  سرچشمه اصلی در آمد، کار، رشد بخش خصوصی و گسترش ساختار زیربنایی می دانند. در سراسر دنیا در کشورهای  رو به رشد، درآنجا که فرم های دیگر گسترش اقتصادی مانند تولید یا استخراج منابع طبیعی، از دیدگاه اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان با ارزشی در داد و ستد و بازرگانی ندارد،به گسترش صنعت گردشگری توجه زیادی        می شود. جهانگردی فرصتی بزرگ برای بسیاری از  کشورهای رو به رشد است که دارای چشم اندازهای طبیعی و یادگارهای تاریخی و فرهنگی با ارزش هستند،  زیرا با تکیه به این منابع می توانند مبنایی برای پیشبرد گسترش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم آورند که در فرم های گوناگون  دیده می شود.  از سال 1950  گردش در اندازه های جهانی گسترش یافت و به صورت یک جنبش همگانی درآمد. هرسال برشمار جهانگردان افزوده شد و نرخ این افزایش با میانگین 2/7% بوده که در سال 1997 به 3/12%  افزایش یافت. در سال 1997 جهانگردان و کسانی که   در جهان با مراد گذراندن گاه آزاد بیکاری خود و سرگرمی به گردش رفتند، بیشتر از 600  میلیون نفر و درآمد بدست آمده  از آن به بیش از 449 میلیارد دلار رسید. سازمان جهانی جهانگردی پیش بینی نموده است که در سال 2020 این شمار به 6/1  میلیارد نفر خواهد رسید. (م. 5 -  ص 13، 14)  

جهانگردی را می توان به دو روش بسته به طبیعت  گردش دسته بندی کرد:

بین جهانگردان بومی (درونی) و بین المللی (بیرونی) می توان یک جدایی گزینی پدید آورد. گرچه این جدایی گزینی در بسیاری از جاهای جهان از بین رفته است.  برای نمونه در اروپا، گردشگر درونی به بیان زیر است: گردش در درون کشور خود، در این  گونه گردشگری به ندرت پیامدهای ارزی، زبانی  و یا ویزا دیده می شود. سنجش و ارزیابی  گردشگری درونی سخت تر از گردشگری بین امللی است.  پیامد آن اینکه به گردشگری درونی توجه کمتر شده است.

جهانگردان  از دیدگاه «بازدید» را می توان دسته بندی کرد که از سه گونه دسته بندی زیر       می توان بهره برد:

الف -  گردش و سرگرمی: در برگیرنده جهانگردی تعطیلات، ورزشی، فرهنگی و دیدار از دوستان، و خویشاوندان 

ب - مراد دیگر جهانگردی، در برگیرنده  بررسی ها و پژوهش و بهداشت

ج -  کار و پیشه:  در برگیرنده  کنفرانس ها، گردهمایی ها، مأموریت ، انگیزش، جهانگردی کار و بازرگانی (م. 6 – ص 10، 11)

3-  پیشینه تاریخی توریسم (جهانگردی):

توریسم پدیده ای است کهن که از دیرباز در بین گرو های انسانی بوده است و کم کم  در گذر زمان به یک جایگاه فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است.

انسان از دیرباز برای رهایی از تنهایی و سختی و نیز وابستگی های بومی و زندگی یکنواخت خود دست به گردش می زده است. در میان انگیزه های گوناگون گردش، نیاز روانی بیش از همه بر انگیزاننده توده های انسانی در گردش و جابجایی است کهن ترین فرم های جهانگردی که در اروپا بسیار رایج بوده،  گردش های بزرگان و شاهزادگان جوان بوده است که به مراد آشنایی با شیوه های گوناگون فرمانروایی و زندگی مردم به جاهای گوناگون انجام می شده است. چنین  گردش هایی بخشی از برنامه های تاریخی، آموزشی و پرورش آنان را می ساخته که تدارک  آن توسط سازمانهای ویژه ای که مأموریت راه انداختن آن را بر دوش داشتند انجام می گرفته است. هاردین امپراتور رم ما بین سالهای 117 تا 138  میلادی به مراد گردش و تماشای زمان بالا آمدن افتاب از فراز قله (Etna) رنج سفر را بر خود  هموار کرد تا به خواسته هایش  دست یابد و رومیان صاحب مال وجاه و رتبه نیز همواره به مراد اقامت و بدست آوردن  درآمد و گذران  وقت استراحت، خانه هایی را  در آبادی های پیرامونی شهر خود خریداری کرده و مورد بهره برداری قرار می دادند.

آشکار است که  در گذشته بخشی از رده های بزرگان که پیشه ای همیشگی و تولیدی نداشتند به جنب و  جوش هایی که برخی از  گونه های گذران اوقات استراحت  امروزی را در بر می گیرد،  می پرداختند برای نمونه می توان  از پیکارهای المپیک که در یونان برگزار می شد یا نبردهای سرگرم کننده گلادیاتورها و برده ها در امپراطوری رم نام برد.

در جوامع خاوری می توان نمونه های آشکارتری از فرم های بی ریخت گذران اوقات فراغت و توریسم گردشی را  در میان گروه های اشرافی ردیابی کرد. برای نمونه برنامه های شکار گروهی درباریان که در فرهنگ نگار گری ایران چه در سنگ نبشته های تخت جمشید یا تاق بستان و چه  در هنر مینیاتور بازتاب یافته است،  خود بیانی از وجود گونه ای از توریسم گردشی و سرگرم کننده در بین رده های بزرگان می نمایند.

فرم دیگری از جهانگردی در دنیای کهن گردش های درویشان، قلندران، جاسوسان و گردش های ماجرا جویان بود، که برای بدست آوردن  دانسته ها و داده های ماجراجویی خود، انجام می گرفت اینان دست به گردش های زمینی و دریایی می زدند و با پیدا کردن سرزمین ها یا راههای  تازه زمینی یا دریایی نامشان به عنوان کاشف  در تاریخ ثبت شده است. مانند کریستف کلمب، ماژلان، واسکو دوگاما و بسیاری از گردشگران که هنوز برای ما ناشناخته اند. تا آنجا که داده های تاریخی نشان    می دهد، گردش برای استراحت و سرگرمی از آغاز سده شانزدهم آغاز شده و مردم برای بازدید از شهرهای بزرگ  و شناخته شده دنیا به گردش می رفتند. آشکار است که انگیزه نخست از گردش گردشگرانی چون مارکو پولو، ابن بطوطه، ناصر خسرو و مانند آنها را نمی توان گردش و استراحت دانست بلکه اینان گردشگران ماهری بوده اند که برای یافتن، دادو ستد، ماجراجویی، شناخت سرزمین ها و فرهنگ های دیگر و یا زیارت و مرادهایی که ناشی از استراحت و گردش نبود گام به گردش های چندین ساله می نهادند. در سده  هفدهم هجوم  گردشگران به فرانسه به جایی رسید که  منجر شد کسی به نام سن موریس در سال 1672 نشریه ای به نام «راهنمای گردش  به فرانسه» منتشر نماید، که برای راهنمایی گردشگرانی  نوشته شده بود که  برای بازدید و ستایش زیبایی های فرانسه و آموختن زبان و آشنایی با چگونگی زندگی مردم به این کشور می آمدند.

به دنبال دگرگونی  هایی که درساختار اجتماعی و اقتصادی اروپا در سده 18 و 19  با دگرگونی های کشاورزی و صنعتی روی داد، کم کم یک  گونه گردش و سرگرمی برای بهره وری از کنار دریاها و سرگرمی  و آسایش، گردشگاه های کهن  - آموزشی شاهزادگان را گرفت و  کسانی که بدین مراد به ویژه در فرانسه مسافرت می کردند، توریست نامیده می شدند.

از سده 19 و پس از آن دگرگونی های گسترده ای انجام گرفت.  راه آهن ساخته شده و بهره وری از آن برای جابجایی گردشگران آغاز گردید. راه آهن دگرگونی بزرگی را در گردش پدید آورد. زیرا از یک سو گردش را از انحصار رده  پولداران  بیرون آورد و از سویی دیگر نارسایی ابزارهای رفت و آمد و نارسایی راهها کاسته شد و جابجا شدن تندتر و آسان تر و مطمئن تر را فراهم ساخت. در مجموع می توان گفت گسترش جهانگردی در گرو پیشرفت های بدست آمده از ابزارهای جابجایی کالا و گردشگر بوده است. (م. 7 – ص 27 تا 31)

3-1 سده های نخستین

به گفته تاریخ، بشر از دیرباز بنا به  نیازهای مادی و روانی  و فرهنگی و به پیروی از انگیزه کنجکاوی پیوسته در پهنه خاک رفت و آمد داشته به گونه ای که جهانگردی از همان سپیده دم تاریخ زندگی بشر اغاز شده است.

شیوه مسافرت در روزگاران پیشین با امروز تفاوت بسیار داشته است. جهانگردی مانند دیگر جنبش های بشر به تمدن و آگاهی و نیازهای زندگی وی در مراحل گوناگون تاریخ بستگی دارد. برای نمونه فینیقی ها و یونانی به دلیل جایگاه جغرافیایی، ویژگی های زندگی و باورهای آیینی از روزگاران گذشته به گردش های بازرگانی یا آیینی می رفتند. کهن ترین نوشته های یونانی درباره گردش یونانیان در دو منظومه ایلیاد و اودیسه، سروده شاعر و نویسنده آن سرزمین، هومر، آمده است. ایلیاد بیان لشکرکشی یونانیان است اما اودیسه درباره دریا پیمایی فینیقی ها است و به داستانهایی درباره دیدار آنها در جزایر و سرزمین های گوناگون می پردازد.

رومیان نیز به مراد  سودجویی، گردش ویا مداوا راهی شهرهای دیگر می شدند و برای بهره وری از آب های معدنی یا کنار دریاهای گرم آفتابی به جزیره های پراکنده دریای مدیترانه  می رفتند. مصر باستان زیارتگاه رومیان و یونانیان پول دار بود. شاهزادگان و بزرگان و نخبگان یونان و روم نیز برای شرکت در جشنواره های ورزشی یا آیین ها به گردش می رفتند.  شهر اسکندریه که در سال 322 پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی در کرانه رود نیل بنا شد، در زمان فرمانروایی رومیان بر مصر، بزرگترین و با ارزش ترین کانون رفت و آمد سودجویان و بازرگانان رومی و یونانیان بود.اما به خاطر جنگ های همیشگی میان اشکانیان و رومیان و رقابت سخت و همیشگی میان این دو دولت،  پادشاهان اشکانی کوشش کردند،  تا داد و ستد ابریشم در انحصار ایرانیان باشد.