پایان نامه بررسی تاثیر آموزش پیش ‏دبستانی بر یادگیری مهارت های روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش ‏آموزان دوره ابتدایی

فصل اول

مقدمه:

موفقیت کودکان در مدرسه تا حدودی به رویدادهایی بستگی دارد که آنها قبل از ورود به مدرسه تجربه کرده‏اند. آمادگی کودکان برای ورد به مدرسه و موفقیت بعدی آنها در تحصیل، با جنبه‏های مختلف رشد آنها مرتبط است. عواملی از قبیل رشد جسمی، اجتماعی، شناختی، دانشی و چگونگی یادگیری در تعیین موفقیت آنها در مدرسه نقش دارند.

در گذشته، عقیده بسیاری بر این بود که ورود کودکان به دبستان، آغاز یادگیری و شکوفایی آنها در همه ابعاد رشد است. اما امروزه در پرتو تلاش صاحب‏نظران مختلف، مسیر تفکر و برنامه‏ریزی به سمت بارور کردن آموزش‏های پیش از دبستان، به عنوان پیش‏نیاز ورود کودکان به مدرسه، تغییر کرده است. بی‏شک پیشرفت در ابعاد گوناگون رشد در سنین بالاتر و حتی مرحله زمینه‏سازی برای اصلاح اعمال و حرکات مختلف کودکان با توجه به پژوهشهای اخیر (برای مثال ویلیامز1، 1983؛ به نقل از مفیدی، 1375)، نوعی دگرگونی اندیشه را در زمینه رشد جسمی و حرکتی کودکان در سالهای اولیه کودکی به وجود آورده است. در دو سه دهه اخیر نیز در بسیاری از موسسه‏های آموزشی و تربیتی (به ویژه در جامعه ما) تمایل و گرایش زیادی در چرخش تاکید از مهارت های حرکتی و جسمی به سمت زمینه‏های رشد شناختی و ذهنی کودکان حس شده است (مفیدی، 1375). هر چند مهارتهای حرکتی و شناختی لازم و ملزوم یکدیگرند و در برخی از دیدگاههای رشد مثل تئوری پیاژه2 (1374)، مهارتهای حرکتی زیربناء و لازمه مهارتهای شناختی هستند.

با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در قرن حاضر و تبلور این نکته که شکوفایی یک کشور از بستر آموز/ش و پرورش برمی خیزد، نیاز به گسترش دوره پیش از دبستان، بیش از گذشته خود را نمایان می سازد. بنابراین لازم است که برنامه کیفی و کمی مناسب و در خور نیازهای جسمی و روانی برای کودکان پیش‏دبستانی، با توجه به ویژگیهای این دوره از رشد، تهیه و تدارک دیده شود. اما پیش نیاز برنامه‏ریزی و سرمایه‏گذاری در این زمینه، انجام پژوهشهایی است از روش شناسی و مبنای نظری درستی برخوردار باشند تا با توجه به نتایج حاصله، بتوان تا حدودی نیازهای جامعه در این زمینه برطرف شود و گام‏هایی هر چند جزئی در زمینه بهبود وضعیت آموزشی و تربیتی برداشته شود.

بیان مسأله:

درخصوص آموزش پیش دبستانی، دیدگاههای مختلف و گاه متعارضی ارائه شده است. از یک سو افرادی نظیر الکایند[1]، 1987؛ سیگل[2]، 1987؛ کانینگ[3] و لیون[4]، 1991؛ به نقل از لفرانسیوس[5]، 1996) معتقدند که نباید کودکان را بی محابا به سمت آموزش های پیش دبستانی بکشانیم و جو حاکم بر بسیاری از برنامه های پیش دبستانی ممکن است کودکان آنطور که باید و شاید به سوی پیشرفت رهنمون نسازد. دلیلی که برای تدارک برنامه پیش دبستانی وجود دارد این است که در حین آموزش های پیش از دبستان، کودکان تجاربی را می آموزند که ممکن است در خانه نتوانند از اثرات مثبت چنین تجاربی برخوردار باشند. اما کانینگ و لیون (1991؛ به نقل از لفرانسیوس، 1996) بر این باورند که افسانه تجارب اولیه[6] به این امر منجر شده که ما نقش بزرگسالان را در محیط‏های پیش دبستانی که باید فرصتی مناسب برای کودکان فراهم کنند را نادیده بگیریم. از سوی دیگر بسیاری از صاحبنظران (مثل دومان[7]، 1984؛ رسکولا[8]، 1991؛ پاندی[9]، 1991؛ به نقل از لفرانسیوس، 1996) معتقدند که تجارب پیش دبستانی تاثیر مثبتی بر رشد کودکان خواهد گذاشت.

به علاوه پژوهشهایی که در زمینه مهارتهای روانی حرکتی و اثر برنامه‏های تمرینی بر افزایش و بهبود اینگونه مهارتها انجام شده است (بلیانی، 1377؛ یان و یان، 1991، رهبانفرد ، 1377 و خلجی و عماد، 1381) توانسته است تأثیر این برنامه‏های تمرینی را در بهبود مهارتهای روانی حرکتی نشان دهند.

از سوی دیگر مهارتهای اجتماعی نیز با مهارتهای روانی حرکتی ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی دارند و جنبه مهمی از رشد کودک محسوب می شوند. هدف آموزشهای اولیه کودکان، اجتماعی بار آوردن (جامعه پذیری) آنان است (میزل2 ،1996، وینووسکیز3 ، 1994). توانایی برای ایجاد و حفظ ارتباطات با دوستان و بزرگسالان (همچون معلمان)، پایه و رکن اجتماعی شدن را در مدرسه شکل می‏دهد. مهارتهای اجتماعی کودکان ممکن است با پیشرفت تحصیلی بعدی آنها در ارتباط باشد (اسواتز1 و والکر2  ، 1984) و تجارب آنها با همسالان خود، احتمالاً روی نگرشهای آنان در ارتباط با مدرسه و یادگیری نیز تاثیر می‏گذارد (کاگان3  و همکاران 1995).

به مدد پژوهشهای مختلفی که در زمینه تأثیر دوره پیش‏دبستانی برسازگاری اجتماعی دانش‏آموزان در دوره بعد انجام شده‏اند (نگاه کنید به کرمی و هیبت‏اللهی، 1377، تشکری و همکاران، 1364، اسحاق‏نیا، 1373)، این نکته خود را برجسته ساخته که آموزشهای پیش دبستانی تأثیر بسزایی بر سازگاری اجتماعی عاطفی دانش‏آموزان دبستانی دارد و لزوم برنامه‏ریزی مناسب در این زمینه برای پیش‏دبستانیها را گوشزد می‏کند. گالاهو و ازمان (1998) فعالیتهای حرکتی را در پیشرفت تحول اجتماعی مؤثر می‏دانند و معتقدند که شرکت کودکان در فعالیتهای حرکتی به تعامل موفق با دیگران، کنترل پرخاشگری، بروز هیجانات به روش جامعه‏پسندانه و فهم معنای درست و غلط کمک می‏نماید. مفیدی (1375) نیز فعالیتهای مربوط به کسب حرکات ماهیچه‏ای درشت را در سایر جنبه‏های تحولی مثل تحول کلامی، زبان، مفاهیم مختلف و تحول اجتماعی مؤثر می‏داند. مثلاً فعالیت پرتاب توپ می‏تواند به مهارت در گرفتن بینجامد که این مهارت زمینه‏ساز سبب رشد اجتماعی کودکان به هنگام شراکت در استفاده از توپ شود.

در مورد تفاوتهای جنسیتی در مهارتهای روانی حرکتی مطابق پیشینه پژوهشی، پسرها در مهارتهایی که به نیرو و قدرت نیاز دارند، اندکی از دخترها جلوتر هستند ودخترها در مهارتهای حرکتی ظریف و برخی مهارتهای درشت که به ترکیب تعادل خوب و حرکت پا نیاز دارند مثل لی‏لی کردن و طناب بازی قوی‏تر هستند (کوکلی. 1990، گرین دوفر، لوکو، روزن گرن، 1996). در سازگاری اجتماعی نیز با توجه به اینکه دخترها هویت زنانه و پسرها، هویت مردانه پیدا می‏کنند، دخترها در روابط دوستی‏شان انحصاری هستند، زیرا بیشتر از پسرها انتظار صمیمیت دارند و دوستانشان بیشتر شبیه خودشان هستند (هارتاپ، 1996). به علاوه دخترها بیشتر پرخاشگری رابطه‏ای بروز می‏دهند و پسرها پرخاشگری مستقیم (کریک، کاساس و موشه، 1997، کریک، کاساس و کو، 1999).

بنابراین باتوجه به آمادگیهای جسمی، روانشناختی و اجتماعی کودک در دوره پیش‏دبستانی برای پیشرفت در جنبه‏های مختلف تحولی و گواهی پژوهشهای مختلف در تأثیر مثبت آموزشهای این دوره بر مهارتهای ادراکی حرکتی و سازگاری اجتماعی کودکان دوره ابتدایی، لزوم توجه بیشتر به آموزشهای پیش‏دبستانی از لحاظ کمی و کیفی و انجام پژوهشهای مناسب در جهت سنجیدن اثرات و نیز بهبود محتوا و انجام آموزشها، مفید و لازم به نظر می‏رسد.

ممکن است این سوال در ذهن متبادر شود که بین مقوله مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی چه ارتباطی می‏تواند وجود داشته باشد. این ارتباط چگونه و از طریق کدام مکانیزم صورت می‏گیرد. نکته ای که ذکر آن ضروری به نظر می رسد اینکه مهارتهای تحولی از یکدیگر جدا شدنی و تفکیک پذیر نیستندو همه این مهارتها در بستر تجارب کودک فرا می بالند. در تئوری گزل (1379) مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری با یکدیگر رابطه ای نزدیک دارند، زیرا کودکی که از مهارتهای حرکتی ضعیف باشد ممکن است در سازگاری شدن با محیط پیرامون و همسالان مشکل پیدا کنند. علاوه بر این، پیاژه (1374) نیز معتقد است که مهارتهای حرکتی دوره حسی حرکتی، زمینه سازی طرح‏واره‏هایی می شود که این طرح‏واره‏ها در رشد انسان، زیربنای انطباق او با محیط را شکل می دهد.

علاوه بر این پژوهشهای انجام شده، تاکنون متغیرهای مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی را یکجا مورد بررسی قرار نداده‏اند. بلکه هر کدام را در ارتباط با متغیرهای دیگری که مناسب و ضروری تشخیص داده‏اند مورد ملاحظه قرار داده‏اند. بنابراین به نظر می‏رسد که در پژوهشهای انجام شده خلایی وجود داشته باشد که سعی پژوهش حاضر بررسی نوع ارتباط این متغیرها و تاثیر آموزش پیش دبستانی در مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری دانش آموزان سال اول ابتدایی است.

ضرورت و اهداف تحقیق:

همانطور که گفته شد درخصوص تاثیر برنامه های آموزش پیش از دبستان، نظرات مختلفی ارائه شده است. با توجه به اینکه در کشور ایران و نظام آموزشی آن چند سالی است برنامه آموزش پیش دبستانی مطرح شده است ضرورت انجام پژوهشهایی که به بررسی ابعاد گوناگون رشد و تحول کودک بپردازند بیش از پیش اهمیت خود را نمایان می سازد. با اینکه والدین و معلمان بر ضرورت آموزش مدون سالهای پیش از مدرسه تاکید می کنند اما اثربخشی این تجارب بایستی مورد کند و کاوش قرار گیرد تا در پرتو پژوهشهای معتبر، مثمرثمر بودن این برنامه‏ها مشخص شود. نتایج این پژوهش شاید بتواند راهگشای معلمان، والدین و مسئولین آموزش پیش از دبستان قرار بگیرد زیرا این سه گروه ارتباط جدی‏تر و مستقیم‏تری با کودکان دارند. ممکن است بتوان از نتایج این پژوهش در اصلاح و بازنگری یا تقویت برنامه‏های دوره پیش‏دبستانی استفاده کرد. از آنجایی که در پژوهش حاضر دو گروه از کودکان مدنظر قرار گرفته‏اند، کودکانی که تجربه پیش‏دبستانی ندارند و کودکانی که چنین دوره‏هایی را تجربه کرده‏اند، شاید نتایج آن برای دست‏اندرکاران دوره پیش‏دبستانی جالب توجه باشد چون اگر فرضیه های پژوهش تایید شود که تجارب پیش‏دبستانی بر مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی تاثیر مثبت گذاشته‏اند بنابراین والدین تشویق می شوند که کودکان خود را به گذراندن چنین برنامه هایی تقویت کنند و مسئولین نیز در جهت تقویت این دوره سعی بیشتری می نمایند اما اگر فرضیه ای تایید نشود با این حال ممکن است والدین در فرستادن کودکان خود به این مدارس دقت و تأمل بیشتری کنند و مسئولین نیز ترغیب می شوند با دقت نظم بیشتری در اصلاح و تدوین این برنامه ها بکوشند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی، طراحی شده است.

اهداف پژوهش:

اهداف اصلی پژوهش عبارتند از:

بررسی میزان تاثیر آموزش پیش‏دبستانی بر مهارتهای روانی حرکتی دانش‏آموزان سال اول، دوم و سوم شهر تهران.

بررسی میزان تاثیر آموزش پیش از دبستانی بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان سال اول، دوم و سوم ابتدایی.

بررسی تفاوتهای جنسی دانش‏آموزان در ارتباط با متغیرهای مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی

فرضیه های پژوهش

1- بین دانش‏آموزانی که تجربه آموزش‏های پیش از دبستان داشته‏اند با دانش‏آموزانی که چنین تجربه‏ای نداشته‏اند، در مهارتهای روانی حرکتی تفاوت معنی داری وجود دارد.

2- دانش‏آموزانی که تجربه آموزش های پیش از دبستان دارند نسبت به دانش‏آموزانی که این تجربه را ندارند، سازگاری اجتماعی بیشتری دارند.

5- بین مهارتهای روانی حرکتی دختران و پسران که آموزش پیش دبستانی را گذرانده اند تفاوت معنی‏داری وجود دارد.

6- بین سازگاری اجتماعی دختران و پسرانی که آموزش پیش‏دبستانی را گذرانده‏اند تفاوت معنی‏داری وجود دارد.

تعاریف و اصطلاحات:

تعریف مفهومی:

آموزش پیش‏دبستانی به مجموعه آموزشهایی اطلاق می‏شود که دانش‏آموز قبل از ورود به مدرسه به طور رسمی (یعنی مقطع ابتدایی) دریافت می‏کند.

تعریف عملیاتی:

در این پژوهش، منظور از آموزش پیش‏دبستانی، مهد کودک و کودکستان می‏باشد.

تعریف مفهومی: مهارتهای روانی حرکتی شامل ترکیبی از فعالیت جسمی و ذهنی هستند و به فعالیت‏های روانی حرکتی اشاره دارند. به عبارت دیگر فعالیت‏های ذهنی‏ای که بر فعالیت‏های حرکتی تاثیر دارند و یا برعکس فعالیت‏های حرکتی که بر فعالیت ذهنی تاثیر می‏گذارند در کنار یکدیگر فعالیت روانی حرکتی را شامل می‏شوند (ربر، 1368، ص 594) و نیز میزان چیرگی افراد در این فعالیت، سطح مهارت روانی حرکتی آنها را نشان می‏دهد.

تعریف عملیاتی: در این تحقیق منظور از مهارت روانی حرکتی نمره‏ای است که فرد در آزمون رشد حرکتی ازرتسکی می‏گیرد.

تعریف مفهومی: سازگاری اجتماعی، فرایندی است که در آن فرد با فراگیری اصول و آداب پذیرفته شده در گروه یا اجتماع و همسو نمودن نیازها و خواسته‏های خود با گروهی که در آن زندگی می‏کند، توانایی جذب شدن در آن گروه را پیدا می‏کند (والی‏پور، 1372).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از سازگاری اجتماعی نمره‏ای است که فرد در مقیاس رفتار سازشی کودک که توسط احمدی (1369) تدوین شده است، می‏گیرد.

تعریف مفهومی: دوره دبستان، دوره تحصیلی است که در نظام آموزشی ایران، کودکان از سن 6 سالگی وارد دبستان می شوند.

تعریف عملیاتی: از بین دانش آموزان مقطع ابتدایی، در این تحقیق از دانش آموزان مقطع اول، دوم و سوم به عنوان گروه نمونه استفاده می شود.

فصل دوم

مبانی نظری و

پیشینه پژوهش

-  خلاصه ای از فصل دوم

در این فصل ابتدا به تاریخچه آموزش پیش دبستانی پرداخته خواهد شد. در بحث از تاریخچه سعی می شود از اندیشه های تاثیرگذار در فرایند شکل گیری آموزش پیش دبستانی استفاده شود. علاوه بر این دوره پیش دبستانی در حدود سنی آن که مودر اختلاف نظر است، تعریف می‏شود. ویژگی های کودکان در دوره پیش دبستانی اعم از رشد جسمانی، رشد حرکتی به دنباله مباحث گفته شده می‏آید. از مولفه های مهم هر دوره آموزشی، بیان اهداف آن دوره است. بحث اهداف دوره پیش‏دبستانی در ادامه فصل گفته می شود و سپس دو متغیر اصلی پژوهش یعنی مهارتهای روانی حرکتی و سازگاری اجتماعی بحث خواهند شد. درباره مهارتهای روانی حرکتی سعی شده دیدگاههای مختلف ارائه شود و همچنین درباره سازگاری اجتماعی، در بحث مهارتهای روانی حرکتی، دیدگاه گزل و در بحث سازگاری اجتماعی، دیدگاه آدلر زیربنای تئوری این پژوهش قرار گرفته اند. در بخش پیشینه پژوهش نیز سعی شده تا جای ممکن سیمای فعلی پژوهشهای داخلی و خارجی ارائه شود.

تاریخچه آموزش پیش دبستانی

تعلیم و تربیت انسان از بدو تولد تا پایان زندگی ادامه دارد و درخصوص شیوه‏های یادگیری و یاددهی انسان، نظرپردازیهای گوناگونی صورت گرفته است.  سالهای زیادی مردم بر این باور بودندکه کودکان به صورت افراد بالغ پیش ساخته، اما مینیاتوری به دنیا می آیند. این دیدگاه در قرون وسطی غالب بود و چنین فرض می‏شد که کودک، بزرگسال کوچک است و از نظر شیوه رفتار نیز با او مثل بزرگسال رفتار می‏کردند. به محض اینکه کودکان می‏توانستند راه بروند و گفتگو کنند، به اجتماع بزرگسال می‏پیوستند، در بازیهای آنان شرکت می‏کردند، به کارهای آنان مشغول می‏شدند و مثل آنها لباس می‏پوشیدند. در اصل، مردم بین کودکان و بزرگسالان تفاوتی قائل نبودند. نظر آنان چنان بود که گویا از ابتدا، بدن و شخصیت کودکان از روی طرح بزرگسالان پیش‏سازی شده است. (کرین، 1371؛ کارین1، 2000).

به تدریج بر اثر تلاشهای افرادی نظیر روسو، پستالوزی و هربارت، این دیدگاه شکل گرفت که کودک همان بزرگسال کوچک نیست، بلکه ویژگی‏ها و خصوصیات منحصر به فردی دارد که او را از بزرگسالان کاملاً متمایز می‏کند. فروبل در راستای تقویت این دیدگاه و از سکه انداختن دیدگاه رایج پیش ساخته‏نگری، اولین کودکستان را به نام «باغ کودکان» بوجود آورد و اعتقاد داشت برای آموزش کودکان باید محیط غنی شده ای فراهم کرد. کودکستانها در اوایل قرن بیستم، تحت نفوذ و تاثیر نظریه‏پردازانی چون ماریا مونته سوری دچار تغییراتی شدند و خود ماریا مونته سوری تحت تاثیر سگن و ایتارد بود و از تجارب و یافته‏های آنان استفاده کرد. بعد از 1940، کودکستانها گسترش یافتند و افرادی چون جان دیویی، متفکر و نظریه‏پرداز آمریکایی، ایده‏های ارزشمندی در این خصوص ارائه دادند و یکی از شاگردان جان دیویی، اندیشه‏های او را دنبال کرد که نتیجه این کوشش‏ها، تاسیس رشته آموزش و پرورش پیش‏دبستانی در دانشگاهها بود و این شاگرد فعال و نوآور کسی نبود جز «پتی اسمیت میل». به هر حال، ظهور کودکستان در ابتدا بر محورهایی چون ارتباط با خانواده، آموزش والدین و رفع مشکلات آنها متمرکز بود، ولی از آن زمان تا به حال کودکستانها دچار تغییرات زیادی شده‏اند. (مفیدی، 1372)

شورتز1 (به نقل از رئوف، 1370) نخستین کودکستان را در آمریکا تاسیس کرد و این کار مورد استقبال زیادی قرار گرفت. در اوایل قرن بیستم، دانشگاه‏های زیادی در کشورهای اروپایی و آمریکایی دست به اقداماتی درخصوص تعلیم مربیان زدند که به امر آموزش و پرورشِ  پیش‏دبستانی مشغول شوند. در اثر رشد کودکستانها و بروز جنگ جهانی دوم، آموزش پیش‏دبستانی مورد توجه بیشتر قرار گرفت و تغییرات جوامع، لزوم برنامه‏ریزی جدی‏تر را در این باره تقویت کرد.

در کشور انگلستان، آموزش قبل از دبستان، به صورت مراکزی از جمله مهد کودک و کودکستان ارائه می‏شود و در برخی از مراکز این کشور، چنین موسساتی در داخل مدارس ابتدایی تاسیس شده‏اند و حیطه سنی آموزش قبل از دبستان در این کشور، سنین 2 تا 5 سالگی را دربر می‏گیرد. در سال 1870 قانونی وضع شد مبنی بر اینکه تحصیلات دوره ابتدایی در 5 سالگی شروع شود و بعداً مقرر گردید تا سن 11 سالگی بایستی تحصیلات ابتدایی به پایان برسد. (بازرسان سلطنتی انگلستان، 1373). در کشور سوئد، اولین مرکز خدمات دوران اولیه کودکی در سال 1854 گشوده شد و در سال 1890، اولین کودکستان مبتنی بر اندیشه های فروبل در این کشور تاسیس گردید. و در اوایل سالهای تاسیس، این مراکز به کودکان متعلق به خانواده‏های ثروتمند اختصاص داشتند. علاوه بر استفاده از نظریات فروبل در سیستم آموزشی سوئد، اندیشه‏های مونته سوری نیز آموزش پیش‏دبستانی این کشور تاثیر گذاشت. شاید بتوان حدس زد که دلیل تداوم اندیشه‏های فروبل، ظهور نظریه‏پردازانی چون اریکسون، گزل، پیاژه بوده است. همچنین در راستای گسترش مراکز پیش‏دبستانی، کشور سوئد همگام با بسیاری از کشورها، در سال 1991 اعلام کرد که تمامی کودکان بالای سن 18 ماه را در مهدکودک‏ها می‏پذیرد، به شرط اینکه والدین مشغول به تحصیل یا کار باشند. نظام آموزشی کشور سوئد، تحت تاثیر اندیشه‏های فروبل رویکردی رشد محور ارائه داد. علاوه بر این، از کتابهای مخصوص خواندن، نوشتن و حساب کردن که بدین منظور طراحی شده اند، استفاده می‏کند. به دلیل تاکید خاص آموزش و پرورش پیش‏دبستانی در کشور سوئد، بر روی مسائل فرهنگی از موسیقی، نمایش عروسکی، آواز خواندن و هنرهای نمایشی تاکید می‏شود و هدف این آموزشها، ایجاد روحیه دموکراسی، برابری و مسئولیت است. (پاکاریان، 1376).

در این بخش به معرفی مختصر اندیشه‏پردازانی که در شکل گیری امروزی ایده های مربوط به آموزش پیش‏دبستانی نقش داشته اند، می پردازیم.

- مارتین لوتر

مارتین لوتر از صاحبنظران قدیمی است که در زمینه تربیت کودک نظرپردازی کرده است. شاید بتوان او را به نوعی از نخستین کسانی دانست که به اهمیت این دوران پی برده است. او از نخستین کسانی است که به ارزش آموزش و پرورشِ کودک، در زمان رنسانس پی برد و در بیان اهمیت این دوره می گوید: «چون پدران و مادران اغلب نادان، خودخواه و گرفتار هستند، وظیفه شهرداران است که آنها را وادار کنند تا کودکان خود را به آموزشگاه بفرستند. برای آماده کردن افراد جهت کارهای مختلف، باید آموزشگاههای مخصوص برپا کرد و به کودکان با استعداد و باهوش امکان داد تا به تحصیلات عالی بپردازند. روش آموزش باید متکی به میل و ذوق کودک و از روی عقل و دلیل انتخاب شده باشد (پارسا، 1367).

- کمینوس

کمینوس در سال 1992 دیده به جهان گشود. او اهل چکسلواکی بود و زندگی خود را به عنوان معلم مدرسه و نویسنده سپری کرد و علاوه بر این به رسالت انسان، اعتقادی قوی داشت. او معتقد بود همه کودکان از فقیر تا غنی، دختر و پسر، باهوش و کم هوش، باید از خدمات آموزشی بهره‏مند گردند. وی اولین کتاب مصور را برای کودکان به رشته تحریر درآورد و هدفش از آموزش، کسب دانش، اخلاق و مذهب بود و بر این اندیشه اصرار می‏ورزید که آموزش باید، انسان را برای زندگی کردن آماده سازد. او اعتقاد داشت که بهترین دوره تربیت، دوره کودکی است که آغاز زندگی و بهار عمر است. سفارش می کرد که موضوعات درسی را باید متناسب با سن کودکان برگزید و به هیچ وجه نباید دروسی را که کودک از درک آنها عاجز است به او آموزش داد. او مخالف حفظ کردنِ طوطی وار مطالب بود و تاکید داشت که آموزش دروس باید مبتنی بر درک مطلب و حرکت از سمت یادگیریهای حرکتیِ ساده به سمت مهارتهای حرکتیِ پیچیده باشد. او در فرآیند یادگیری نقش کودکان را فعال فرض می کرد و معلم را راهنمای کودک در انجام این نقش فعال می دانست (نقیب زاده، 1376).

- جان لاک

جان لاک در سال 1623 در انگلستان متولد شد و تا 14 سالگی در خانه آموزش دید و موفق شد در 20 سالگی به دانشگاه وارد شد. این فیلسوف انگلیسی اعتقاد داشت که درک و شناخت ناشی از تجارب شخصی، از محیط خارجی و اجتماعی حاصل می شود و ارائه دهنده فرضیه «لوح سفید» بود که براساس آن، بر اهمیت حواس در شکل‏گیری شناخت تاکید می‏کرد. او با ایده‏هایی که سرشت انسان را پلید و شرور می‏دانستند و آبشخور آنها دوران تاریک قرن بیستم بود، به شدت مخالفت می کرد و به پاکی طبیعت انسانی، اعتقادی راسخ داشت. (مفیدی، 1372؛ کرین، 1371). از نظر جان لاک، محیط، شکل‏دهنده شناخت انسان محسوب می‏شود و کاربرد این دیدگاه در اصول نوین آموزشی به خوبی منعکس شده است. انجام تمرینات حسی و حرکتی یکی از ویژگیهای برجسته کاربرد تئوری او در آموزش و پرورش است و کارهای مونته سوری تحت تاثیر ایده‏های جان لاک شکل گرفته‏اند. مفاهیمی نظیر تعلیم و تربیت جسمانی، یادگیری از طریق عادت، عدم تحلیل یادگیری، سودمندی احترام به کودک، پرورش استدلال و برهان، ریشه در تئوری جان لاک دارند. موثرترین راه برای تربیت کودک، عمل و رفتار است نه زبان و گفتار. وی پرداختن به ریاضی را بهترین راه اندیشه‏ورزی می دانست و مسایل قابل توجه او عبارتند از (به نقل از مفیدی، 1372):

بدنِ سالم، زیربنای رشد عقل سالم است.

استفاده از تمرین و تکرار به منظور یادگیری و ایجاد عادات مطلوب در کودکان.

به کار نبردن روشهای تحمیل و اجبار در یادگیری کودکان.

استفاده از بازی برای تسهیل یادگیری کودکان.

استفاده از مهر و محبت واقعی به عنوان راهی برای نفوذ بر فکر و ذهن کودک.

- ژان ژاک روسو

روسو در سال 1713 در ژنو دیده به جهان گشود. او همانند بسیاری از دیگر صاحبنظران تعلیم و تربیت، به استفاده از روش فعال در آموزش و پرورش تاکید داشت و بیشتر ایده های تربیتی خود را در کتاب «امیل» جمع‏آوری کرده است. او در این کتاب، اصول و روشهای تربیت، فردی خیالی به نام امیل را مطرح ساخته است و به سه عامل در تربیت کودک اشاره کرده است که عبارتند از «طبیعت ذاتی خود کودک» ، «انسان» و «اشیاء». او معتقد است که کودکان را آزاد بگذارید تا خودشان بتوانند مسایل و مشکلات را حل کنند و نباید حرفی را به صرف اینکه شما زده‏اید، قبول کنند و با کودک طوری رفتار نکنید که چنین حسی در او پدید آید. وی معتقد بود علوم را به کودک آموزش ندهید، بلکه باید کودک خودش آن را کشف کند. هنر معلم، فراهم کردن شرایطی است که کودک از درس لذت ببرد. هرگز اشتباهات کودکان را تصحیح نکنید و صبر کنید تا کودک خودش اشتباهاتش را جبران کند (روسو، 1348).

روسو (به نقل از طوسی، 1354) اعتقاد داشت آنچه از دست خدا برسد، خوب است و آنچه به دست آدمیزاد می‏رسد به بُد تبدیل می‏شود. او کودک را نهالی تصور می‏کرد که حوادث زمان او را در میان معبری رویانده و به زودی عابران آن را به هر سو خواهند کشید و در نهایت براثر تنه زدن، آن را نابود خواهند کرد. برای هدایت کودک در میسر درست، به آموزش نیاز است و عقیده داشت که بین عوامل سه گانه تربیت باید تناسب و هماهنگی وجود داشته باشد. او اشیاء و طبیعت را در خدمت انسان می‏دانست. به نظر وی، کودک قبل از اینکه یک بزرگسال منطقی باشد باید کودک باشد، زیرا اگر این نظم به هم بریزد و از کودک بخواهیم همانند بزرگسال رفتار کند میوه زودرس بی طعمی خواهیم داشت که حاصل این نهال، یک انسان سالم با رفتارهای جامعه پسند نخواهد بود. روسو در خصوص جامعه، دید مثبتی نداشت و یا بهتر است گفته شود که نظر او درباره جامعه، بدبینانه بود. جامعه با وارد کردن نیازهای خودش بر طبیعت کودک، او را زودتر از حد معمول بار می آورد و به کودکان اجازه نمی دهد که طبیعت سالم کودکی خود را بروز دهند.