مقدمه
بدون شک مهمترین انگیزه سرمایه گذرای کسب سود مورد استفاده توسط سرمایه‌گذاران می‌باشد و مطالعات و پژوهشهای انجام شده درباره سود حسابداری و احکام مرتبط با آن یکی بیشترین تلاشهای پژوهشی را در تاریخ تحقیقات حسابداری تشکیل می‌دهد. از این رو پیش بینی سود آتی شرکتها و عوامل مرتبط با آن بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
از آنجاییکه سود دارای نقش اطلاعاتی در جهت تبدیل باورهای موجود در آینده و میزان توانایی شرکت در برابر سهامداران و بستانکاران می باشد. بنابراین رابطه بین سودهای گذشته و آتی و تفاوت بین آنها و پی بردن به عوامل ایجاد تغییرات سود و چگونگی ارتباط آن با سایر صورتهای مالی و بالاخص ترازنامه و احکام آن می تواند بسیار مورد توجه و مهم باشد.
بکارگیری اطلاعات مندرج در صورتهای مالی در جهت تصمیم گیری بدون تجزیه و تحلیل آنها مفید نمی باشد و می تواند نتیجه معکوس داشته باشد و استفاده کننده از آن را گمراه سازد، لذا تجزیه و تحلیل صورتهای مالی و بسط و گسترش و ابداع فنونهای مرتبط با آن از اهمیت زیادی برخوردار است و اکثر تصمیم گیریهای مدیران و سرمایه‌گذاران و سهامداران حرفه ای و سایر استفاده کنندگان از صورتهای ملی بسته به میزان شناخت و آشنایی به فنون تجزیه و تحلیل براساس نتایج حاصل از این فنون گرفته می شود.
هدف از تجزیه و تحلیل صورتهای مالی از یک سو ارزیابی عملکرد گذشته یک واحد تجاری و از طرفی فراهم آوردن اطلاعات و روشهای مناسب در جهت برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف آتی واحد تجاری می‌باشد. از این رو تلاشها و تحقیقات فراوانی در جهت تجزیه و تحلیل صورتهای مالی برای پیش بینی وضعیت آتی شرکتها صورت پذیرفته و تکنیکهای متفاوتی برای این تجزیه و تحلیل ها ابداع گردیده است.
از جمله هنری شیل[1] در سال 1969 میلادی روش جدید برای تحلیل صورتهای مالی با نهاد. این روش که براساس مفاهیم تئوری اطلاعات[2] پایه گذاری شده است روند تغییرات ترکیب اقلام ترازنامه را بوسیله فرمول آنتروپی شانون[3] مورد بررسی قرار داد و بجای تکنیکهای مرسوم که رابطه اقلام ترازنامه را بطور جداگانه (نسبتهای مالی) با یکدیگر مطالعه می‌کنند. رابطه ترکیب اقلام ترازنامه را مورد برسی و تحقیق قرار می‌دهد.
تئوری اطلاعات ابتدا در رشته های ریاضی و مخابرات گسترش یافت و سپس هنری ثیل آنرا در حسابداری و اقتاد تعمیم و توسعه داد و از آن جهت اندازه گیری ارزش اطلاعات صورتهای مالی با مقیاس مشترک[4] استفاده نمود.
آنتروپی شانون میزان بلاتکلیفی استفاده کننده از اطلاعات صورتهای مالی را محاسبه می‌کند. هرچه این میزان بیشتر باشد. درجه بلاتکلیفی و عدم حقیقت بالاتر رفته، کار تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شکل می گردد، یعنی تحلیل گرمایی در پیش بینی وضعیت مالی شرکت با شک و تردید در مورد برآوردهای انجام گرفته روبرو می‌گردد.
هرچه این میزان کمتر باشد تحلیل گرمای و پیش بینی وضعیت مالی شرکت یا موفقیت و شکست مالی دارای توفیق بیشتری خواهد بود.
میزان درجه بلاتکلیفی به تغییرات در ترکیب و ساختار صورتهای مالی بستگی درد، هرچه این تغیرات بیشتر باشد درجه بلاتکلیفی استفاده کننده یا تحلیل گرمایی از صورتهای مالی بیشتر خواهد بود، لذا با افزایش تغییرات در ترکیب ترازنامه یک شرکت مشاهده افزایش درجه بلاتکلیفی اطلاعات آن شرکت خواهیم بود و در نتیجه پیش بینی وضعیت آتی شرکت پیچیده تر خواهد شد و ابهام در وضعیت آتی شرکت باعث عدم تمایل سرمایه گذاران در جهت سرمایه‌گذاری در آن شرکت می گردد، زیرا خطرات مالی و سیکلهای زیادی آینده شرکت را تردید خواهند کرد.
در این تحقیق در پی گیریم تا با نحوه محاسبه آنتروپی صورت وضعیت مالی و اقلام آن بیشتر آشنا شده و ارتباط آن را تغییرات سود واقعی در تعدادی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد مطالعه قرار دهیم تا باتوجه به نتایج این تحقیق که می تواند کاربردی باشد توجه تحلیل گران مالی را به استفاده از این روش و تکنیک جلب نماییم و راهگشای تعمیم و گسترش آن در سایر مباحث حسابداری و در پژوهشهای آتی باشیم.
تشریح و بیان موضوع
آینده نگری گروههای استفاده کننده از صورتهای مالی اعم از سهامداران و سرمایه‌گذاران همواره تحلیل گران مالی را بر آن داشته تا به جستجوی روشهای جدید و برتری جهت تفسیر اطلاعات مالی و کشف پدیده های مرتبط با موفقیت و یا شکست مالی شرکتها بپردازند.
هدف از هر سرمایه گذرای کب سود مورد اسنتظار و حداکثر کردن آن است. با پیچیده تر شدن فرایندهای اقتصادی و سخت تر شدن فعالیتهای رقابتی توسط شرکتها در جذب سرمایه و تولید و نوآوری ریسک سرمایه گذاریها افزایش یافته و سهامداران و سایر افراد ذینفع و تحلیل گران مالی مهمترین شاخص خود را جهت سرمایه‌گذاری در یک واحد تجاری قابلیت سودآوری و ریسک کمتر سرمایه آن واحد تجاری می دانند.
لذا پیش بینی سود و میزان تغییراتش برای آنان از اهمت زیاید برخوردار است تا آنجا که از طریق محاسبه ارزش فعلی سودهای آتی و ارزش یک شرکت را محاسبه می‌کند. ولیکن پیش بینی دقیق سودهای آتی یک شرکت تقریاً غیرممکن می‌باشد و متغیرهای زیادی بر آن تأثیر دارند و عموماً فرایند ایجاد سود در شرکتها تصافدی می‌باشد.
همانگونه که می دانیم ترازنامه و صورت سود و زیان از اساسی ترین صورتهای مالی ی واحد تجرای می باشند که در تصمیم گیریهای مدیران و سایر استفاده کنندگان از صورتهای مالی و برنامه ریزی آتی یک شرکت تأثیر فراوان و مستقیمی دارند و هنگام ارائه آنها مقادیر مقایسه ای سال قبل نیز به همراه مقادیر سال جاری ارائه می‌شود. ما استفاده کنندگان از صورتهای مالی میزان تغییرات اقلام مختلف ترازنامه و سود و زیان را نسبت به دوره قبل ملاحظه کنند تا بتوانند درک درستی از رشد یا تضعیف وضعیت مالی شرکت بدست بیاورند.
ترکیب یک ترازنامه شامل داراییهای جاری و بلندمدت و بدهیهای جاری، بدهیهای بلندمدت و حقوق صاحبان سهام بوده و هریک از چهار گروه وق درصدی از ترکیب کل ترازنامه را تشکیل می دهند که در اغلب موارد این درصدها نسبت به دوره قبل تغییر می‌کنند یعنی ترکیب یک ترازنامه از سالی به سال دیگر تغییر می‌کند این تغییر در ترکیب ترازنامه در این تحقیق بعنوان آنتروپی صورت وضعیت مالی تعبیر می‌گردد.
فرایند محاسبه سود نیز عموماً بیشترین وقت حسابداران را بخود صرف می‌کند که حاصل صورت حساب سود و زیان می‌باشد از جمله عواملی است که مستقیماً روی تصمیمات سهامداران و سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی اثر می گذارد و تغییرات سود خالص سال جاری نسبت به دوره قبل از اهمیت فراوانی برخوردار می‌باشد و شناخت عوامل بوجود آمدن این تغییرات سود می تواند گام مهمی در راه تجزیه و تحلیل اطلاعات و صورتهای مالی به حساب آید.
اهمیت موضوع
در جهان امروزه پایه و اساس هر پیشرفتی بستگی به میزان سرمایه‌گذاری و تداوم کار علمی درد و هر سرمایه‌گذاری نیز خواهان سود بیشتری پس از رسیدن به سوددهی آن سرمایه‌گذاری می‌باشد بنابراین با وجود فعالیتهای پیچیده اقتصادی و مالی و بروز رقابتهای شدید علمی و صنعتی می بایست دانش حسابداری و تجزیه و تحلیل مالی نیز همگام با پیشرفتهای سایر علوم روبه تکامل و روشهای جدید بیاورند.
سرمایه ذاتاً از فعالیتی که دارای ریسک زیادی است گریزان است و بنابراین سرمایه‌گذاران و تحلیل گران مالی بر تغییرات ایجاد شده در شرکتها و واحدهای تجاری حساسیت نشان می دهند، یکی از مهترین تغییرات در شرکتها تغییراتی است که در نتیجه ارقام صورتهای مالی صورت می پذیرد.
اصولاً صورتهای مالی ترازنامه و سود و زیان از مهمترین و اساسی ترین صورتهای مالی هستند و بسیاری از تحلیلها و تغییرات در قیمت های سهام و تصمیم گیریها باتوجه به آنها صورت می پذیرد.
سود بعنوان ابزار اصلی تحلیل گران در جهت میزان بازدهی سهام شرکتها مورد توجه می باشد. بنابراین در صورتیکه چگونگی رابطه بین آنتروپی صورت وضعیت مالی و اقلام آن و تغییرات سود بدست آید سرمایه گذارن بالفعل و بالقوه می توانند شرکتهایی را که دارای ریسک و خطرات مالی زیادی هستند شناسایی کرده و تصمیم مناسبی در جهت ادامه یا انصراف از سرمایه‌گذاری یا خرید سهام بگیرند.
بنابراین باتوجه به رویکرد کاربردی پایان نامه و تعمیم و کاربرد سایر علوم در حسابداری موضوع فوق را بعنوان پایان نامه تحصیلی کارشناسی ارشد حسابداری خود انتخاب نمودم.
اهداف تحقیق
هدف از انجام این تحقیق جستجوی چگونگی رابطه بین آنتروپی صورت وضعیت مالی و اقلام آن با تغییرات سود واقعی می‌باشد.
این رابطه از این جهت مورد بررسی و توجه می‌باشد زیا از لحاظ تئوریک می تواند علل برخی تغیرات در ساختار ترازنامه را مورد بررسی قرار دهد و از لحاظ عملی و کاربردی مورد استفاده تحلیل گران مالی و سایر علاقمندان قرار گیرد.
در این تحقیق در پی آنیم که ارتباط بن آنتروپی صورت وضعیت مالی و اقلام آن را با تغییرات سود واقعی در برخی از شرتهای پذیرفته شده در بررسی اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار دهیم.