گیگا داک
بانک دانلود فایل‌های کمک آموزشی
  2. معارف اسلامی و الهیات
  3. پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن

پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن

تعداد صفحات: 164 فرمت فایل: word کد فایل: 4434
سال: مشخص نشده مقطع: کارشناسی دسته بندی: معارف اسلامی و الهیات
قیمت قدیم:۴۱,۷۶۰ تومان
قیمت: ۳۴,۸۰۰ تومان
دانلود فایل
کلمات کلیدی: ابعاد مختلف امانت - ادای امانات - اصول اخلاقی - امانت - امانت الهی - امانتداری - امنیت - اهل سنت - ایمان - حمل امانت - صفت امین - قرآن - مالکیت
  • خلاصه
  • فهرست و منابع

  • خلاصه پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن

    برای دریافت کارشناسی

    مقدمه

    سپاس و ستایش ایزد منان را، که همه کس و همه چیز را، مالک اوست و هر آنچه از ناحیه عنایت او بر هستی جاری گشته، اماناتی است که باید، حافظ و امین بر آنها بود.

    هنگام عرضه امانت حضرت باری- تعالی – خطاب به جمیع خلایق فرمود:

    «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَه َ عَلیَ السَّمواتِ و الْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أنْ یَحْمِلْنَها و أشْفَقْنَ مِنْها…»[1]

    پس از عرض امانت، همگان از جهت خوف از پذیرش آن ناتوان ماندند، چرا که حمل آن تنها سزاوار انسان بود: «وَحَمَلَهَا الاْنسان…»[2]

    و این شانه‌های انسان بود که بار امانت را حمل کرد؛ او که ناز پرورده درگاه الهی بود، آن زمانیکه به قدرت لایزال الهی از عدم به وجود آمد، طنین قدسی ندا در داد « فَتَبارَکَ اللهُ أَحْسَنَ الخَالِقین»[3]

    خلق شده در زیباترین صورت ها: «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاْنسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْویمٍ»[4]

    و جان گرفته از نفخه ملکوتی : «وَ نَفَخَ فِیه مِنْ رُّوحِه»[5]

    ملائک صف به صف بر آستانش به حضور آمدند و نور مطلق مهر «إِنّی جاعلٌ فِی الأرْضِ خَلیفه»[6]

    بر پیشانی‌اش نهاد، و در محضر آموزگار هستی علم اسماء آموخت: « وَعَلَّمَ ءآدَم الأسْمَاء کُلَّهَا»[7]

    و ملائک را برآن اسماء مطلع ساخت؛ و عرشیان و قدسیان به فرمان حضرتش به پیشگاه انسان به سجده افتادند:

    «وَ إذْ قُلْنَا لِلْمَلائِکَه اسْجدُوا لآدم…»[8] و کریم او را به کرامت خویش نوازش داد: «وَ لَقَدْ کَرَمْنَا بنی ءَآدم…. »[9]

    به پاس این الطاف الهی، آن هنگام که عرض امانت بر خلایق کردند، بار امانت به دوش کشید که «نظر وی برعرض حق بود نه بر امانت، لذت عرض، ثقل امانت را فراموش گردانید، لاجرم لطف ربانی به زبان عنایت فرمود: « که برداشتن از تو و نگاهداشتن از من، چون توبه طوع بار مرا برداشتی من هم از میان همه تو را برداشتم.»[10]

    رضای حضرت دوست تنها بر حمل امانت استوار نشد، بلکه امر بر ادای آن به سوی اهلش نمود و خطاب آمد:

    «إِنَّ الله یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ الی أَهلِهَا…»[11]

    و آنان که به درجه ایمان کامل رسیده اند و مصلین حقیقی هستند، هم بر حمل امانت و هم بر ادای آن فائق آمدند و لذا به آنان گفته شد:

    «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤمِنُونَ … وَ الذَّینَ هُمْ لِأمانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ».[12]

    «إلاَّ الْمُصَلّینَ… وَالَّذینَ هُمْ لأمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ راعون»[13]

    و اما سر نهفته در آیات امانت این است که، حضرت باری- تعالی- سخن از عرضه امانت، ادای امانات و رعایت امانات نموده ولی امانت خاصی را نام نبرده و شاید از همین جاست که گفته‌اند: «امانت مفهومی گسترده و وسیع دارد.» و مفسران و اندیشمندان علوم اسلامی به استناد روایات پیامبر اکرم- صلی الله علیه و آله- و ائمه – علیهم السلام- و صحابه برای مفهوم وسیع امانت مصادیق بیشماری را ذکر کرده‌اند، البته در برخی از وجوه امانت میان مفسران اهل سنت و شیعه اشتراک وجود دارد و در برخی تعابیر همچون- امانت امامت و ولایت- میان مفسران فریقین اختلاف نظر دیده می‌شود، و مادر این پژوهش به بررسی نقاط اشتراک و اختلاف مفسران اهل سنت و شیعه درتفسیر امانت می‌پردازیم.

    کلیات طرح تحقیق

     

    1. کلیات طرح تحقیق:

    1-1. بیان مساله:

    در این پژوهش در صدد بررسی مقایسه‌ای مفهوم امانت، در اندیشه‌های مفسران شیعی و اهل سنت می‌باشیم. از آنجا که در عالم، مالکیت همه امور به حضرت باری- تعالی- متعلق است و مالک حقیقی وجود حضرت حق است، و دیگر مالکیت‌ها از قسم مالکیت اعتباری است؛ ما را به این تفکر رهنمون می‌سازد که؛ امانت مفهومی وسیع و فراگیر دارد که مصادیق و نمونه‌های بیشماری را شامل می‌گردد؛ که با بررسی آیات و تفاسیر و روایات، گستردگی مفهوم امانت، روشن می‌شود.

    با این توضیح، این پرسش مطرح می‌گردد که در نگاه تفاسیر و روایات، مصادیق امانات الهی چه مواردی هستند؟ و به دنبال آن، پرسش دیگر، به این موضوع می‌پردازد که مفسران شیعی و اهل سنت چه تفاسیری از این موارد ارائه داده‌اند؟

    در کدام موارد میان ایشان وفاق و اشتراک وجود دارد؟ و اختلاف رأی آنان در کدام موارد می‌باشد؟

    سپس در این تحقیق برآنیم، تا با استخراج تعابیر امانت از تفاسیر و روایات، به بررسی دیدگاه‌ها و نظرات مفسران شیعی و اهل سنت پرداخته و موارد اشتراک و اختلاف نظر ایشان را مشخص نماییم.

    ابعاد مختلف مسأله:

    مسأله امانت از ابعاد مختلفی قابل بحث است؛ که مروری کوتاه بر این ابعاد خواهیم داشت:

    امانت در بعد اخلاقی: صفت «امانتداری» ازامهات اصول اخلاقی است، این اخلاق حسنه از اوصاف انبیاء الهی و ائمه علیهم السلام- و مؤمنان حقیقی می‌باشد و حضرت محمد – صلی الله علیه و آله- قبل از رسیدن به مقام پیامبری در میان اعراب جاهلیت به «محمد امین» معروف بود، که این خصلت«امانتداری» باعث شده بود، مردم در سپردن امانات به سوی پیامبر(ص) بشتابند.

    امانت در بعد ادبی: بسیاری از ادبا و شاعران با استناد به برخی از آیات امانت، تعابیر خاصی برای آن قائل شده‌اند:

    مولانا در مثنوی امانت را به عشق تعبیر کرده است؛

    کرد فضل عشق انسان را فضول             زین فزون جویی ظلوم است و جهول[14]

    شیخ اجل سعدی نیز امانت را عشق دانسته است؛

    مرا گناه خود است ار ملامت تو برم        که عشق بارگران بود و من ظلوم وجهول[15]

    حافظ نیز در اشعار خود به امانت اشاره کرده و آنرا عشق داانسته:

    «آسمان بار امانت نتوانست کشید                    قرعه کار به نام من دیوانه زدند[16]

    فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی   بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز[17]

    در اشعار «عمان سامانی»[18] نیز مراد از امانت الهی در آیه ‌ «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَه َ …» عشق است که به صورت شرابی بر خلایق عرضه شد، و بار امانت عشق را انسان کامل حمل کرد که او در نظر سامانی وجود مقدس حضرت سیدالشهداء – علیه السلام- می‌باشد.

    امانت در بعد اجتماعی: یکی از پایه های قوی اجتماع، اقتصاد آن می‌باشد، که تبادلات و روابط اقتصادی در سایه اعتماد و اطمینان متقابل صورت می‌گیرد، و این اعتماد حاصل نمی‌شود مگر در پرتو اصل امانتداری؛ لذا مدیران اقتصادی علاوه بر آگاهی و تخصص باید امین و متعهد باشند.

    امانت در بعد فقهی: در تعریف امانت در فقه آمده : «امانت اسم است برای مال مورد ودیعت و یا هر مالی که به واسطه عقد یا قانون به طور امانت در اختیار دیگری باشد.. » که امانات را به 3 دسته تقسیم کرده‌اند: 1- امانات شرعیه 2- امانات معاوضی 3- امانات مالکی که احکام امانت در بابی تحت عنوان احکام ودیعه ذکر شده است.[19]

    امانت در بعد حقوقی: در ماده 607 قانون مدنی در تعریف ودیعه – امانت به معنای خاص- آمده:

    «ودیعه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به دیگری می‌سپارد، برای آنکه آن را نگهدارد.»

    امانت قانونی و امانت قراردادی نیز از اصطلاحات حقوقی می‌باشد.[20]

    با توجه به ابعاد مختلف امانت، پژوهش فوق به بررسی امانت در آیات و تفاسیر و روایات می‌پردازد.

    2-1- اهمیت مساله

    1. ضرورت تبیین و گسترش مطالعات قرآنی در جامعه:

    با توجه به ضرورت فوق، بر مساله امانت از دید قرآن متمرکز شده‌ایم.

    2. ضرورت انجام مطالعات مقایسه‌ای در حوزه تفسیر قرآن:

    با توجه به ضرورت فوق، به بررسی مسأله امانت در تفاسیر شیعی و اهل سنت پرداخته‌ایم.

    3-1- سوال های تحقیق:

    وجه اصلی اختلاف نظر مفسران اهل سنت وشیعه در تفسیر امانت در چیست؟

     وجه اصلی اشتراک نظر مفسران اهل سنت و شیعه در تفسیر امانت در چیست؟

     

    4-1- فرضیه‌های تحقیق:

    وجه اصلی اختلاف نظر میان مفسران اهل سنت و شیعی در تفسیر امانت به مساله ولایت و امامت امامان معصوم – علیهم السلام- مربوط می‌شود.

     در بیشتر موارد میان مفسران اهل سنت و شیعه در تفسیر امانت وفاق نظر وجود دارد.

    5-1- حدود مساله:

    موضوع پژوهش فوق موارد ذیل را شامل می‌شود:

    بررسی آیات امانت در قرآن کریم.

    این مساله- یعنی بررسی آیات امانت- را از زاویه مفسران شیعی و اهل سنت بیان می‌نمائیم.

    [فهرست کامل کتاب‌های مورد استفاده از علمای سنتی وشیعی در فهرست منابع ذکر شده است.]

    6-1- محدودیت‌ها:

    1- مشکلات مربوط به دسترسی، بر منابع کتابخانه ای (بخصوص نسخ خطی در زمینه مورد بحث)

    2- عدم نگارش کتاب‌های مستقلی در این زمینه

    شیوه تحقیق:

    این پژوهش به روش توصیفی و کتابخانه‌ای تدوین شده است

     

    کلید واژه ها:

     

    1-7-1- امامت:

    «امام» از ریشه «امم» گرفته شده است.

    در قاموس برای «امام» چند معنا ذکر شده:

    «امام: نسخه اصلی و نوشته‌ای که از آن سواد برگیرند.

    امام : به معنای «راه»… که به وسیله آن به مقصد می‌رسند.»[21]

    راغب می‌گوید: «امام کسی که به پیشوایی او در قول و فعل اقتدا می‌شود».[22]

    ابن فارس از صاحب نظران اهل سنت می‌گوید:

    «امام کسی است که به او اقتدا می‌شود و پیشوای مردم در امور قرار می‌گیرد».[23]

    علامه طباطبایی در ذیل آیه : «انّی جَاعِلُکَ للنَّاسِ اماماً»[24] آورده:

    امام یعنی پیشوا و مقتدا… به طوریکه مردم از کسی که دارای این مقام است تبعیت کنند و گفتار و رفتار خود را تطبیق برگفتار و رفتار او نمایند… وهر جا نامی از امامت برده شده «هدایت» هم به عنوان تفسیر بدنبال آن ذکر گردیده مثلاً «وَ جعلنا منهم ائمه یهدون بأمرنا…» مقام امامت مقام هدایت مخصوصی است که عبارت از هدایت به امر خدا بوده باشد… اسلام آن شخص هادی است که از نظر جنبه ملکوتی موجودات آنها را رهبری می‌کند و مقام «امامت» یک نوع ولایت بر اعمال مردم است از نظر باطن که توام با هدایت می‌باشد».[25]

    فخر رازی از مفسران اهل سنت در تعریف امام ذیل آیه «انّی جَاعِلُکَ للنَّاسِ اماماً» آورده:

    «امام کسی است که شایسته است در دین به او اقتدا شود …»[26] و در جای دیگر می‌گوید : «امام کسی است که بر کل امت متصرف است».[27]

    2-7-1- امانت

    «امانَتْ» واژه‌ای است عربی، که مصدر است و 6 بار در قرآن به کار رفته است.[28]

    «امانَتْ» مصدر دو ریشه از واژه «أمن» است؛

    ریشه اول:

    «أمٍنُ» (آرامش و امنیت یافت) که مضارع این فعل «یُأمُنْ» می‌باشد و مصادر این ریشه عبارتند از:

    أمَاناً : زنهاری و بی ترس و بیم

    أمَانَه ً: راستی و ضد خیانت و نیز زنهاری

    أمَنَه ً: راستی و سکون و آرامش قلب و بدون ترس و بیم

    أمْناً: ضد خوف و بدون بیم و ترس و آرامش نفس و دین وخلق

    و اسم فاعل ریشه «امِنَ» : آمِنْ (شخص بدون ترس و بیم و خوف) أمِنْ( زنهار خواهنده) و امین(امانتدار) می‌باشد.[29]

    به گفته راغب نیز در «مفردات» «أمن، أمانه، أمان» هر سه مصدر هستند؛ واژه «أمان» گاهی اسم است و برای حالتی که بر انسان در امنیت حاصل می شود به کار می‌رود، و گاهی به چیزی که باعث امنیت می‌شود نیز – أمان- گویند؛ مانند سخن خدای تعالی که فرمود: «و تخونوا اماناتکم»[30]

    یعنی به چیزهایی که بر آنها ایمن بودید، خیانت کردید.[31]

    ریشه دوم: از ماده «أمن» «أمُن» ( معتمددیگران واقع شدن و امین قرار گرفتن) می‌باشد که مضارع آن «یأمن» و مصدر این ریشه «امانه » و اسم فاعل آن« امین» می‌باشد.[32]

    لذا «امانت» مصدر «أَمِنَ و أمُنَ» می‌باشد.

    فراهیدی در «العین»[33] و ابن منظور در «لسان العرب»[34] آورده‌اند که:

    «أمن» ضد خوف و «أمانت» ضد خیانت است.

    «ابن فارس» برای امانت دو معنا متذکر شده است: «امانت دو ریشه نزدیک به هم دارد، یکی از آن دو امانتی است که ضد خیانت است و معنای آن سکون وآرامش قلب می‌باشد و ریشه دوم به معنای تصدیق و باور کردن می‌باشد که هر دو معنی به هم نزدیکند»[35]

    در نتیجه واژه امانت که همچون واژه های ایمان و امنیت از یک ریشه یعنی – امن- گرفته‌ شده‌اند، معنای مشترکی را در خود دارند و آن اطمینان و اعتماد می‌باشد، که امانت در این صورت یعنی اعتماد و اطمینان از سالم بودن امانت وعدم خیانت درآن.

    در بسیاری از فرهنگ های لغت فارسی و عرب در معنای لغوی «امانت» آمده است؛ امانت یعنی:

    « 1- راستی و درستکاری و صداقت ( فرهنگ نفیسی، معین، عمید، آنندراج، منتهی الادب، سیاح)

    2- ضد خیانت ( نفیسی، آنند راج ، عمید، منتهی الارب ، سیاح)

    3- استواری ( معین، نفیسی)

    4- زنهاری( نفیس، معین، آنندراج ، منتهی الارب، سیاح)

    5- بی بیمی( نفیسی، آنندراج ، منتهی الارب)

    6- حفاظت ونگهبانی وصیانت (نفیسی)

    7- اخلاص( نفیسی)

    8- تدین ودینداری ( نفیسی)

    9- ودیعه (عمید، معین)

    10- اهل مرد و مال وی و کسانیکه آنها را گذاشته و به سفر می‌رود. (نفیسی، آنندراج، منتهی الارب، سیاح)».[36]

    تعریف امانت در کلام مفسران

    امانت در اصل مصدر است، ولی بسیار می‌شود که آن چیزی که سپرده شده، چه مال، و چه اسرار، و امثال آن نیز امانت می‌گویند.[37] امانت عبارت است از اینکه به وسیله عهد یا وصیت و امثال آن، امنیت حقی از حقوق حفظ شود.[38] امانت – هر چه باشد- به معنای چیز نیست که نزد غیرودیعه بسپارند، تا او آنرا برای سپارنده حفظ کند و سپس به وی برگرداند.»[39]

    بروسوی از مفسران اهل سنت در تفسیر «روح البیان» در تعریف امانت آورده:

    «بدان، امانت عبارت است از اینکه هنگامی که برای غیر تو برتو حقی واجب شود، پس باید آن حق را به سوی او ادا کنی.»[40]

    زحیلی نیز از صاحبنظران اهل سنت می گوید:

    «امانت آن چیزی است که شخص بر آن امین قرار داده می‌شود، و در عرف مردم هر چیزی است که آن را به اجازه صاحبش بگیری و شامل تمام حقوقی که بر دوش شخص است می‌شود، خواه حقوق خداوند باشد یا حقوق مردم و یا حقوق خود شخص».[41]

    «مراغی » از دیگر مفسران اهل سنت در تعریف امانت دارد که : «امانت چیزی است که حفظ می‌شود تا به صاحبش برگردانده شود»[42]

    3-7-1- «أمین»

    «أمین» اسم فاعل ریشه «أمن و أمن» می‌باشد.[43] این واژه 13 بار در قرآن به کار رفته است. «امین در لغت یعنی؛ امانتدار و قوی و کسی که بر او اعتماد نمایند و از او ایمن باشند»[44]و هر چه به او بسپارند بدون کسر و نقصان باز دهد و هر چه به او گویند اعاده آن در هیچ جا و هیچ وقت جایز نداند و روا نشمارد.[45]

    «دانشمندان ادبیات عرب کلمه «امین» را که صفت مشبهه است به کسی اطلاق می‌کنندکه صفت امانتداری در او ثابت بوده و سالیان سال هرگز از او خیانت دیده نشده باشد.»[46]

    امین کسی است که نه چیزی بر مورد امانت بیفزاید و نه چیزی از آن بکاهد.[47]

    «به گفته «ابن فارس»، «امین» صفت مشبهه است که گاهی به معنای فاعل و گاهی به معنای مفعول می آید، بنابراین «امین» به معنای «مؤتمن و موتمن»خواهد بود.

    فرق مؤتمن و امین این است که موتمن به کسی گفته می‌شود که مورد اعتماد و اطمینان دیگران قرار گیرد، هر چند شخص خائنی باشد، اما امین به کسی گفته می‌ِود که وصف امانت در او ثبوت و استقرار پیدا کرده و واقعاً صلاحیت اعتماد و اطمینان دیگران را داشته باشد، از این رو به کسی که مورد اعتماد و اطمینان است و امانتی را جهت حفظ و نگهداری به وی می‌سپارند، امین گفته می‌شود.»[48]

    امین: کسی است که امانت را حفظ می‌کند و آنرا ادا می‌کند.[49]

    4-7-1- معنای لغوی خیانت

    «خیانت» از ماده «خَوْن» است؛ «خانَ، یخون، خوناً، خیانه ً»

    «خون» یعنی نقصان در وفاداری.[50]

    «خیانت شکستن عهد در چیزیست که آدمی را در آن امین دانسته باشند ولکن این معنا تنها معنای خیانت در عهد و پیمان است، و به گفته «ابن فارس» این ماده دارای یک معنی اصل است، و آن کوتاهی کردن در ادای امانت و وفای به عهده است».[51]

    خیانت مقابل امانت است و به معنای منع حق و مخالفت با حق است.[52]

    کاربرد خیانت در برابر امانت بدین جهت است که وقتی کسی در امانت خیانت می‌کند نقصانی بر آن وارد می‌سازد و در پیمانی که با دیگری بسته است در خفا می‌کاهد.[53]

    «خیانت و نفاق یکی است جز اینکه – خیانت-بیشتر در شکستن پیمان و امانت به کار می‌رود ولی – نفاق- باعتبار خلاف در دین است، سپس این دو معنی در هم تداخل نموده است».[54]

    تفلیسی در «وجوه القرآن»[55] برای خیانت پنج وجه قائل است: که یکی از وجوه مربوط به امانت می‌شود:

    معصیت 2- خیانت به معنای شکستن عهد 3- خلاف در دین 4- زنا 5- خیانت در معنای خیانت کردن در امانت.

    «خیانت به معنای عام عبارتست از نقض هر حقی که قرار داده شده باشد چه در عهد و چه در امانت».[56]

    و همچنین «خیانت به معنای نقض امانت و یا بگو نداشتن آن است.»[57]

    «خیانت در اصل به معنای خودداری کردن از پرداخت حقی است که انسان پرداختن آن را تعهد کرده و آن ضد امانت است.»[58]

    ابوالفتوح رازی آورده که «خیانت در تعاریف منع حقی باشد که ادای آن واجب بود، و او ضد امانت باشد، و اصل ا‌و در لغت نقصان است».[59]

    عرفا نیز در اصطلاح خویش در تعریف خیانت آورده اند که:

    خیانت عبارت از خروج از مأمورات و ارتکاب منهیات حق است و ورود در حظوظ نفسانی است.[60]

    5-7-1- عهد

    عهد از ریشه «عَهِدَ» گرفته شده است.

    العهد: «حفظ و نگهداشتن چیزی و مراعات نمودن آن که مراعات آن لازم است.»[61]

    عهد: «حفظ ونگهداری از چیزی که حفظ و نگهداری آن را ملتزم شده و نیز «عهد» عبارت است از ملتزم شدن و پیمان بستن بر چیزی[62]»

    عهد «نگهداری و مراعات پی در پی در شیء .. پس اصل عهد نگهداری و مراعات است و پیمان را از جهت لازم المراعات بودن عهد گفته‌اند.»[63]

    دامغانی در «وجوه والنظائر»[64] برای عهد شش معنا آورده است:

    1- عهد در معنای «عهد»

    2- عهد در معنای میثاق:

    3- عهد در معنای امر

    4- عهد در معنای سوگند

    5- عهد در معنای توحید

    6- عهد در معنای وفا به امانت

     

    تعریف عهد در کلام مفسران:

    «عهد برحسب عرف و به اصطلاح به معنای هرچیزی است که انسان با صیغه عهد متلزم شده باشد، مانند نذر و سوگند،[65] و یا مراد به عهد «وصیت و سفارش» است.[66] و ظاهراً مراد به کلمه عهد قراردادهای زبانی و عملی است که انسان با غیر می‌بندد، که فلان عمل را انجام و یا فلان امر را رعایت و حفظ کند، و بدون مجوز آن قرارداد را نقض ننماید، برخی گفته اند: مراد به عهد تنها این نیست، بلکه تمامی قرارهایی است که انسان ملتزم به آن باشد، حتی ایمان بنده خدا به خدا هم عهدی است که او با پروردگارش بسته، و قرار گذاشته آنچه خدا تکلیفش می‌کند اطاعت نماید. پس اگر بنده‌ای یکی از اوامر و یا نواهی خدا را عمل نکند، و خدا را در آن نافرمانی کند، عهد خدا را شکسته است.[67]

    برخی معتقدند: عهد و پیمان معنی وسیعی دارد که هم شامل عهدهای خصوصی در میان افراد در رابطه با مسائل اقتصادی و کسب و کار و زناشویی و امثال آن می گردد، و هم شامل عهد و پیمان هایی که در میان ملت ها و حکومت ها برقرار می گردد، و از آن بالاتر شامل پیمان های الهی و رهبران آسمانی نسبت به امت ها و امت ها نسبت به آنها نیز می شود[68].

    6-7-1- میثاق

    «میثاق» بر وزن مفعال از ماده «وَثَقَ»، در اصل «مِوْثاق» بوده، و او به واسطه کسره ماقبل به یاء بدل شده است؛ و به معنای عهد محکم، پیمان استوار می باشد[69].

    لذا واژه «میثاق» از ریشه «وثق» گرفته شده است و به معنای پیمان اکید است، که مصدر نیز به کار می رود به معنای «محکم کردن»[70].

    راغب «میثاق»‌ را عهد و پیمانی می داند که با سوگند استوار می شود[71].

    میثاق به معنی چیزی است که مایه اطمینان و اعتماد گردد، و معمولاً به پیمانهای مؤکد میثاق گفته می شود.[72] و به معنای بستن و محکم کردن چیزی با طناب و مانند آن است و بعداً به هر کاری که موجب آرامش خاطر می شود گفته شده و از آنجا که عهد و پیمان شبیه گرهی است که میان دو نفر یا دو گروه می خورد و موجب آرامش فکر آنهاست، به آن میثاق می گویند[73].

    7-7-1- ودیعه:

    «ودیعه» از ریشه «ودع» به معنای «ترک کردن» می باشد و جمع آن «ودایع» است. ودیعه را از این نظر ودیعه می گویند، که باید محل خود را ترک گوید و به دست صاحب اصلی باز گردد. ودیعه اخص از امانت است و برخی در معنای لغوی امانت آن را ودیعه معنا کرده‌اند.[74]

    تفاوت میان ودیعه و امانت:

    «فرق بین ودیعه و امانت این است که ودیعه نگهداری شیء است به قصد، وامانت چیزی است که بدون قصد به دست می‌آید، مانند آنکه باد لباسی را به درون اتاق افکند، و نیز ودیعت بری از ضمان است اگر موافقت شده باشد، اما امانت بری از آن نیست تا آنگاه که به صاحبش برسانند.»[75]

    واژه ودیعه در قرآن ذکر نشده، اما بسیاری در معنای امانت آن را ودیعه معنا کرده‌اند.

     

    8-7-1- ولایت

    «ولایت » از ریشه «ولی» گرفته شده است.

    راغب در مفردات ذیل «ولی» آورده:

    «ولایت با کسر حرف (و) یاری کردن است ولی ولایت با فتحه حرف (و) سرپرستی است و نیز گفته شده هر دو واژه حقیقتش همان سرپرستی است که کاری را بر عهده بگیرند.»[76]

    علامه طباطبایی در تفسیر آیه «انما ولیکم الله و رسوله…»[77] در تعریف ولایت آورده:

    حقیقت ولایت عبارتست از بعهده گرفتن کار و منصوب شدن بر آن و (ولی) و (مولی) هر دو استعمال می‌شوند» ولایت عبارتست از یک نحوه قربی که باعث و مجوز نوع خاصی از تصرف و مالک تدبیر می‌شود.»[78]

    فخر رازی از صاحب نظران اهل سنت ذیل تفسیر آیه «انما ولیکم الله و رسوله» در تعریف ولی آورده:

    «ولی در لغت به معنای ناصر و محب آمده … و همچنین به معنای تصرف چنانکه حضرت رسول (ص) فرموده اند: «زن بدون اذن ولی حق ازدواج ندارد.»[79]

     

    فصل اول

     

    کلیاتی در زمینه آیات امانت در قرآن

     

    در این فصل ضمن معرفی آیات امانت به بررسی این آیات می‎پردازیم:

    همانطور که در بخش مفاهیم گفته شده، مصدر امانت 6 بار در قرآن به کار آمده است؛

    پرداخت و ادای امانت:

    «وَإٍن‎ْ کُنْتُمْ عَلی سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدوُا کاتِباً فَرِهانٌ مَقْبوضَه ٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُمْ بَعْضاً فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ أَمانَتَهُ …»[80]

    «و اگر در سفر بودید و نویسنده ای نیافتید گروگان بگیرید! و اگر به یکدیگر اطمینان داشته باشید، باید کسی که امین شمرده شده امانت را بپردازد».

    «إنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُوَدُّوا الأَماناتِ الی أَهْلِها و اذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاس أَنْ تَحْکُمُوا بالعدل إِنَّ الله نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِه إنَّ الله کانَ سَمیعاً بصیراً»[81]

    «خداوند به شما فرمان می‎دهد که امانت ها را به صاحبانش بدهید! و هنگامی که میان مردم داوری می کنید، به عدالت داوری کنید! خداوند اندرزهای خوبی به شما می‎دهد! خداوند شنوا و بیناست»

    منع از خیانت در امانت:

    «یا ایُّها الذینَ ءامَنوُا لَاتَخُونوُا اللَّهَ والرَّسولَ وَتَخوُنوُا امَاناتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَموُن»[82].

    ای کسانی که ایمان آورده اید! به خدا و پیامبر خیانت نکنید، و در امانت خود خیانت روا مدارید! در حالی که می دانید.

    عرضه و حمل امانت:

    «إنَّا عَرَضْنا الامانَه َ‌ عَلَی السَّمواتِ وَ الْأَرضِ‌ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْها و حَمَلَها الإِنْسان إِنَّه کانَ ظَلوماً جهولاً».[83]

    «ما امانت را بر آسمان ها و زمین و کوه عرضه داشتیم آنها از حمل آن سربرتافتند، و از آن هراسیدند؛ اما انسان آنرا بر دوش کشید؛ او بسیار ظالم و جاهل بود».

    رعایت کنندگان امانت:

    «وَالَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ و عَهْدِهِمْ راعون»[84]

    «و کسانی که امانت ها و عهد خود را رعایت می‌کنند».

    رسولان امین

    بسیاری از پیامبران برای معرفی خود به قوم خویش از صفت «امین» استفاده می کردند:

    «انّی لَکُمْ رَسولٌ‌ اَمین»[85]

    ملک امین

    خداوند جبرئیل را در قرآن به صفت امین خوانده:

    «نَزَلَ بِهِ الروح الامین»[86]    روح الامین آنرا نازل کرده است.

    «مُطاعٍ ثَمَّ أمینٍ»[87]     مورد اطاعت و امین است.

    کارگزاران امین

    «وَانّی عَلَیْهِ لَقَویٌّ أَمین»[88]    «من نسبت به این امر توانا و امینم»

    «قال إِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنَا مَکِینٌ اَمِینٌ»[89]     «تو (حضرت یوسف (ع)) امروز نزد ما جایگاه والا داری و مورد اعتماد هستی»

    «إنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ‌ الْقَوِیُّ الامِین»[90]    

    «بهترین کسی را که می توانی استخدام کنی، آن کس است که قوی و امین باشد».

    از میان آیات امانت، توجه و اهتمام مفسران بیشتر ذیل آیات 58 نساء و 72 احزاب بود و در ذیل این آیات در مورد وجوه امانت بحث کرده اند.

    1-2- آیه عرض و حمل امانت:

    یکی از آیاتی که در مورد امانت به آن اشاره می‎شود و ذیل این آیه اقوال و آراء کثیری مطرح است، آیه (72/ احزاب) می‎باشد و تنها آیه ای است که در مورد «عرضه امانت» وارد شده است. مفسران و اندیشمندان شیعی و اهل سنت به تک تک عبارات این آیه توجه خاص داشته و آراء متفاوت و گاه مشابهی را بیان داشته اند.

    قبل از بیان محتوای کلی این آیه، باید به آیه قبلی توجه داشت؛ در آیه 71 سوره احزاب آمده:

    «… وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ رَسوُلَهُ، فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِیماً»

    «هر کس اطاعت خدا و رسولش کند، به رستگاری عظیمی دست یافته است».

    نظر علامه طباطبایی این است که با این آیه سوره احزاب تمام شده است و دلیل خود را این گونه مطرح می‌کند که؛ مسئله اطاعت خدا و رسول اکرم کلام جامعی است که همه احکام سابق از واجبات و محرمات را شامل می‎شود و دو آیه بعد (یعنی آیه 72 و 73) متمم این آیه هستند.[91]dآیایآآیا

     

    و برخی مفسران نیز به استناد به این آیه (وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ‌ وَ رَسوُلَهُ …) امانت را به اطاعت تعبیر کرده اند. و اما آیه امانت «اِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَه َ عَلی السَّمواتِ و الْأَرضِ والْجبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلَنَها و أَشْفَقْنَ‌ مِنْها وَحَمَلَها الْإِنْسان إِنَّهُ کانَ ظَلوُماً جَهوُلاً».[92]

    خداوند در این آیه در مقام امانت دهنده است و انسان در مقام گیرنده امانت و مسئله مهمی که در این آیه بدان پرداخته شده، این است که مراد از امانت در این آیه چیست؟ و در پاسخ به این سوال است که با مفاهیم و تعابیر گسترده ای در مورد امانت مواجه می شویم؛ و لذا این پژوهش به تعابیر امانت در قول مفسران شیعی و اهل سنت اختصاص دارد، از مفهوم امانت که بگذریم با سوالات دیگری در مورد موضوعات آیه روبرو می شویم:

    آیا منظور از عرض امانت بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرض بر وجه حقیقت است، یا بر وجه مجاز و تمثیل؟

    چرا آسمان ها و زمین و کوه ها با ابا از پذیرش امانت کافر نشدند ولی ابلیس با ابا از سجده بر انسان کافر شد؟

    مراد از حمل امانت در عبارت «وَ حَمَلَها الإِنْسان» چیست؟

    مراد از انسان حامل امانت کیست؟

    چرا با اینکه انسان امانت را حمل کرد، اما از جانب باری- تعالی- به صفت ظلوم و جهول موصوف گشت؟

    و پاسخ این سوالات را در نظرات مفسرین می‎توان یافت، البته در پاسخ این سوالات آراء و نظرات مختلفی بیان شده است و دیدگاه های صاحب نظران در این باره متفاوت است..

  • فهرست و منابع پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن

    فهرست:

    مقدمه ................................................................................................................... 6

    1. کلیات طرح تحقیق ............................................................................................................................. 9

    1. 1 بیان مسأله ........................................................................................................................................ 10

    2. 1 اهمیت مسأله ................................................................................................................................... 12

    3. 1 سوأل تحقیق .................................................................................................................................... 12

    4. 1 فرضیه ................................................................................................................................................ 13

    5. 1 حدود مسأله ..................................................................................................................................... 13

    6. 1 محدودیت مسأله ............................................................................................................................. 13

    7. 1 کلید واژه ها ............................................................................................... 14

    1. 7. 1 امامت ............................................................................................................................................ 15

    2. 7. 1 امانت ............................................................................................................................................. 16

    3. 7. 1 امین .............................................................................................................................................. 19

    4. 7. 1 خیانت .......................................................................................................................................... 20

    5. 7. 1 عهد ............................................................................................................................................... 22

    6. 7. 1 میثاق ............................................................................................................................................ 23

    7. 7. 1 ودیعه ............................................................................................................................................ 24

    8. 7. 1 ولایت ............................................................................................................................................ 25

     

    2. فصل اول : کلیاتی در زمینه آیات امانت در قرآن

    1. 2 آیه عرض امانت ............................................................................................................................... 29

    1. 1. 2 معنای عرض امانت ................................................................................................................... 30

    2. 1. 2 معنای اباء و امتناع از پذیرش امانت .................................................................................... 34

    3. 1. 2 معنای حمل امانت .................................................................................................................... 34

    4. 1. 2 مراد از انسان حامل امانت کیست؟........................................................................................ 35

    5. 1. 2 معنای ظلوم وجهول ................................................................................................................. 36

    6. 1. 2 نتیجه قبول امانت ..................................................................................................................... 39

    2. 2 آیه امانات .......................................................................................................................................... 40

    2. 2 مراد از اهل امانات چه کسانی هستند؟!............................................................................. 40

    2. 2. 2 شأن نزول مشهور آیه ............................................................................................................... 41

    3. 2. 2 مقدم نمودن اداء امانات بر عدالت ........................................................................................ 42

    4. 2. 2 مفهوم عام امانات ....................................................................................................................... 42

    5. 2. 2 اقسام امانات ................................................................................................................................ 44

    6. 2. 2 مخاطب در آیه چه کسانی هستند؟!...................................................................................... 46

    3. 2 آیه منع از خیانت درا مانات ........................................................................................................ 50

    4. 2 امانتداران ........................................................................................................................................... 51

    1. 4. 2 پیامبران امین ............................................................................................................................. 51

    2. 4. 2 فرشته ‌ امین ................................................................................................................................ 53

    3. 4. 2 کارگزاران امین .......................................................................................................................... 53

    4. 4. 2 مؤمنان و نمازگزاران امانتدار .................................................................................................. 55

    3. فصل دوم : بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های مفسران شیعی و اهل سنت در تفسیر امانت

    1. 3 اتصاف به اسماء حسنی ................................................................................................................. 58

    2. 3 اختیار و اراده ................................................................................................................................... 58

    3. 3 استعداد ............................................................................................................................................. 59

    4. 3 اسرار ................................................................................................................................................... 59

    5. 3 اصل ادای امانت .............................................................................................................................. 61

    6. 3 اعضاء و جوارح ................................................................................................................................. 62

    7. 3 اوامر و نواهی .................................................................................................................................... 65

    8. 3 اهل و خانواده ................................................................................................................................... 67

    9. 3 ایمان ................................................................................................................................................... 68

    10. 3 اوصاف پیامبر آخر الزمان - صلوات الله علیه و آله ............................................................. 69

    11. 3 تسلیم در برابر پیامبر - صلی الله علیه و آله و سلم- ........................................................ 70

    12. 3 تسلیم اسماء .................................................................................................................................. 71

    13. 3 تعهد و قبول مسئولیت .............................................................................................................. 71

    14. 3 تکلیف ............................................................................................................................................. 72

    15. 3 توحید ............................................................................................................................................. 77

    16. 3 حدود و شرع ................................................................................................................................. 78

    17. 3 دلائل خداشناسی ........................................................................................................................ 78

    18. 3 دلایل و عجایب صنع .................................................................................................................. 79

    19. 3 دین و شریعت .............................................................................................................................. 80

    20. 3 روح .................................................................................................................................................. 82

    21. 3 زن .................................................................................................................................................... 83

    22. 3 شغل و منصب .............................................................................................................................. 84

    23. 3 طاعت .............................................................................................................................................. 84

    24. 3 عقل ................................................................................................................................................. 87

    25. 3 علم .................................................................................................................................................. 89

    26. 3 عهد و پیمان .................................................................................................................................. 91

    27. 3 فرایض ............................................................................................................................................. 91

    28. 3 فیض الهی ...................................................................................................................................... 93

    29. 3 قرآن ................................................................................................................................................ 94

    30. 3 لا اله الا الله ................................................................................................................................... 95

    31. 3 لطیفه سیال انسانی ..................................................................................................................... 96

    32. 3 محبت و عشق .............................................................................................................................. 96

    33. 3 معرفت ............................................................................................................................................ 97

    34. 3 نماز، روزه غسل حج، جهاد، زکات............................................................................................ 98

    35. 3 وجود و هستی .............................................................................................................................. 101

    36. 3 ودایع و امانات مردم .................................................................................................................... 102

    37. 3 وظایف و واجبات دین ................................................................................................................ 104

    38. 3 وفاء به عهود .................................................................................................................................. 105

    39. 3 ولایت الهیه، امامت و ولایت ائمه - علیهم السلام- ........................................................... 106

    4. فصل سوم : اهمیت امانتداری در روایات و احادیث

    1. 4 رعایت اصل ادای امانت تحت هر شرایطی ............................................................................... 124

    2. 4 رابطه میان امانت و ایمان ............................................................................................................. 128

    3. 4 آثار امانتداری ................................................................................................................................... 129

    4. 4 آثار بی توجهی به ادای امانت ..................................................................................................... 135

    5. 4 امانتداری میزانی برای سنجش افراد.......................................................................................... 136

    5. فصل چهارم: نتیجه گیری ................................................................................................................. 139

     

    منبع:

    - قرآن کریم ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

    2- دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، قم، نشر مشرقین، 1379.

    کتب لغت شیعه

    3- پادشاه، محمد، فرهنگ جامع فارسی (آنندراج)، تهران، انتشارات کتابفروشی خیام، 1363 ش.

    4- راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه غلامرضا خسروی، تهران، انتشارات مرتضوی، 1375 ش.

    5- سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، 1362ش.

    6- سیاح، احمد، لغت نامه ( فرهنگ سیاح)، تهران، نشر اسلام،

    7- شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن براساس تفسیر نمونه، انتشارات آستان قدس رضوی، 1377ش.

    8- صفی پور، عبدالرحیم بن عبدالکریم، فرهنگ عربی- فارسی (منتهی الادب فی لغه العرب)، انتشارات کتابخانه سنایی.

    9- عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1375ش.

    10- قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب السلامیه، 1371ش.

    11- قریب، محمد، تبیین اللغات لتبیان الآیات (فرهنگ لغات قرآن) تهران، انتشارات بنیاد، 1366ش.

    12-محقق، محمد باقر، دائره الفرائد در فرهنگ قرآن، تهران، انتشارات بعثت.

    13- مختاری، محمدحسین، فرهنگ اصطلاحات حقوقی، تهران، انجمن قلم ایران، 1377 ش.

    14- معین، محمد، فرهنگ فارسی(معین)، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1385ش.

    15- نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی (ناظم الاطباء) تهران، کتابفروشی خیام، 1343ش.

    16- نوربخش، جواد، فرهنگ اصطلاحات تصوف، انتشارات یلدا قلم، 1379ق.

    کتب لغت اهل سنت

    1- ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقاییس اللغه؛ بیروت، منشورات دارالکتب العلمیه، ق 1420

    2- ابن منظور، ابی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، بیروت، انتشارات دار احیاء التراث العربی.

    3- تفلیسی، ابوالفضل جیش بن ابراهیم، وجوه قرآن، ترجمه مهدی محقق، تهران، نشر بنیاد.

    4- الحیری النیشابوری، ابوعبدالرحمن اسماعیل بن احمد، وجوه القرآن، تحقیق نجف عرشی، مشهد،نشر مجمع البحوث الاسلامیه، 1422ق.

    5- دامغانی، حسین بن محمد، وجوه و النظائر الالفاظ الکتاب الله العزیز، قاهره، وزارت اوقاف.

    6- الفراهیدی، ابوعبدالرحمن الخلیل بن احمد، کتاب العین، انتشارات دارالهجره، 1420ق.

    کتب تفسیری شیعه

    1- الأزدی السلمی، عبدالرحمن محمد بن حسین بن موسی، تفسیر السلمی و هو حقائق التفسیر، بیروت، منشورات دارالکتب العلمیه، 1421ق.

    2- اصفهانی، نصرت، مخزن العرفان در علوم قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان،1361.

    3- بی آزار شیرازی، عبدالکریم، حجتی، محمد باقر، تأویل قرآن به قرآن (تفسیر کاشف)، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1372ش

    4- التبریزی، سید محمد، التفسیر الوجیز به تحقیق شیخ مالک المحمودی، انتشارات، موسسه الامام الامنتظر 1418 ق.

    5- ثقفی تهرانی، میرزا محمد، روان جاوید، تهران، انتشارات برهان.

    6- الجرجانی، ابوالمحاسن الحسین بن الحسین، گازر( جلاء الاذهان و جلاء الاحزان) به تصحیح و تعلیق میر جمال الدین حسینی ارموی، بی جا، بی تا.

    7- جوادی آملی، عبدالله ، تسنیم ( تفسیر قرآن کریم)، تنظیم احمد قدسی، قم، نشر اسراء،1382ش.

    8- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، نشر اسراء ، 1382ش.

    9- الجویباری، یعسوب الدین رستگار، البصائر، قم، بی تا، 1362ش.

    10- الحائری الطهرانی، میرسید علی، مقتنیات الدرر، تهران، نشر، شیخ محمد الآخوندی، 1377ش.

    11- حسنی واعظ، ابوالمکارم محمود بن ابی المکارم، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، پژوهش جویا جهانبخش تهران، نشر میراث مکتوب، 1381ش.

    12- الحسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، اثنی عشری، تهران، انتشارات میقات، 1364ش.

    13- الحسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن الی الذهان، بیروت ، انتشارات، موسسه الوفاء، 1400ق.

    14- الحسینی الهمرانی، سید محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران، نشر کتابفروشی لطفی.

    15- الخزاعی النیشابوری، حسین بن علی بن محمد بن احمد(ابوالفتوح رازی)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمد جعفر باحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد، نشر پژوهش های اسلامی، 1365.

    16- خمینی، سید روح الله، تفسیر و شواهد قرآنی در آثار حضرت امام خمینی (ره)، تهران، نشر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1382ش.

    17- رضاخانی، محمد، ریاضی، حشمت الله، ترجمه تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، تهران، نشر سر الاسرار، 1380ش.

    18- السبزواری، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دار التعارف المطبوعات، 1402ق.

    19- شبر، سید عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت، منشورات مکتبه الالفین،1401ق.

    20- الشریف، بهاء الدین محمدبن شیخ علی، تفسیر شریف لاهیجی ، تصحیح ابراهیم آیتی، انتشارات علمی، 1363ش.

    21- صادقی، محمد، الفرقان، تهران، نشر فرهنگ اسلامی.

    22- الطبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن طبرسی، مجمع البیان، به ترجمه محمد رازی، تهران، نشر فراهانی،1360 ش.

    23- الطبرسی، محمد حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ترجمه احمد امیری شادمهری، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، 1377

    24- الطوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی

    25- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، اصفهان، بی تا.

    26- عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تصحیح علی اکبرغفاری، طهران، نشر کتابفروشی صدوق، 1401.

    27- العلوی الحسینی الموسوی، محمد کریم نجل الجاج میرجعفر، تفسیر القرآن کشف الحقائق، عن نکت الایات و الدقایق ترجمه حاج عبدالمجید صادق نوبری، بی جا، بی تا.

    28- فضل الله ، سید محمد حسین، من وحی القرآن، بیروت، نشر دارالملاک، 1419ق.

    29- قرائتی ، محسن، تفسیر نور، قم ، نشر موسسه در راه حق ،1376ش.

    30- قرشی، سید علی اکبر ، احسن الحدیث، تهران، نشر بعثت.

    31- القمی، ابی الحسن علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح سید طیب موسوی جزائری، بی جا ، منشورات مکتبه الهدی، 1387 ق.

    32- کاشانی ، فتح الله ، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تصحیح میرزا ابوالحسن شعرانی، بی جا ، نشر کتابفروشی اسلامیه، 1347

    33- کاشفی، کمال الدین حسین، مواهب علیه (تفسیر حسینی)، تصحیح سید محمد رضا جلالی نائینی، بی جا ، بی تا

    34- الکوفی، فرات ابراهیم بن فرات، تفسیر فرات الکوفی، قم، منشورات مکتبه الداوری.

    35- مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، ترجمه عبدالمحمد آیتی و احمد آرام، نشر آستان قدس رضوی، 1378 ش.

    36- مغنیه، محمدجواد، الکاشف، بیروت، دارالعلم للملایین، 1968 م.

    37- مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374 ش.

    38- الموسوی السبزواری، عبدالاعلی، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، بی جا، نشر دفتر آیت الله سبزواری، 1418 ق.

    39- نعمت اللهی، میرزا حسن، (صفی علیشاه)، تفسیر صفی، بی جا، بی تا.

    کتب تفسیری اهل سنت:

    ابن عجیبه، ابی العباس احمد بن محمد، البحرالمدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق احمد عبدالله القریشی، قاهره، بی تا، 1419 ق.

    ابن عربی، محی الدین، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق دکتر مصطفی غالب، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1978 م.

    ابن کثیر، عمادالدین ابی الفداه اسماعیل، تفسیر مختصر ابن کثیر، بیروت، دارالفکر، 1417 ه. ق.

    الاندلسی، ابی محمد عبدالحق بن عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (تفسیر ابن عطیه)، تحقیق عبدالله بن ابراهیم الانصاری، قطر، دارالعلوم، 1407 ق.

    الاندلسی، محمدبن یوسف (ابی حیان)، البحر المحیط، تحقیق شیخ عادل، بیروت، دارالکتب العلیمه، 1413 ق. الانصاری القرطبی، ابی عبدالله محمدبن احمد، الجامع لاحکام القرآن، دارالکتب المصریه، 1364 ق.

    آلوسی، ابی الفضل شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و سبع المثانی، تهران، نشر جهان.

    البغدادی، علاء الدین علی بن محمد بن ابراهیم، الخازن (لباب التأویل فی معانی التنزیل)، بی جا، ناشر، مکتبه مصطفی البابی الحلبی.

    التمیمی الکبری الرازی الشافعی، فخرالدین محمدبن عمربن الحسین بن علی، تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، منشورات داراحیاء التراث العربی.

    الثعالبی، عبدالرحمن، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، حققه ابومحمد الادریس الحسنی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416 ق.

    10- الثعلبی، ابواسحاق احمد، الکشف و البیان (تفسیر الثعلبی)، تحقیق ابی محمد بن عاشور، بیروت، داراحیاء التراث العربیه، 1422 ق.

    11- حجازی، محمدمحمود، التفسیر الواضح، مصر، دارالکتاب العربی.

    12- حق البروسوی، اسماعیل، روح البیان، طهران، نشر مکتبه الجعفری التبریزی.

    13- دیوبندی، محمودحسن، تفسیر کابلی، ترجمه هیئتی از علمای افغانستان، تهران، نشر احسان، 1375 ش.

    14- رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بی جا، بی تا، 1328.

    15- الزحیلی، وهبه، المنیر (در عقیده و احکام و برنامه زندگی)، ترجمه عبدالله خاموش هروی، خراسان، نشر شیخ الاسلام، 1382 ش.

    16- الزمخشری، جارالله محمدبن عمر، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتب العربی.

    17- السعدی، عبدالرحمن بن ناصر، تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان، بی جا، بی تا، 1375.

    18- السمرقندی، نصربن محمدبن احمد ابواللیث، تفسیر السمرقندی (بحرالعلوم)، تحقیق الدکتر محمود مطرحی، بیروت، دارالفکر، 1418 ه . ق.

    19- سید قطب، فی ضلال القرآن، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1386 ق.

    20- السیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دارالمعرفه.

    21- الشعراوی، محمد متولی، تفسیر الشعراوی، بی جا، نشر اخبار الیوم، 1991 م.

    22- الشوکانی الیمانی الصنعانی، محمدبن علی بن محمد، فتح القدیر الجامع فنی الروایت و الدرایت من علم التفسیر، بی جا، بی تا.

    23- الشیرازی البیضاوی، ناصرالدین ابی سعید عبدالله بن عمربن محمد، تفسیر البیضاوی، بیروت، موسسه الاعلمی المطبوعات، 1410 ق.

    24- صابونی، محمدعلی، صفوه التفاسیر، تهران، نشر دار احسان.

    25- الطبری، ابی جعفر محمدبن جریر، الجامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرف، 1400 ق.

    26- عتیق نیشابوری، ابوبکر، تفسیر سورآبادی، به تصحیح علی اکبر سعیدی سیرجانی، نشر فرهنگ نو، 1380 ش.

    27- عثمانی دیونیری، محمد شفیع، معارف القرآن، ترجمه محمدیوسف حسین پور، انتشارات شیخ الاسلام، احمد جام، 1380 ش.

    28- العجیلی الشافعی، سلیمان بن عمر، الفتوحات الالهیه، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.

    29- العمادی، ابی السعود محمدبن محمد، تفسیر ابی السعود (ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم) بیروت، داراحیاء التراث العربی.

    30- غزالی، محمد، گامی به سوی تفسیر موضوعی سوره های قرآن کریم، ترجمه علی اصغر محمدی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1377 ش.

    31- القاسمی، محمد جلال الدین، تفسیر القاسمی (محاسن التأویل)، بیروت، دارالاحیاء التراث العربیه، 1415 ه . ق.

    32- القشیری النیشابوری الشافعی، ابی القاسم عبدالکریم بن هوازن بن عبدالملک، تفسیر القشیری (لطائف الإشارات) بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420 ق.

    33- القنوجی البخاری، ابی الطیب صدیق بن حسن، تفسیر فتح البیان، بی جا، بی تا.

    34- المحلی، جلال الدین محمدبن احمد- السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر، تفسیر الجلالین، بیروت، نورالمطبوعات، 1412 ق.

    35- مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاقه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1423 ق.

    36- المراغی، مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر.

    37- المیبدی، ابوالفضل رشیدالدین، کشف الاسرار و عده الابرار (تفسیر خواجه عبدالله انصاری)، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران، نشر امیرکبیر، 1361 ش.

    38- هرری شافعی، امین، حدائق الروح و الریحان فی روابی علوم القرآن، بی جا، دارطوق النجاه، 1421 ق.

    کتب حدیثی شیعه

    ابن شهر آشوب، محمدبن علی، المناقب، قم، انتشارات علامه.

    احسانبخش، صادق، آثار الصادقین، نشر صادقین، 1374.

    پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول اکرم (ص))، انتشارات جاویدان.

    تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، ترجمه جمال الدین محمد خوانساری، تصحیح میرجلال الدین حسینی محدث، تهران، چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1360.

    صدوق، محمدبن علی، أمالی، ترجمه محمدباقر کمره ای، تهران، انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362ش.

    صدوق، محمدبن علی، معانی الاخبار، به تصحیح علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جماعت المدرسین فی الحوزه العلمیه، 1361 ش.

    صدوق، محمدبن علی، عیون اخبار الرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید، علی اکبر غفاری، تهران، صدوق، 1372 ش.

    الصفار القمی، محمدبن الحسن بن فروخ، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)- صححه، میرزا محسن کوچه باغی.

    التبریزی، قم، انتشارات مکتبه آیت الله المرعشی النجفی، 1404 ق.

    10- طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، ترجمه سید عبدالحسین رضایی نیشابوری، انتشارات طوس، 1364.

    11- الطوسی، محمدبن الحسن، تهذیب الاحکام (فی شرح المقنعه الشیخ المفید)، حققه سید حسن الموسوی الخراسانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.

    12- غفاری زندرانی، نظام الدین احمد، شرح و ترجمه احتجاج طبرسی، تصحیح پاکتچی، تهران، انتشارات مرتضوی.

    13- فرید، مرتضی، الحدیث، نشر فرهنگ اسلامی، 1374 ش.

    14- کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ای، تهران، انتشارات اسوه، 1370 ش.

    15- مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه

    16- النعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، مکتبه الصدوق.

    17- النوری، میرزا حسین، مستدرک الوسایل، تهران ، منشورات المکتبه الاسلامیه، 1383، ش 203.

    کتب حدیثی اهل سنت:

    1- ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت، مکتب اسلامی

    2- ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن، بیروت، دارالاحیاء الکتب العلمیه، 1383 هق.

    3- بخاری، محمد بن اسماعیل، بیروت، المکتبه العصریه، 1420ق.

    4- البیهقی، حافظ ابی بکر احمد بن الحسین، السنن الصغری، بیروت، دارالجیل، 1415ق.

    5- القصری، ابی محمد عبدالجلیل بن موسی بن عبدالجلیل، شعب الایمان، تحقیق ایمن صالح شعبان، قاهره، دارالحدیث، 1417 ق.

    6- الهندی، علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، نشر الرساله، 1405ق

    سایر منابع

    1- آملی، سید حیدر، جلوه دلدار (ترجمه جامع الاسرار و منبع الانوار) ترجمه: سید یوسف ابراهیمیان آملی تهران، نشر رسانش؛ 1381ش.

    2- تجلیل، ابوطالب، ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها در قرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1366ش.

    3- جوادی آملی، عبدالله، اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1364ش.

    4- جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، اسراء، 1382ش.

    5- حافظ، شمس الدین محمد، دیوان حافظ به تصحیح بهاء الدین خرمشاهی، تهران، نشر نیلوفر، 1374ش.

    6- حجتی، محمد باقر، اسباب النزول، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1365ش.

    7- حسکانی، حاکم، شواهد التنزیل، ترجمه احمد روحانی، قم، دارالهدی، 1380ش.

    8- حق شناس، حسین، توشه( 500 نکته آموزنده از قرآن کریم)، قم، شاکر، 1383ش.

    9- دوانی، میرداماد، الرسائل المختاره به اهتمام سید احمد تویسرکانی، اصفهان، نشرکتابخانه عمومی امیرالمومنین علی(ع)‌.

    10- رشید پور، عبدالمجید، تربیت از دیدگاه وحی، قم، نشر موسسه دین و دانش، 1364ش.

    11- زمانی، کریم، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران، نشر اطلاعات، 1377ش.

    12- سامانی، عمان، گنجینه الاسرار، چهارمحال بختیاری، نشر عمان سلمانی، 1372ش.

    13- سعدی، مصلح الدین، تعلیمات سعدی ( نسخه محمد علی فروغی)، تهران، نشر راستین، 1377ش.

    14- شرباصی، احمد، دائره المعارف اخلاق قرآنی، ترجمه محمد بهاء الدین حسینی، سنندج ، انتشارات تاقگه،1381ش.

    15- صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتأهلین، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، انتشارات حکمت، 1375ش.

    16- طاهری، حبیب اله، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامی، 1375ش.

    17- مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، 1372ش.

    18- مجلسی، محمد باقر، امام شناسی ( حیوه القلوب) تحقیق علی امامیان، قم، انتشارات اسوه،1367 ش

    مخطوطات خطی

    1- فیض کاشانی، محمد بن محسن، تفسیر آیه امانت، مرکز آموزش تحقیقات معارف اسلامی، کتابخانه آستان قدس رضوی، ش 2065

    2- کرمانی، کریم خان، مجموعه رسائل، کتابخانه آستان قدس رضوی ش 1547.

    3- یزدی طباطبایی، محمد باقر، مجموعه،. کتابخانه مرعشی نجفی، ش 5333

    مقالات

    1- کلانتری، الیاس، نکات تفسیری از سید مرتضی شبستری، نشریه بینات، سال دوم، شماره 1، بهار 1374.

پروپوزال در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, گزارش سمینار در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, تز دکترا در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, رساله در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, پایان نامه در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, تحقیق در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, مقاله در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, پروژه دانشجویی در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, تحقیق دانشجویی در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, مقاله دانشجویی در مورد پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن, پروژه دانشجویی درباره پایان نامه امانت ‌های الهی در قرآن
مطالب مرتبط با این موضوع:
تعداد صفحه: ۶۹ دسته بندی: روانشناسی

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی فصل اول کلیات پژوهش مقدمه برخورد سیاست‌های جنسیتی متداول غربی با هنجارهای اجتماعی یا سنت‌ های فرهنگی در جوامع اسلامی، دشواری‌های بسیار بزرگی را پدید می‌آورد که گاه به بحران‌های عظیم اجتماعی منجر می‌شود. به همین سبب بسیاری از رهبران کشورهای در حال توسعه، از پرداختن به سیاست‌هایی که نابرابری‌های جنسیتی را کاهش می‌دهد، پرهیز می‌کنند. زیرا آن ...

تعداد صفحه: ۱۰۲ دسته بندی: فلسفه و اخلاق

- تعریف و تبیین موضوع : یتیم شدن برای آدمی اتفاقی است که غالباً غیر قابل پیش بینی و پیشگیری می باشد و ممکن است هر لحظه و در هر کجا ، هر فردی با واقعه فوت و از دست دادن پدر و مادرش مواجه شود و این رخداد رویه و روال زندگی او را تغییر دهد. اما خداوند متعال که بنابر مصلحت عالیه خویش ، بعضی از بندگانش را در چنین شرایطی قرار می دهد ، علاوه بر توجه و عنایت خاص خودش نسبت به آنها ، ...

تعداد صفحه: ۸۹ دسته بندی: حقوق

پروژه تحقیقاتی دوره کارشناسی مقدمه: مردم در آغاز یک دسته بودند و اختلافی در میان آنها وجود نداشت کم کم دسته ها و قبایل بوجود آمدند و چون که بخاطر گذارندن زندگی رزومره با یکدیگر داد وستد داشتند اختلافات و تضادهایی در میان آنها پدیدار شد که باید رفع خصومت می شد. هر گاه اختلاف در میان خانواده بود رییس خانواده رفع خصومت می کرد و اگر بین دو نفر در اجتماع اختلافی پیش می آمد ابتدائاً ...

تعداد صفحه: ۳۱۶ دسته بندی: علوم تربیتی

چکیده : پایان نامه حاضر تحت عنوان « نسل صالح ازمنظر قرآن و روایات » تلاشی در حد بضاعت در جهت شناخت نسل ، ذریه صالح و بررسی عوامل مؤثر در ایجاد چنین نسلی از دید گاه اسلام می باشد . این پژوهش در قالب پنج فصل وهر فصل نیز، مشتمل بربخش ها وزیر بخش های متمایز در راستای این هدف تنظیم ونگارش شده است . اهمیت تربیت فرزند از منظر اسلام از مهمترین وظایف والدین محسوب میگردد. اگر فرزندان صالح ...

تعداد صفحه: ۲۱ دسته بندی: معارف اسلامی و الهیات

طرح و مقدمه تحقیق بنا بر گرایش ها و اعتقادهای موجود میان تمام انسان ها در ادیان مختلف می توان با وجود تفاوت ها و اختلافهای میان آنها به نکته ای توجه کرد که نشان دهنده یک باور در میان آنها است. نکته ای که باعث شد که دین هایی مثل اسلام. مسیح، یهود… هر کدام به گونه ای باهم پیوند داشته باشند. اعتقاد به ظهور یک منجی و نجات دهنده و اجر اکننده عدل و عدالت در جهان، خود پیوندی میان این ...

تعداد صفحه: ۴۱ دسته بندی: علوم اجتماعی و جامعه شناسی

پایان نامه : برای دریافت کارشناسی پژوهشگری علوم اجتماعی پیش در آمد : دی شیخ با چراغ همی گشت کرد شهر گز دیو و دد ملو لم وانسانم آرزوست طبق روایت های مختلف از آدم (‌ع)‌ تا خاتم (ص )‌یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر و ائمه و اولیا همه وهمه آمده اند تا انسان را که (صاحب اختیار و جبر )‌ است هدایت کنند و او را به سرمنزل مقصود و خوشبختی برسانند . ولی از بدو تولد اولین فرزندان آدم ، هابیل ...

تعداد صفحه: ۲۱۵ دسته بندی: مدیریت

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی در رشته مهندسی سیستم پیشگفتار سخن از مدیریت در دین مبین اسلام است، مدیریتی که متاسفانه باید اعتراف نمود که در طول تاریخ از آن سخن زیادی گفته نشده است. جامعه‌ای که نام اسلامی را به همراه خود یدکی می‌کشد، نمی‌تواند در وادی مدیریت اسلامی قدم نگذاشته و از چشمه پر فیض‌ان سیراب نگردد. هر چند بعضی از صاحب‌نظران معتقدند که امروزه دستاوردهای علومی که در ...

تعداد صفحه: ۲۲۸ دسته بندی: مدیریت

چکیده: در این تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی (ع) در مورد مدیریت تربیت عاطفی ازنهج البلاغه پرداخته‌شده است و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاههای امام علی(ع) در مورد تربیت عاطفی و جمع‌آوری نظرات، توصیه‌ها و سیره عملی آن حضرت درباره تربیت عاطفی و کاربرد آن در مسائل زندگی بوده است. تحقیق حاضر، به این سؤال کلی ازمنظر امام علی (ع)(جایگاه تربیت عاطفی ازدیدگاه نهج البلاغه و آثار ...

تعداد صفحه: ۲۶ دسته بندی: ادبیات فارسی

پایان نامه : برای دریافت کارشناسی پژوهشگری علوم اجتماعی پیش در آمد : دی شیخ با چراغ همی گشت کرد شهر گز دیو و دد ملو لم وانسانم آرزوست طبق روایت های مختلف از آدم (‌ع)‌ تا خاتم (ص )‌یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر و ائمه و اولیا همه وهمه آمده اند تا انسان را که (صاحب اختیار وجبر )‌ است هدایت کنند و او را به سرمنزل مقصود و خوشبختی برسانند . ولی از بدو تولد اولین فرزندان آدم ، هابیل ...

تعداد صفحه: ۱۴۱ دسته بندی: حقوق

تحقیق پایانی سطح دو (کارشناسی ) مقدمه حقوق از جمله مقوله هایی است که در همه اعصار مورد توجه انسان بوده است. دانشمندان و فیلسوفان درباره آن پیوسته داد سخن سر داده اند. شاید بسیاری از انقلاب ها و جنگ ها و ... به خاطر رعایت نکردن همین حقوق برپا شده باشد. همچنین در سطح جهان، سازمانی به نام حقوق بشر وجود دارد. و درباره حقوق انسان ها (حقوق بشر)، حقوق زن ها و مردها کتاب های بسیاری ...

ثبت سفارش
عنوان محصول
قیمت