گزارش سمینار تاثیر مشارکت روستائیان بر میزان توسعه روستا

سمینار جامعه شناسی روستایی

(دانشجوی کارشناسی ارشد)

مقدمه :

با توجه به نقش مشارکت در زندگی اجتماعی انسان ها به خصوص تأثیراتی که در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد، ضرورت به کارگیری آن و استفاده از روش های مناسب در رسیدن به جایگاهی مطلوب بالأخص در روستاها، مهم به نظر می رسد. «چون مشارکت اجتماعی با مشارکت مردمی نزدیکی بسیار دارد زیرا اولاً مشارکتی است که از متن جامعه بر می آید و ثانیاً عرصه های مختلف حیات اجتماعی را در برمی گیرد. همچنین مشارکتی در برنامه های عمران اجتماعی به خصوص در سطح روستاها جایگاه ویژه ای دارد که غفلت از آن و فراهم نساختن بسترهای لازم برای بسط و بهره گیری مناسب از آن برنامه های عمران اجتماعی را در سطوح مختلف دچار مشکل و نارسائی می کند.» (از کیاسال ص 163).

مشارکت اجتماعی انسان ها از دیر باز مورد توجه بوده است، چون بدون کاربرد آن زندگی انسان ها با دشواریهایی بس بزرگ روبرو می شود. انسان با درک شرایط زندگی برای بهتر زیستن و به کارگیری امکانات موجود در پیرامون محیط اجتماعی خویش از توانمدیهای یکدیگر استفاده فراوانی برده است. یکی از توانمندیهای مهم انسان ها در زندگی اجتماعی کار جمعی است. تجارت جوامع مختلف انسانی نمایانگر آن است که هر جامعه ای که از توان جمعی (خود، فکر، کار و سیستم) بهره برده است در رویارویی با مشکلات موفق عمل نموده است. در جوامع امروزی هم استفاده از این نیروی تأثیر گذار، از دید جامعه شناسان، برنامه ریزان و کارشناسان پنهان نمانده است. مشارکت اجتماعی از عوامل مهم و تأثیر گذار در زندگی بهخصوص توسعه جوامع انسانی است. نمی توان ادعا نمود که بدون مشارکت اجتماعی مشکلات جوامع قابل حل خواهد بود. در این مقاله در پی آن برآمدیم تا با شناخت راههای مشارکت، مزیت مشارکت، شیوه های مشارکت و دانستن کارکرد مهم آن که در رفع تنگناها و مسائل جوامع مؤثر است، گاهی مؤثر در راه توسعهو شناساندن بهترین روش مشارکت در توسعه روستاها به خصوص روستاهایی که در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته اند برداشته شود.

طرح مسأله :

چگونه مشارکت روستائیان بر میزان توسعه تأثیر می گذارد.

اهداف تحقیق :

برای اینکه گام مؤثری در توسعه مطلوب روستاها برداشته شود و راههای رسیدن به این هدف معین شود، تحقیق جامع و واقعی و بررسی و عوامل تأثیر بر توسعه روستاها نیازمند می باشد. نیّت اصلی در این تحقیق آن است که تراکم و تعداد جمعیت روستاها بر میزان مشارکت روستائیان جهت توسعه بررسی و تحلیل گردد. چون به نظر می رسد که عامل جمعیت بر میزان مشارکت و در نتیجه توسعه روستاها تأثیر گذار است و بدون در نظر نگرفتن عامل جمعیت توجه به مقوله توسعه ظاهراً چندان نتیجه بخش نخواهد بود. از موارد دیگری که می توان در مشارکت و توسعه روستاها به آن توجه داشت میزان دانش و آگاهی روستانشینان است که اکر از این گزینه صرف نظر نماییم شاید از بخش است که بررسی آن بدون نتیجه نمی تواند باشد. پس اهداف اصلی تحقیق بررسی تعداد جمعیت و میزان سواد روستائیان و بررسی مسافت روستا از بخش در میزان مشارکت روستائیان برای رسیدن به توسعه مطلوب روستاهاست. باشد که برنامه ریزان  و مسئولان کار در برنامه ریزی برای روستاها از اقدامهای علمی استفاده لازم را به عمل آورند تا شاهد گره خوردن، اعتبارات، نیروی انسانی و برنامه ها، با سلایق افراد تصمیم گیرنده نباشیم.

 ضرورت تحقیق :

 توجه به توسعه روستایی یکی از راههای رسیدن به توسعه همه جانبه است که مسئولان جمهوری اسلامی ایران نیز از آن غافل نمانده اند. چون بدون توجه به نقش مشارکت مردم روستا در توسعه محل زندگی شان نمی توان به توسعه دست یافت. آنچه مهم و ضروری به نظرمی رسد آن است که چگونه می توان از پتانسیل موجود در روستاها استفاده مطلوب به عمل آورد.

 برای آنکه برنامه ریزان در رسیدن به توسعه روستا موفق عمل نمایند لازم است از توانمندیهای روستائیان از جمله مشارکت آنها در امر توسعه بهره مند باشند و رسیدن به این مهم جز با تحقیق عملی میسر نخواهد بود. پس ضرورت تحقیق علمی برای دورماندن برنامه ها از تصمیمات احساسی، لحظه ای، سیاسی و بدون پشتوانه علمی برای رسیدن به توسعه همه جانبه مهم به نظر می آید.

 سوالات اساسی :

 1 ) مشارکت فزاینده روستائیان چه تاثیری بر توسعه روستا دارد ؟

 2 ) مشارکت واقعی روستائیان بر توسعه روستا چه تاثیری دارد ؟

 3 ) راههای مشارکت روستائیان بر توسعه روستا چگونه تاثیر می گذارد؟

 مبانی نظری :

 مشارکت : مشارکت در لغت به معنی شریک – انباز و شرکت کردن در کارهای آمده است (مین، 1007 ). گائوتری در تعریف مشارکت می گوید : مشارکت فرایندی اجتماعی، عمومی، یکپارچه، چندگانه، چند بعدی و چند فرهنگی است که هدف آن کشاندن همه مردم به ایفای نقش در همه مراحل توسعه است. ارنستاین مشارکت را نوعی توزیع مجدد قدرت می داند که به سبب آن لژوندانی را که در حال حاضر در فرایند سیاسی و اقتصادی کنار گذاشته اند قادر می سازد تا به تدریج در آینده شرکت داده شوند. (از کیا، 1370 ، ص 291 ).

 به طور کلی از منظر جامعه شناسی، مشارکت نوعی فرایند چندسویه است. او کلی برای تعریف مشارکت به بیان سه تفسیر در خصوص مشارکت می پردازد که عبارتند از :

 1 ) مشارکت به عنوان سهم ؛

 2 ) مشارکت به عنوان سازمان ؛

 3 ) مشارکت به عنوان توانمند سازی.

 شاتزو مشارکت را عبارت از درگیری مستقیم در تصمیم گیری ها از طریق یکسری مکانیزم رسمی یا غیررسمی می داند (مجله جامعه شناسی ایران، تابستان، 85 ، ص 104 ).

 مشارکت اجتماعی :

 مشارکت اجتماعی بر آن دسته از فعالیت های ارادی دلالت دارد که از طریق آنها اعضای یک جامعه در امور محله، شهر و روستا شرکت می کنند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در شکل دادن حیات اجتماعی مشارکت دارند. (مجله جامعه شناسی، 85 ، ص 104 ).

 به نظر بارکر، در آغاز مشارکت اجتماعی به عنوان بعدی از منزلت اجتماعی موردتوجه قرار گرفته است. مشارکت اجتماعی اغلب به منظور اشاره به برخی از فعالیت های طبقه میانی اجتماع استفاده می شود. که به معنی یکسری از ارتباطات خاص و محتمل بین دولت و اجتماع محلی است.

 جامعه روستایی :

 جامعه روستایی به گروهی از انسانها گفته می شود که دارای نحوه زندگی مشابه، زبان، آداب و رسوم و مقتضیات اجتماعی مشترکی اند. افراد آن در فعالیت های کشاورزی شرکت دارند و پیوندهای بسیار نزدیک خانوادگی در میان انها برقرار است. روابط فردی موجود میان اعضای جامعه روستایی بسیار نیرومند است و با الگوی رفتاری سنتی مشخص گردیده است. شیوه زندگی افراد در جامعه روستایی عموماً غیررسمی است و چنین جوامعی دارای آداب و رسوم قومی و پایدارند. (توسلی، فاضل، 76 ، ص 203 ).

 راههای مشارکت روستائیان :

 راههای مشارکت که در بحث مشارکت اجتماعی روستائیان در خور بررسی هستند عبارتند از :

 1 ) مشارکت در تصمیم گیری ؛

 2 ) مشارکت در اجرا ؛

 3 ) مشارکت یا شریک شدن در مزایا و منافع ؛

 4 ) مشارکت در ارزیابی.

 این چهار نوع مشارکت در مجموع نوعی چرخه را برای فعالیت در مشارکت روستائیان تشکیل می دهند. مشارکت در فعالیت های گوناگون این چرخه اغلب کاملاً محدود و یا نابرابر است. با این حال این فعالیت ها مجموعه ملموسی از آنچه را که می باید مورد توجه قرار گیرند را تشکیل می دهند. مشارکت در تصمیم گیری همان مفهومی است که دانشمندان علوم سیاسی در اغلب موارد به هنگام سخن گفتن از مشارکت به آن اشاره می کنند حال آنکه مجریان توسعه توجه خود را بیشتر به مشارکت در اجرا معطوف می کنند. از طرف دیگر اقتصاددان ها در گذشته شریک شدن در مزایا و منابع را مهمترین جنبه مشارکت می دانستند و در نتیجه هیچ کس توجه چندانی به مشارکت در ارزیابی نشان نداد و خود ارزیابی هم مورد بی اعتنایی قرار گرفته است.