گزارش عملیات زمین شناسی ایران

گزارش مربوط به زمین شناسی منطقه اشتهارد ESHTEHARD

        ·موقعیت جغرافیایی و راه های ارتباطی

منطقه مورد بررسی در محدوده میان  تا  طول شرقی و  تا  عرض شمالی جای دارد.

ارتفاعات منطقه: بلندترین بخش منطقه بلندایی برابر با 2125 متر و پست ترین بخش آن ارتفاعی نزدیک به 1131 متر دارد. بزرگترین مناطق مسکونی شهری منطقه عبارتند از: بوئین زهرا و اشتهارد.

راه های ارتباطی اصلی منطقه عبارتند از: جاده آسفالته مرد آباد به قزوین که از شهرهای اشتهارد و بوئین زهرا می گذرد، جاده آسفالته بوئین زهرا به ساوه و جاده خاکی هجیب به زرین ده

زمین ریخت شناسی (ژئومورفولوژی)

عوامل کنترل کننده زمین ریخت شناسی در منطقه را می توان عامل ساختاری، لیتولوژیکی، دگرسانی و آب و هوایی برشمرد. سنگهای آتشفشانی ائوسن ارتفاعات منطقه را پدید آورده است. نواحی گسله عمده در مرز جدا کننده برجستگی ها و مناطق پست، جای دارند. فزون بر آن بیشتر طاقدیس ها ارتفاعات منطقه را پدید آورده اند، شرایط آب و هوایی نیز سبب کنترل زمین شناسی شده است به گونه ای که گرانیت ها بر اثر هوازی گودیهایی را در منطقه پدید آورده است. در این میان گفتنی است که دگرسانیهای گرانیت ها در این راستا دست اندر کار بوده است. سنگ نهشته های نئوژن نیز به دلیل سست بودن واحدهای سنگی آن فرسایش پذیرند و مناطق پست و کم ارتفاعی را پدید آورده اند.

        ·چینه شناسی

در منطقه مورد بررسی، سازندهای کهن تر از ائوسن دیده نمی شود.

        § ائوسن

الف) ائوسن میانی: ائوسن میانی در منطقه با توف های سبز رنگ که گاهی متمایل به آبی است مشخص می شود، این توف ها ستبرایی نزدیک به چند متر دارند، در میان توف ها ایگینمبریت های قرمز رنگ با ترکیب داسیتی و گدازه های داسیتی قرمز رنگ دیده می‌شود به همین سان به گونه ای میان لایه ای چند لایه آهکی ناپیوسته و عدسی شکل سیاه و کرم رنگ در میان توف ها دیده می‌شود- این واحد در بردارنده فسیل استراکود و بقایایی از نومولیت است که در اثر تبلور دوباره ساختمان داخلی آنها از میان رفته است و از این رو سن آنها به درستی قابل تشخیص نیست. توف های سبز در افق های بالاتر نخست به توف های جوش خورده سبز تا خاکستری و سپس به توف های ریولیتی کرم رنگ تبدیل می شوند. با توجه به رخساره توف ها (هیالوکلاستیک) و وجود لایه های آهکی محیط پیدایش توف های از دیدگاه رخساره سنگی می توان این سری را با واحدهای E5 – E4 – E3 در منطقه قم –آران مقایسه کرد که امامی در سال 1981 برای منطقه یاد شده معرفی کرده است.

ائوسن میانی در منطقه به 5 واحد سنگی تفکیک شده است که عبارتند از:

 واحدی است که دربرگیرنده ائوسن میانی به گونه ای عام و فراگیر، این نام گذاری در آن بخش هایی از ائوسن میانی انجام شده است که امکان تفکیک واحد وجود نداشته است در برخی بخش های ائوسن میانی دربرگیرنده واحد گدازه ای و ایگنیمبریت های قرمز رنگ است. در این نقاط ماگمای داسیتی توف های سبز را به سان سیل و دایک بریده و یا در پیکر روانه های آتش فشانی بر روی لایه های توف جریان یافته است، چندین افق از این گدازه ها و سنگهای ایگنیمبریتی در منطقه دیده می شوند که میان آنها لایه های توفی نیز به چشم می خورد در این میان دایکها و سیلتها تنها و تنها در توف ها جایگزین شده اند و ائوسن بالایی را نمی برند. توفهای ائوسن میانی از دیدگاه ترکیب با سنگهای یاد شده همسانی دارند و گمان می رود تناوبی از تکاپوهای گدازه ای و انفجاری در روند زمانی ائوسن میانی انجام گرفته باشد و ماگما با ترکیب داسیتی حوضه رسوبی ائوسن میانی را تغذیه کرده باشد دایکها و سیلتهای یاد شده در واقع نماینده سنگهای نیمه آتشفشانی (Subvolcanic) ائوسن میانی اند. قرون به آن ترکیب شیمیایی توف ها (داسیتی) و هم ارز ترکیب سنگهای ماگمایی یاد شده است و نشان از آن دارد که خاستگاهی یگانه دارنده قائده این واحد مشخص نیست. در روی این واحد ایگینمبریت و گدازه تیره رنگ جای می‌گیرد. سنگهای این واحد دربرگیرنده توف های سبز است که بخش بزرگی از سنگهای این واحد را پدید می آورد، ایگینمبریت و گدازه داسیتی قرمز رنگ‌اند.

 واحدی دربرگیرنده لایه های توفی رنگ با ترکیب ریولیتی است این توف ها در بالای توف های سبز و زیر واحد  جای می‌گیرد. از این رو توف های یاد شده بخشهای بالایی ائوسن میانی را پدید می آورند. البته گسترش سطحی این توف ها در همه جا یکسان نیست و در جاهایی توف های سبز به گونه ای مستقیم در زیر واحد  جای می‌گیرند. این توف ها گاه دچار پدیده کائولینی شدن شده اند. از دیدگاه پتروگرافی کرم رنگ و دانه ریز هستند و تا اندازه ای دچار دگرسانی کائولینی شده اند. بافت نخستین سنگ ولکانو کلاستیک است که اجزای شیشه پس از پیدایش متبلور شده اند، قطعات بلورین در آنها دیده نمی شود.

این واحد دربرگیرنده یک لایه بازالت سیاه رنگ است. گسترش سطحی این لایه بسیار اندک و کم گستره است و در میان توف های کرم رنگ جای گرفته است.

شامل لایه های آهکی ناپیوسته عدسی شکل به رنگ کرم و سیاه است. این واحد در بین توف های کرم رنگ مشاهده می‌گردد. در یکی از پلاکهای تهیه شده از این واحد یک قطعه مشکوک به فسیل نومولیت که ساختمان داخلی آن از بین رفته بود و یک استراکود مشاهده گردیده است.

این واحد شامل گدازه های داسیتی قرمز رنگ و ایگنیمبریت های داسیتی قرمز رنگ است. رنگ این واحد قرمز روشن است و در بین توف های سبز به صورت افق هایی دیده می‌شود. همچنین به صورت دایک و سیلهایی نیز دیده می‌شود که تغذیه کننده این افق های گدازه ای ایگنیمبریتی بوده است.

ب) مجموعه ائوسن بالایی

مجموعه سنگهای ائوسن بالایی با رنگ تیره شان به آسانی از سری سبز ائوسن میانی قابل تشخیص است این مجموعه که به گونه ای همشیب بر روی سری سبز ائوسن میانی جای می گیرد، دربرگیرنده گدازه های آندزیتی و لاتیتی با بافتی بیشتر پورفیریک و گاهی مگاپورفیریک است که در بخشهایی به گونه ای متناوب با لاپیلی توف قرار می گیرند. به طور تقریب در همه افتها ، پهنه ها و لایه های ایگنیمبریتی را می توان دید. گدازه و گنبدهای ریولیتی گسترشی کمتر دارند. برخلاف سری سبز میانی که نشان از ولکانیسم زیردریایی دارد مجموعه ائوسن بالایی نشان دهنده ولکانیسم قاره ای تا دریایی کم ژرفا (ساحلی) است.

ائوسن بالایی در منطقه به 3 بخش تقسیم می‌شود: 1- بخش پایینی 2- بخش میانی 3- بخش بالایی.

بخش پایینی ائوسن بالایی: دربرگیرنده تناوبی از لایه های گدازه ای و ایگنیمبریت با توف و لاپیلی توف است، این بخش در حقیقت نمایاگر مرحله گذر از فوران انفجاری و محیط دریایی به مرحله فوران آرام گدازه ای و محیط قاره ای تا ساحلی است که در آن لایه های گدازه ای و ایگنیمبریت افقهای پایینی آن دارای ترکیب به گونه ای کلی اسیدی است. گاهی سنگهایی با ترکیب میانه نیز در میان آنها دیده می‌شود. این بخش به 6 واحد تفکیک شده است که از پایین به بالا چنین اند:

 : این واحد به طور عمده از ایگنیمبریت- گدازه قهوه ای رنگ با ترکیب اسیدی پدید آمده است. این واحد بر روی  و یا  و در زیر واحد  جای می‌گیرد.

 : به طور عمده از توف های با ترکیب ریولیتی پدید امده که در آن گدازه ریولیتی نیز مشاهده می‌شود. رنگ این واحد سفید و در بخشهایی اندک به خاکستری می گراید این واحد بر روی واحد  و در زیر واحد  جای می‌گیرد.

 : به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه است و از گدازه های آندزیتی، لاتیتی و بازالتی پدید آمده است. این واحد بر روی واحد  و در زیر واحد  جای گرفته است.

 : از توف و لاپیلی توف پدید آمده است، ریز بالشهای گدازه ای بازیک تیره در زمینه ای توفی و سفید دیده می‌شود. نماد سنگ همسان برشهای آتشفشانی است. این واحد روی واحد  و در زیر واحد  جای گرفته است.

 : یک واحد گدازه ای با ترکیب میانه است که افق های ایگنیمبریتی در آن یافت می‌شود. سنگهای این واحد عمدتاً از نوع آندزیت تا پیروکسن آندزیت هستند. این واحد در حقیقت بخشهای زیرین واحد  است. این واحد بر روی واحد  و در زیر واحد  جای دارند.

 : این واحد ناپیوسته یا عدسی شکل از نوع توف برش یا لاپیلی توف است که در زمینه اسیدی این برشها بالشهای گدازه ای بازیک تیره جای دارند.

بخش میانی ائوسن بالایی

این بخش با واحد مشخص شده است.

 به طور عمده دربرگیرنده، آندزیت مگاپورفیریک است که در زمان تشکیل این واحد فوران ها بیش تر از نوع غیرانفجاری و آرام در محیط قاره ای بوده است. این واحد در حقیقت ادامه همان  است که بافت پورفیریک شاخص تری را نشان می‌دهد و از آندزیت های مگاپورفیریک پدید آمده است. این واحد در سمت شرق هسته یک تاقدیس را در کوه قوش گونی و در سمت غرب آن یک ساختمان گنبدی شکل را در کوه جوشالو پدید آورده است نمونه های برداشته شده از این واحد انواع سنگی زیر را معرفی می‌کند: پیروکسن آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت، تراکیت، داسیت، بازالت، آندزیتیک بازالت، کریستال و تیریک توف.

بخش بالایی ائوسن بالایی

این بخش با سنگهای بازیک (بازالتی) خاکستری تا خاکستری روشن، گدازه های حد واسط با زمینه شیشه ای که در نمونه دستی سطح تازه آن سیاه و سطح هوازده آن نخودی رنگ است و همچنین چند لایه ماسه ای ولکانوژینک مشخص است. بر روی هم سنگهای این واحد بازیک تر از واحدهای پیشین اند و محیط پیدایش آنها دریایی کم عمق تا ساحلی بوده است. قرون بر آن فوران ماگما به طور عمده، آرام و غیرانفجاری بوده است. ائوسن بالایی به 8 واحد تفکیک شده است:

خاکستری رنگ است و دربرگیرنده ائوسن بالایی تفکیک نیافته است. سنگهای پدید آورنده آن الیوین بازالت، آندزیتیک بازالت و ایگنمبریت گدازه با ترکیب داسیتی است.

 آغازش با گدازه های حد واسط شیشه ای است و دربرگیرنده سنگهایی از جنس پیروکسن آندزیت پورفیری، الدین بازالت، آندزیتیک بازالت، ماسه سنگهای ولکانوژنیک خاکستری، ایگینمبریت با ترکیبی تراکیتی تا آندزیتی، بازالت، کوارتز لاتیت و هیالو داسیت است.

 یک واحد ایگنیمبریت گدازه ای خاکستری رنگ با ترکیب داسیتی است، گسترش این واحد یکسان نیست آنچنان که این واحد در سمت خاور زیر واحد و روی واحد  جای دارد در حالیکه به سمت غرب تحلیل می رود و واحد  به طور مستقیم روی  می نشیند.

 یک واحد ناپیوسته با گسترش محدود است، آنچنانکه این واحد تنها در سمت بالایی ترین بخش شرقی منطقه دیده می‌شود و در سمت غرب گسترش ندارد. این واحد بر روی  و در زیر  جای گرفته است و از توف های کرم رنگ ریزدانه با ترکیب ریولیتی تا داسیتی و از نوع ویتریک توف پدید آمده است.

یک واحد ناپیوسته با گسترش محدود است که در سمت غرب گسترش ندارد و تنها در سمت شرق بر روی واحد  جای گرفته است به دلیل پوشیده شدن بخش بالایی این واحد توسط آبرفت واحدی بر روی آن مشاهده نمی شود این واحد تیره رنگ است و بلورهای پلاژیوکلاز در آن دیده می‌شود. این واحد از سنگهای آندزیت پورفیری تا مگاپورفیری پدید آمده است.

بر روی واحد  جای گرفته است و رنگ آن خاکستری تا خاکستری روشن است. در بخشهایی از آن گردآمدگی هایی از زئولیت دیده می‌شود که درون شکستگی ها و حفرات را پر کرده اند.

این واحد عمدتاً از الوین بازالت و هیالو الوین بازالت زئولیت دار پدید آمده است.