گزارش سمینار رابطه بین هوش هیجانی و کارآفرینی

هوش هیجانی

با توجه به پیشرفت روز افزون دانش و فن آوری، و همچنین اهمیت فراوان یادگیری و توانایی حل مسائل و مشکلات پیچیده عصر فن آوری، شناخت همه جانبه توانمندی های روان شناختی، اهمیت ویژه ای یافته است. دراین میان عواملی که درموفقیت فردی در ابعاد تحصیلی، شغلی، زناشوئی دخیل هستند بیش از پیش مورد توجه ومطالعه قرار گرفتند. نکته شایان ذکر است که هوش بهریا IQ به تنهایی درموفقیت افراد درابعاد ذکر شده نقش چندانی ایفا نمی کند.

درکشورهای پیشرفته بحث بهره هیجانی و هوش هیجان مطرح شده است. این مفهوم در مؤسسات، سازمانها و مراکز صنعتی و به خصوص درمصاحبه های استخدامی کابرد فراوان دارد. زیرا هوش هیجانی بالا درموفقیت افراد تأثیر فراوان دارد. البته مشروط بر آن که فرد از یک بهره هوشی نرمال برخوردار باشد.

تعریف هوش هیجانی (EQ)

اصطلاح هوش هیجانی درسال 1995 توسط دانیل گلمن مطرح شد. گلمن هوش هیجانی را چنین تعریف می کند: هوش هیجانی یعنی توانایی مهارتمایلات عاطفی و هیجانی خود، درک خصوصی ترین احساسات دیگران، رفتار آرام سنجیده درروابط انسانی، به عبارت دیگر، فردی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار است، به خوبی می تواند احساسات خود را مهار کند و آنها را به شکل مناسب بیان کند.

بار- هوش هیجانی را عامل مهمی درشکوفایی توانایی افراد برای کسب موفقیت درزندگی تلقی می کند و آنرا با سلامت عاطفی و درمجموع، سلامت روانی مرتبط می‌داند.

گلمن بامطرح ساختن پژوهش های خارق العاده ای که درزمینه مغز و رفتار انجام شده است. نشان می دهد که عوامل دیگری دست اندرکارند که موجب می شوند افرادی که هوشبهر بالایی دارند درزندگی موفقیت های چندانی به دست نیاورند، اما کسانی که هوش متوسطی دارند، درمسیر موفقیت قرار بگیرند این عامل جنبه دیگری از هوشمندی را شامل می شوند که گلمن آن را هوش هیجانی می خواند.

این ویژگی ها، مشخصه افرادی است که درزندگی واقعی، موفق و کارآمدند. و درمحیط کارخود، نظر همه را به خود جلب می کنند.

هوش بین فردی توانایی درک افراد دیگر است: یعنی اینکه چه چیزی موجب برانگیختن آنان می شود. چگونه کار می کنند و چگونه می توان با آنان کاری مشترک انجام داد.

بازاریاب های موفق، ساستمداران، معلمان، پزشکان و رهبران مذهبی احتمالاً درزمره افرادی هستند که از درجات بالایی از هوش میان فردی برخوردارند.

تعریف قابلیت هیجانی از دیدگاه « کارولین سازی»[1]

صلاحیت یا قابلیت هیجان عبارت است از تجلی کفایت خود، درمبادلات اجتماعی که هیجانها را برمی انگیزد. کفایت خود یعنی فرد عقیده دارد وی دارای ظرفیت و مهارت برای رسیدن به نتیجه مطلوب می  باشد. هوش هیجانی شامل کنترل احساسات و هیجانهای خود شخص و دیگران می  گردد.

تنظیم آنها و استفاده از اطلاعات برمبنای هیجانها، برای راهنمائی تفکر و عمل قابلیتهائی که درهوش هیجانی وجود دارند شامل الف، ارزیابی و بیان هیجانها درخود و دیگران (ب) جذب و درونسازی هیجانها و افکار (ج) ادراک و تجزیه و تحلیل هیجانها ورد، تنظیم هیجانها برای پیشبرد رشد هیجانی وعقلانی می  باشد.

سالوی درسالهای اخیر تعاریف قبلی از هوش هیجانی راتاحدی تصفیه نموده و به مدل توانایی هوش هیجانی اشاره دارد که شامل چهار جزء اصلی می باشد 1- ملاحظه و دریافتن، ارزیابی و بیان هیجان 2- تسهیل تفکر به وسیله هیجان 3- ادراک و تجزیه و تحلیل هیجانها با بکار بردن معلومات هیجانی 4- تنظیم سازگارانه هیجان به معنی دیگر هوش هیجانی از دیدگاه مایروسالوی اشاره دارد به یکدسته توانائی ها که در پردازش اطلاعات هیجانی به کار می روند.

بنابراین هوش هیجانی را میتوان این گونه تعریف کرد: توانائی درک، ارزیابی و بیان صحیح هیجانها توانایی درک مفاهیم مربوط به هیجانها کاربرد زبان مربوط به هیجانها، توانایی دستیابی و تولید احساسات برای تسهیل فعالیتهای شناختی، توانایی کنترل و تنظیم هیجانهای خود و دیگران برای رسیدن به رشد، حال خوب و ارتباطات اجتماعی مؤثر پنج عامل مرکب و مقیاسهای 15 گانه هوش هیجانی بار آن عبارتند از  عامل اول) هوشی درون فردی به توانایی تشخیص و درک احساسات شخصی، بیان احساسات، عقاید و افکار و دفاع از حقوق فردی به شیوه ای غیر مخرب و رها بودن از وابستگی اطلاق می  شود.

عامل دوم) هوش بیان فرد: به معنی توانایی هم دلی یعنی آگاهی، درک و ارزیابی احساسات دیگران است.

عامل سوم) قابلیت انطباق : سازگاری شامل توانمدینهای حل مساله، ارزیابی واقعیت، انعطاف و پذیرش است.

عامل چهارم) کنترل استرس : توان تحمل وقایع ناخوشایند و شرایط استرس زا و همچنین مقاومت یا به تأخیر انداختن یک تکانه، سائق یا وسوسه، برای عمل کردن می  باشد.

عامل پنجم) خلق عمومی: توانایی رضایت از زندگی و شاد بودن وداشتن نگرش مثبت یا ثابت حتی درزمان بد اقبالی

خرده مقیاس ها عبارتند از:

1-خود آگاهی هیجانی:

خود آگاهی هیجانی، توانایی شناخت احساسات خود، تفکیک آنها، آگاهی از احساس خودو چرایی آن.

2- قاطعیت:

قاطعیت، توانایی بیان احساسات، عقاید و افکار خود و دفاع از حقوق خود به شیوه ای منطقی، غیر مخرب.

مهارت درارتباط بین فردی: توانایی برقراری و حفظ ارتباطات متقابل است که صمیمیت و تبادل محبت ازویژگی های آن می باشد.

3-حرمت نفس

حرمت نفس توانایی احترام به خود و پذیرش خود به و پذیرش خود به عنوان شخصی ارزشمند، احترام به خود آن گونه که هستیم، بدین معنی که توانایی پذیرش جنبه های مثبت و مفنی قابلیت ها و محدودیت خود را داریم.

4-خودشکوفایی

خودشکوفایی، مستلزم شناخت توانمندی های بالقوه در خود، سپس رشد و شکوفایی آنهاست.

5-استقلال:

استقلال عبارت است از توانایی خود هدایت گری و خود کنترلی درتفکر و عمل و عدم وابستگی عاطفی، افراد مستقل افرادی متکی به خود دربرنامه ریزی و تصمیم گیری های مهم می باشند و پیش از تصمیم گیری ، درجستجوی نقطه نظرات دیگران برمی آیند و به آنها توجه می کنند. اما تصمیم نهایی از آن خود آنهاست.

6-همدلی :

همدلی توانایی فهم و درک احساسات دیگران و حساس بودن به چگونگی و چرایی این احساسات است.

7-روابط بین فردی:

مهارت درارتباط بین فردی: توانایی برقراری و حفظ ارتباطات متقابل است که صمیمیت و تبادل محبت از ویژگی های آن می  باشد.

8-مسئولیت پذیری اجتماعی:

مسئولیت پذیری اجتماعی، توانایی ابراز خود به عنوان فردی همکار، کمک رسان و سازنده درگروه های اجتماعی است. این توانایی مستلزم مسئول بودن شخص است.

چنین افرادی دارای وجدان اجتماعی بوده و رفتار آنها با پذیرش مسئولیت های اجتماعی جلوه گر میشوند.

این بعد ازتوانایی، با انجام کار با دیگران، پذیرش دیگران، اخلاقی بودن و رعایت قوانین رابطه دارد.

9-حل مساله :

حل مساله توانایی شناسایی و تعریف مشکلات، ایجاد و انجام راه حل های مؤثر است.

10-واقعیت سنجی:

واقعیت سنجی یعنی توانایی ارزیابی بین آنچه تجربه می  شود با آنچه عیناً وجود دارد.

11-انعطاف پذیری:

انعطاف پذیری، توانایی منطبق ساختن عواطف، افکار و رفتار با موقعیت ها و شرایط متغیر است. این بعد از هوش هیجانی به توانایی کلی فرد و سازگاری با شرایط ناآشنا، غیر قابل پیش بینی و پویا تکیه دارد.

12-تحمل فشار روانی:

تحمل فشار روانی عبارت ست از: توانایی مقاومت دربرابر رویدادها و موقعیتهای فشار زا، بدون توقف، این توانایی به معنی پشت سرگذاشتن موقعیت های مشکل ساز، بدون ازپا درآمدن است.

13-کنترل تکانه:

کنترل تکانه، توانایی مقاومت یا به تأخیر انداختن تکانه، سائق یا وسوسه انجام عملی است. این توانایی شامل قابلیت پذیرش تکانه های پرخاشگرانه، خودار بودن و کنترل خشم، خصومت یا رفتار غیر مسوولانه است.

14-خرسندی:

خرسندی توانایی رضایت از زندگی، لذت بردن از خود و دیگران و شاد بودن است افراد خرسند اغلب احساس خوب وراحت را درمحیط کار، خانه و هنگام فراغت تجربه می کنند.

مولفه های هوش هیجانی

خود آگاهی هیجانی توانایی درک و ارزیابی صحیح و مطلوب خود درک احساسات حتی از ترس، قدرت است دو سیکات ترجمه نورافروز،1375 ، ص 11. وقتی با احساسات خود آشنا هستم از ابعاد مختلف وجود خود و خواسته ها و نیاز هایمان مطلع می شویم، بعضی ازاین ها با یکدیگر درتضاد هستند و تنها ما می توانیم آنها را جدا کنیم و دریابیم کدام یک عمیق تر است و اهمیت بیشتری دارد.

جرات ورزی: یعنی توانایی ابراز عواطف و ابراز خود به نحوی مفید و سازنده توانایی بیان آشکار عقاید وافکار خود مثلاً توانایی بیان باورهای مخالف و اتخاذ موضعی مشخص، حتی اگر به لحاظ عاطفی انجام آن دشوار و حتی باعث از دست دادن امتیاز می شود. (عباس آبادی، 1383)

عزت نفس‌: توان خود آگاهی ودرک و پذیرش خویش و احترام به خود.

خودشکوفایی توانایی و نیزحرکت برای تحقق اهداف خود و شکوفا نمودن توانائیهای خود

استقلال : توانایی اتکا به خودورهایی از وابستگی به دیگران (سیاروچی وهمکاران ترجمه نصیری 1383) استقلال یعنی توان خود رهبری و خویشتن داری فکری و عملی و رهایی از وابستگی ها)

همدلی : توان آگاهی یافتن از عواطف دیگران ودرک آنها

روابط میان فردی توانایی برقراری روابط خوب و مطلوب با دیگران از ویژگی های ارتباط مثبت بین فردی، توانایی صمیمیت و محبت و انتقال دوستی به شخص دیگر است.

مسئولیت پذیری اجتماعی، توانایی شناخت مسئولیتهای خود درمقابل اجتماع و درک این موضوع که جزیی ازیک گروه اجتماعی هستیم (سیاروچی و همکاران ترجمه نصیری، 1383)

واقعیت سنجی : توانایی اعتبار بخشی و بی طرفانه به افکار و احساسات. واقعیت سنجی توانایی ارزیابی انطباق بین آنچه تجربه می  شود و آنچه عیناً وجود دارد.

حل مساله: توانایی حل مسائل شخصی و بین فردی یعنی توانایی تشخیص و تعریف مشکلات و خلق و کاربست راه حل های مؤثر و مناسب با آن.

انعطاف پذیری: توانایی انطباق و سازگار نمودن احساسات و افکار خود با شرایط جدید

تحمل تنش: توانایی مدیریت عواطف خود به نحوی موثر، توانایی تحمل فرد دربرابر رویدادهای ناخوشایند و شرایط تنش زا و هیجان های شدید. این توانایی به معنی پشت سرگذاشتن موقعیت های مشکل ساز بدون از پا درآمدن است.

کنترل تکانه : توانایی مقاومت فرد دربرابر تنش ها یا وسوسه و کنترل هیجان‌های خویش شامل کنترل تکانه توانایی مقاومت یابه تأخیر انداختن تکانه سایق و یا وسوسه انجام عملی است.

خوش بینی : توانایی توجه به جنبه های روشن تر زندگی و حفظ نگرش مثبت راحتی هنگام وجود احساسات مفی و ناخوشایند (جلالی، 1381)

خوش بینی فردرا در رویارویی بارویداهای دشوار، درمقابل افتادن درگرداب بی‌تفاوتی ناامیدی و افسردگی مقاوم سازد.

نشاط : توانایی احساس رضایت از زندگی، احساس رضایت ازخود و دیگران شادکامی پیامد جانبی یا شاخص مهم درجه کلی هوش هیجانی و عملکرد هیجانی است.

اهمیت و نقش هوش هیجانی درمحیط کار

هشتاد درصد افرادی که کار خود شکست خوردند فقط یک دلیل برای آن دارند. آنان قادرنیستند به خوبی با دیگران رابطه برقرار کنند.

هوش هیجانی نقطه عطفی است برای تمامی کسانی که نگران آینده کاری خود هستند.

رمز شغل موفقیت آمیز، درک این واقعیت است که حرفه ی شما را از بقیه ی زندگی‌تان جدا نیست.

پایین بودن سطح هوش هیجانی درمحیط کار بدون تردید درنتیجه  نهایی فعالیت خلل وارد می کند حتی ممکن است به سقوط شرکت ها بیانجامد.

تحقیقات انجام شده

کریم پور (1383) درمقطع کارشناسی ارشد دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه  علامه طباطبائی پایان نامه خود را با موضوع بررسی ویژگی تشخیص کار آفرینان دفاع نموده است.

درزمینه بررسی ویژگی های کار آفرینی، خارج از کشور تحقیقات زیادی انجام شده است به عنوان نمونه میل درسال (1848) درزمینه مخاطره پذیری افراد کارآفرین تحقیقات انجام داده است.

عوامل زمینه ساز جهت اقدام به کارآفرینی درزنان انگیزه برای کسب استقلال تأمین بودجه اولیه نیز موضوع دیگران است که زنان و مردان کارآفرین در آن متفاوت عمل می کنند مردان علاوه بر سرمایه خصوصی از سرمایه گذاران وام بانکی یا فرض شخصی به عنوان منبع تأمین سرمایه سود می جویند امازنان تنها متکی بر دارایی های شخصی یا پس انداز خود می باشند.

از نظر پشتیبان نیز زنان اغلب همسران و دوستان نزدیک را پشتیبان دارند اما مردان مشاوران خارج ازمحدوده خصوصی (وکیلان و حسابداران). اعتماد به نفس زنان کار آفرین کم است. نگرش افراد جامعه این است که مدیریت مؤسسه  بیشتر یک فعالیت مردانه است اما دربین زنان کارآفرین میانگین هوش هیجانی بالاتر بوده است.

کارآفرین کیست ؟کارآفرینی چیست؟

کارآفرین فردی است دارای ایده و فکر جدید که از طریق فرایند ایجاد کسب و کار (کسب و کار خانگی، کسب و کارمجازی، کسب و کار درمغازه یا شرکت یاسازمان، توام با بسیج منابع و مخاطره مالی واجتماعی، محصول یاخدمت جدیدی به بازار عرضه می  کند.

اصولاً کارآفرینان باکسب و کارهای تازه و نوشناخته می شوند. این تازگی، ممکن است در زمینه های زیر باشد: عرضه محصول تازه یا محصولی با کیفیت جدید ب-ارائه روشی جدید برای تولید یک محصول – گشایش بازار تازه – تهیه منابع و روشی جدید برای تأمین مواد اولیه یا اجزای تشکیل دهنده یک محصول – سازماندهی مجدد یک صنعت سپس می توان گفت که کارآفرینی به فرآیند شناسایی فرصتهای جدید و ایجاد کسب و کار و سازمانهای جدید و رشد یابنده برای بهره برداری از فرصتهای شناسایی شده اطلاق می شود که درنتیجه آن کالاها و خدمات جدیدی به جامعه عرضه می شود. کارآفرینی عبارت است از فرآیند کشف وبرنامه ریزی عنصر وجودی (خودواقعی) خویشتن درعرصه فعالیت حرفه ای جهت دست یابی به خود شکوفایی

کارآفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی ازمنابع به منظور بهره گیری از فرصتها (احمد پور 1380)