روش تحقیق پدیده شهرنشینی و مدیریت آن

-1- طرح مسأله

 باتوجه به فرآیند شهرنشینی جدید در ایران و روند رو به رشد حرکت به سمت تجدد و مدرنیسم ، شهر گرایی و شهر نشینی فراینده ، تصمیمات عجولانه و فقدان خط و مشی مشخص شهرسازی ، لزوم شناخت ، برنامه ریزی و مدیریت کلان در رابطه با مسائل شهری ، پخش جمعیت و کارکردها و ایجاد ساختار فضایی متعادلی از شهرها در سطوح ملی و منطقه ای امری لازم و ضروری به نظر می رسد .

در حال حاضر مهمترین چالشهای مدیریت در کشور جهان سوم چاره اندیشی در قبال رشد نابرابریهای شهری و بروز مسائل سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی ، فرهنگی و حقوق شهری است .[1]

پیچیدگی مسائل و اهمیت آنها نه تنها برنامه ریزان را با واقعیت وجود این پدیده روبرو می سازد بلکه آنها را وادار می نماید که روشهای قدیمی و سنتی مدیریت شهری را رها کرده و با افکار نوین به مقابله با این مسایل بپردازند .

شهرداران که مدیریت شهری آن را در این تحقیق بررسی خواهد شد.روز به روز در حال گسترش در طول جاده اصفهان _ الیگودرزمی باشد . افزایش سریع جمعیت در دهه های اخیر ، مهاجرتها از روستاهای اطراف را به این شهر ، استقرار کارخانه ها و مکان های تجاری در این شهر و در نتیجه به افزایش و وسایل نقلیه و خطر تصادفات و گونه های مختلف زبانی اعم از لر ، ترک ، گرجی ، فارس در این شهر مشکلات عدیده ای را در این شهر نسبتاً کوچک به وجود آورده است در این ارتباط تنها سازمانی که به طور مستقیم با مشکلات ارتباط چند جانبه داشته و در ایجاد یا رفع آن دخالت مستقیم یا غیر مستقیم دارد و سازمان شهرداری داران است شهر  شهرداران به علت ناکارآمدی مدیریت شهری و ساختار سازمانی با مشکلات و ناهنجاریهای بسیاری مواجه است که نتیجه آن عدم ارائه خدمات و سرویس دهی مناسب برای شهروندان گردیده است . این ناهنجاریهای پرسنلی شامل :

تراکم و انباشت نیروی انسانی غیر کارآمد و غیر متخصص

عدم بکارگیری تکنولوژی روز و توسعه سیستم مکانیزه در خدمات ماشینی در این خصوص

فقدان نظام منطقی پرداخت حقوق و دستمزد در بین کارکنان مخصوصاً کارکنان قرار دادی اعم از کارگری و کارمندان رسمی با کارگران که این امر خود مشکلات روحی و روانی برای برخی از کارمندان به وجود آورده است .

با توجه به مسائل و مشکلاتی که عنوان شد سئوالات اساسی به شرح زیر مطرح می شود :

آیا ارائه یک الگوی سازمانی همراه با راهکارهای مناسب می تواند منجر به مدیریت کارآمد شهرداری داران گردد ؟

آیا کمبود نیروی انسانی متخصص در شهرداری داران سبب ناکارآمدی مدیریت شهری شده است ؟

آیا عدم وجد چارت سازمانی مصوب و ساختار تثبیت شده در نظام مدیریتی شهرداری ناکارآمدی سیستم را سبب شده است ؟

1-2- اهداف تحقیق

مهمترین اهداف تحقیق این طور بیان می شود :

مطالعه ساختار سازمانی شهرداری داران و تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت آن

شناخت وکشف عواملی که موجب ناکارآمدی سازمانی شهرداری داران شده است .

پیشنهادات و راهکارهای مناسب برای اصلاح الگوی مدیریتی موجود شهرداری داران .

 1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

در تمام جهان هر جا شهر و شهر نشینی ، مهمترین و اصلی ترین سازمانی که اداره و مسئولیت مدیریت شهری را مستقیماً بر عهده دارد سازمان شهرداری است . سازمان و طرز عملکرد مسئولیت شهرداریها هر گونه ای که باشند نقش آنها در مدیریت شهری اهمیت اساسی خود را دارا می باشد .(نوینی ، منوچهر ، مدیریت شهری و روستایی در ایران و مشکلات و امکانات ، انتشارات وزارت مسکن وشهرسازی ، تهران 1378، ص 48-4)

با توجه به اینکه حوزه ‌شناخت مدیریت یکی از مهمترین نقش ها را در موقعیت وشکست هر سازمانی در دستیابی به اهداف و انجام وظایف سازمان برعهده دارد . در این میان مدیریت شهرداریها به عنوان سازمانهای محلی و به دلیل نقش مهمی که در تأثیر گذاری بر حیات مدنی دارند از اهمیت زیادی برخودار است ( همان منبع ص 9)

از این رو جایگاه مدیریت شهری در روند توسعه شهر و بهبود سکونتگاههای شهری نقش بسیار مهم و تعیین کننده دارد . در واقع فراهم ساختن  زمینه ارتقاء سطحی کم و کیفی شهر ومنابع شهری از روابط متقابل و فی مابین شهروندان و مدیران شهری مقدور و امکان پذیر است .

( مدیریت شهری و مشارکت همگانی شهروندان ، مجله آبادی ، شماره 31-30-269،1380، ص 10)

 پس می توان گفت که اهمیت پژوهش حاضر در این است که با شناخت دقیق از ابعاد و زوایای گوناگون ابتدا اقدام به شناسایی قابلیت ها و تنگناهای سازمان شهرداری داران می گردد و آنگاه در جهت رفع این مشکلات ، راهکارهای لازم ارائه می گردد .

 1-4- متدولوژی تحقیق

 نوع تحقیق کاربردی توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی است جامعه آماری عبارتند از:

کارکنان شهرداری

مراجعه کنندگان شهرداری

در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه هایی که برای کارکنان و مراجعه کنندگان شهرداری تهیه شده بود اطلاعات جمع آوری و سپس تجزیه و تحلیل گردید . سپس با استفاده از نرم افزار SPSS به استخراج اطلاعات پرداخته شد و حجم نمونه برداری مراجعه کنندگان به شهرداری 20 نفر می باشد مکانیسم نمونه گیری تصادفی ساده است . کارکنان نیز به تعدادی که در شهرداری بودند پرسشنامه ها پخش و استخراج شد .

بر طربق اصول روش تحقیق روش محاسبه حجم نمونه بر اساس فرمول    حجم نمونه = n و نسبت نمونه =P بدست می آید اما از آنجایی که بر طبق سیستم شهرداری امکان شمارش تعداد مراجعین مشخص نیست بر طبق گفته های کارمندان این شهردای  فرضیات تحقیق در روز در حدود 80 نفر مراجعه می کنند بر این اساس برای بالارفتن و کاهش خطا 40 درصد از این جامعه را به عنوان حجم نمونه انتخاب کرده و از طریق نمونه گیری تصادفی به مراجعین پاسخنامه ها داده شده است .

 1-5- فرضیات تحقیق :

1- فرض اول :‌عدم وجود چارت سازمانی مصوب و ساختار تثبیت شده در نظام مدیریتی شهرداری ناکارآمدی سیستم را سبب شده است

2- کمبود نیروی انسانی متخصص در شهرداری داران سبب ناکارآمدی مدیریت شهری شده است .

3- ارائه الگوی سازمانی بهینه و راهکارهای مناسب منجر به مدیریت کارآمد در شهرداران می گردد .

1-6- تعاریف عملیاتی

 شهر ( City)

شهر جایی است که شغل سکنه ‌آن غیر کشاورزی است .( شیعه ، اسماعیل ، مقدمه ای بر مبنای برنامه ریزی شهری ، ص 14 ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت .)

 شهر اجتماعی از انسانها در مکان معینی است که مبانی حیات عادی در آن در درجه اول بر صنعت و تجارت استوار باشد .( فرید ، یدا...،‌جغرافیا و شهرشناسی ،‌دانشگاه تبریز ، ص 1، سال 1368)

شهرداری ( Municipal)

شهرداری به واحدی اطلاق می شود که در یک مرکز جمعیتی دارای خصایص شهری به منظور اداره‌امور محل و ارائه خدمات عمومی مورد نیاز تشکیل می شود ( تحلیلی بر ساختار شهرداریهادر ایران ، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری ، وزارت کشور ، تهران بی تا ، ص 1) .

شهرداری یا حکومت شهر به واحدی گفته می شود که به وسیله مردم در قسمتی از خاک یک کشور به منظور اداره امور محل و ارائه خدمات مورد نیاز مردم آن منطقه تشکیل می شود . شهرداری مهمترین قسمت حکومت محلی را تشکیل می دهد و از لحاظ حقوقی تقریباً‌زیر نظر حکومت محلی در استان مربوطه می باشد .

( ابراهیم هیربدنیا ، حکومت محلی و مدیریت شهرداری ، انتشارات اتحادیه ‌ شهرداریهای کشور ،‌تهران ، 1358،ص 1)‌

مدیریت (Management)

مدیریت : کارکردن با افراد و به وسیله ‌افراد و گروه ها برای تحقیق هدفهای سازمان ( بلانچارد ، کنت  و هرسی پال مدیریت رفتار سازمانی ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ اول ، تهران ، 1379، ص 13)

مدیریت شهر : عنصری برای برنامه ریزی آینده و اداره ‌امور کنونی ( سعید نیا ، احمد ، مدیریت شهری ، کتاب شهرداری ، تهران ،ج 11، ص21).

2-مدیریت شهری ( Urban Management)

مدیریت شهری کوشش افراد و نهادهایی است که تلاش می کنند اهداف و راه حلهای پیشنهادی برنامه های شهری از طریق بکارگیری منابع موجود با مشارکت مردم و یاری سایر دستگاههای اجرایی با حداقل هزینه و حداکثر کارایی در زمان مقرر تحقق یابد (ماهنامه ‌شهرداریها ، شماره 23، ص 23).

مدیریت شهری مجموعه تشکیل شده از معاونت ها و سازمانها و یا اداره های وابسته که در قالب یک ساختار واحد دارای روابط متقابل می باشند ( سعید نیا ، احمد ؛ مدیریت شهری کتاب سبز شهرداری ، تهران ، ج 11 ، ص 29).

1-7- پیشینه ‌تحقیق :

 بررسیهای صورت گرفته نشان می دهد که در بعضی از تحقیقات ، مقالات یا رسالات کارشناسی ارشد ، مطالعاتی به شرح ذیل انجام شده است :

غلامرضا کاظمیان شیروان ( 1373) به بررسی مدیریت شهری در ایران ، نمونه موردی شهر مشهد پرداخته ومعتقد است که پیشینه‌ی  مدیریت شهری در ایران نشانگر تأثیر پذیری آن از مؤلفه های نظام سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی جامعه است که بر این اساس تاریخ ایران فاقد نهادهای مدیریت شهری مستقل و خود گردان بوده است . علل این عدم شکل گیری را می توان در نظام های سیاسی ، اجتماعی و تمرکز گرا ، عملکرد نقش غالب سیاسی در شهرهای ایران و عدم تفکیک امور سیاسی و کشوری از امور شهری ریشه یابی کرد .( کاظمیان شیروان ، غلامرضا ، طراحی سیستم مدیریت شهری مناسب شهرهای ایران نمونه ‌مورد شهر مشهد ، پایان نامه ‌کارشناسی ارشد شهرسازی ، دانشگاه شهید بهشتی تهران ، 1373، ص 1)

علی علوی (1367) ساماندهی مدیریت ترافیک در نظام شهری تهران را مورد ارزیابی قرار داده است . ایشان مشکلات مدیریت ترافیک شهر تهران را ناشی از عدم برقراری ارتباطات سازمانی مناسب میان مرکز و نهادهای ذیصلاح در امور حمل و نقل و ترافیک درون شهری ذکر نموده است ( علوی ، علی ، ساماندهی ترافیک در نظام شهری تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت ، دانشگاه تربیت مدرس تهران ‌، 1376، ص1).

  لیلا سیارالنجق (1379) به ارائه الگوی مدیریت بهینه برای شهرداری تبریز پرداخت و به این نتیجه دست یافت که سیستم اداری شهرداری تبریز هنوز همان روشهای قدیمی و سنتی که مبتنی بر تمرکز زدایی ، سلسله مراتب تصمیم گیری‌ها، عدم مشارکت مردم در تصمیم گیریها ، توجه نکردن به الگوهای استاندارد وزارت کشور و عدم تکنولوژی پیشرفته را دارا می باشد وی حل این مشکلات را در بهینه کردن خدمات از جهت کمی و کیفی نیاز به برنامه ریزی صحیح می داند و سپس اظهار می دارد که اجرای این برنامه ها زمانی موثر خواهد بود که توسط مدیران کارآمد به مرحله اجرا درآید .( سیارالحق ، لیلا ، ارائه الگوی مدیریتی بهینه برای شهرداری تبریز ، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه یزد ، 1379، ص 125)

 مشروطیت  سرآغاز تحولات جدید ورود به دوران نوسازی ایران است . مدیریت شهری به شکل نوین نیز در ایران به دوران پس از مشروطیت تعلق دارد . قانون اساسی کشور که در آن با الهام از قوانین اساسی کشورهای بلژیک و فرانسه نگاشته شده بود در زمینه مدیریت و داره ‌شهرها نیز ساختاری را معرفی کرد که برگرفته از مدیریت شهری اروپااست ( سعید نیا ، احمد ،‌مدیریت شهری‌، کتاب سبز شهرداری ،ص 130-129)

 گزارشی در کشورهندوستان درسال (2001) با حمایت مناسب بخش های مختلف اعم از دولتی وغیر دولتی ، دانشگاهی و آموزشی به اجرا درآمد اهداف کلی از این اقدام در کشور هندوستان کاهش فقر از طریق بهبودشهری ، حمایت از کنش گرایان ،‌مشارکت کنندگان محلی و حمایت از مدیریت شهری بوده که شش وظیفه را به شرح زیر برای مدیریت مطلوب شهری منظور کرده اند :

تمرکز زدایی

مشارکت دادن فقط در حاشیه نشینان در جامعه

پایداری زیست محیطی

 ارتقاء امکانات مالی شهرداری

بهبود مدیریت شهرداری و ظرفیت سازی

 شفافیت و درگیری ساختن نهادهای مدنی