رشته ی علوم اجتماعی (پژوهشگری)
مقدمه
انسان و جایگاه او درجهان مدتهاست که ذهن بشر را به خود مشغول داشته و موضوع مناسبی برای تحقیق بوده است. در جامعه امروزی انسان از ابعاد گوناگونی مورد مطالعه قرار گرفته است و از آنجا که هویت نیز بخش مهمی از وجود انسان و زندگی شخصی و اجتماعی هر شخص تحت تاثیر هویتش است، بررسی هویت اجتماعی انسان ها بسیار قابل توجه است. در جامعه امروزی عواملی چون صنعتی شدن، توسعه تکنولوژی، گسترش، اقتصاد، سرمایه گذاری و توسعه ارتباطات و فرآورده های اجتماعی آن نه تنها زندگی مادی و اقتصادی مردم، بلکه چارچوب های نمادین آنها را نیز دگرگون می کنند. دانش ها، مهارت ها، باورها، ارزش ها، سنت و قواعد و رسوم اخلاقی و مذهبی پیوسته مورد سوال و تردید قرار می گیرند. در چنین شرایطی افراد به هویت نیاز دارند. از طریق هویت می توان از پیچیدگی و سرعت تغییرات اجتماعی کاست و به انسان ها توانایی آن را بخشید که نظمی در زندگی خود و دنیای اطرافشان ایجاد کنند. دسترسی انسانها بطور اعم و جوانان بطور اخص به هویت واقعی خود باعث تثبیت موقعیت آنان و رسیدن می شود(گیدنز،1378،15)
بیان مسئله
واژه هویت یا Idcntity ریشه در زبان لاتین دارد(identitas) که ازidem یعنی مشابه و یکسان ریشه می گیرد و دو معنای اصلی دارد. اولین معنای آن بیانگی مفهوم تشابه مطلق است. معنای دوم ان به مفهوم تمایز است که با مرور زمان سازگاری و تداوم را فرض می گیرد. به این ترتیب به مفهوم شباهت از دو زاویه مختلف راه می یابد، و مفهوم هویت به طور همزمان میان افراد یا اشیاء و نسبت متحمل برقرار می سازد: از یک طرف شباهت، و از طرف دیگر تفاوت (ریچارد برنکنیز ،ص5،1381)
هویت اجتماعی خصلت یا خصیصه همه انسان ها به عنوان موجوداتی اجتماعی است. با این حال واژه هویت اجتماعی از موجودات، اشیاء و مواد را در بر می گیرد که از مقوله محدود بشریت گسترده تر است.
به همین لحاظ، معنای عمومی واژه هویت ارزش آن را دارند که به آن ها توجه کوتاهی بشود، و به این ترتیب مبنایی برای بررسی مشخص، از هویت به دست بدهند. (ایچارد جنکیز،ص6)
موضوع را که بیشتر بکاوریم در می یابیم که فعل «شناسایی» به ضرورت لازمه هویت است؛ این واژه وجه فعالی دارد که نمی توان از سر آن گذشت. هویت به خودی خود «دم دست» نیست، بلکه همواره باید تثبیت شود. این به فهرست ما دو معنای دیگر اضافه می کند: «طبقه بندی اشیا و افراد» و «مرتبط ساختن خود با چیزی یا کسی دیگر» (به طور مثال، یک دوست، یک قهرمان، یک مخرب) هر یک از این معانی جایگاه هویت را در افت و خیز عمل و فرایند معین می کند؛ همه افراد هر دو این کارها را انجام می دهند. علاوه بر آن، معنی دوم در بافت روابط اجتماعی، بر درجه ای از بازتابی بودن دلالت دارد. در واقع هویت را صرفا می توان همچون یک فرایند فهم کرد، همچون بودن یا شدن هویت اجتماعی شخص - هیچ گاه یک موضوع تمام و حل شده نیست. در واقع، هویت‌های اجتماعی شخص، چرا که آن چه ما هستیم همواره در عین حال مفرد و جمع است. حتی با مرگ انسان تصویری از او باقی می‌ماند همواره این امکان وجود دارد که پس از مرگ نیز هویت شخص مورد بازنگری قرار بگیرد «برخی هویت‌ها، برای مثال هویت یک شهید، تنها پس از مرگ دست یافتنی است». پس از این قرار، چگونه می‌توان "هویت اجتماعی" را تعریف کرد؟
هویت اجتماعی، درک ما از این مطلب است که چه کسی هستیم و دیگران کیستند و از آن طرف، درک دیگران از خودشان و افراد دیگراز جمله خود ما چیست! از این رو، هویت اجتماعی نیز همانند معنا ذاتی نیست؛ و محصول توافق و عدم توافق است، و می‌توان در باب آن نیز به چون و چرا پرداخت.
هویت بخش مهمی از وجود انسان است و زندگی شخصی و اجتماعی هر شخص تحت تاثیر هویتش است. یکی از خصوصیات دورام گذر این است که افراد در این دور دچار نوعی نابسامانی هویتی ناشی از عدم انفکاک کامل از هویت گذشته و اتصال به هویت جدید می شوند. از آنجا که کنش های افراد در جامعه کاملاً در ارتباط مستقیم با شکل گیری و تحول هویت آنهاست، بی تردید در صورتی که سر در گمی در هویت در بخش های متفاوت هویت جوانان ملموس است (عبداللهی ، 1360،ص374)
هویت اجتماعی در افراد نوجوانی به تدریج گرایش به اجتماعی شدن در شکل دوست یابی و وفاداری به او ظاهر می شود. یکی از صاحب نظران شخصیت می نویسد: عدم توانایی در انتخاب شغل و یا عدم تحصیل غالباً نخودی از بحران هویت اجتماعی محسوب می گردد. زیرا منظور از چالش تربیتی آن است که همه ابعاد وجود آدمی از (فیزیکی، عاطفی، اخلاقی و اجتماعی بپردازدو به ویژه از تربیت اجتماعی غفلت نکند در این صورت حاصل آن انسان فرهیخته ای خواهد بود که علاوه بر صفات ارزشمند عاطفی، اخلاقی از وظایف اجتماعی خویشتن به خوبی آگاهی داشته و نقش خود را به طور موثر در جامعه ایفا می کند. برخی از موانع تکوین هویت اجتماعی به وجود تعارض های حل نشده ای که در محیط زندگی و جامعه در برابر نسل جوان پایدار می شود بستگی دارد. نهضت ها و حرکت های بزرگ و عمیق در جوامع بشری رابطه ای با هویت اجتماعی دارند. زیرا این گونه تحولات به دلیل همسان بودن هدف اقشار مردم، نوعی انسجام و یکپارچگی در میان آنان ایجاد می کند. و همین امر به احاد ملت، هویت اجتماعی خصی می بخشد. به ویژه دانشجویانی که علاقمند هستند هویت اجتماعی شان با افتخار عزت نفس، باقی مانده و با همین افتخارات به نسلهای بعدی منتقل شود. (هویت اجتماعی، جلال ستاری، ص4،1380)