مقدمه
همان طوری که در قرن 21 در حال وارد شدن به عصر جدید در تحول ساختار و زندگی سازمان هستیم، تغییرات عظیم در محیط اقتصادی به واسطه جهانی شدن و تکنولوژی ایجاد شده است و این امر سازمانهای سراسر جهان را به ایجاد تغییرات مهم به منظور سازگاری بقاء موفق شدن در جهان نوین و هزاره جدید وادار ساخته است. زمانی بود که وظیفه اصلی کارها و مشاغل ایجاد سود و تولید در بلند مدت در تولید محصول بود، اکنون وظیفه مهمتری وجود دارد و آن این است که تبدیل به سازمان اثربخش شوند. نه این که تولید و سود بیشتر اهمیت ندارد، بلکه بدون یادگیری مداوم، سود و تولید بلند مدت امکان پذیر نخواهد بود.
(آل آقا، 1372، ص 26)
باید دانست که مهمترین و اساسی ترین ثروت هر جامعه ای برای توسعه پایدار، نیروی انسانی آن جامعه است و هر تلاشی که در راستای توسعه انجام شود، باید بر فعالیت های نیروی انسانی تمرکز یابد. با استفاده از سرمایه، منابع طبیعی، زمین و سایر عوامل اقتصادی هدف های توسعه جامعه محقق می شود ولی هیچ کدام از آن ها به اندازه نیروی انسانی حائز اهمیت نمی باشد، زیرا تولیدات صنعتی، ارائه خدمات و به طور کلی هر فعالیتی نیازمند نیروی انسانی ماهر کار آزموده است (دولان و شولر، 1377 ، ص 77)
به همین منظور شرکت ها برای افزایش اثر بخشی و کارایی و فراکنشی عمل کردن با تغییرات به بهسازی نیروی انسانی خود پرداختند! زیرا آموزش و کاربرد دانش علوم رفتاری برای اصلاح و تغییر رفتار فردی و گروهی سنگ زیر بنایی بهسازی است (میر کمالی،1377 ،ص 92،)
ویژگی مهم سرمایه انسانی درونی بودن و نهفتگی در انسان هاست. لذا این سرمایه صرفاً بر مبنای ارائه دانش به فرد و ایجاد مهارت در او در طول زمان قابل حصول است.
افراد سازمان ها در دهه 1990 با برخی چالش های بسیار سخت مواجه گشته اند که ناگزیر به مقابله با آنها بوده اند. اما اکنون که پای به درون سالهای آغازین هزاره سوم می گذاریم باید از خود بپرسیم، چه کسانی دارای برتری برای غلبه بر این موانع هستند؟
این برتری متعلق به کسانی است که خود را متعهد به یادگیری مستمر می دانند
(اسپارک،1382 ، ص 48)
بیان مساله:
مهمترین مساله در قبال تغییرات محیط، آموزش و بهسازی منابع انسانی است. زیرا سرمایه گذاری در آموزش و بهسازی منابع انسانی، سرمایه گذاری بلند مدتی است که آثار منافع آن به خود فرد، سازمان و جامعه بر می گردد.
ضرورت های جدید عصر حاضر، موفقیت کشور ما در عرصه جهانی، پیچیده تر شدن اهداف و وظایف سازمانی، پیچیدگی افکار، انتظارات و مهارت های استفاده از تجهیزات از یک طرف و کمبودها و نارسایی هایی در زمینه مهارت ها و دانش کارکنان و مدیران از طرف دیگر، همگی مبین این است که آموزش همواره باید خود را برای رویارویی با تحولات آماده سازد. آموزش و توسعه منابع انسانی نه تنها در دانش و مهارت های ویژه مدیران و کارکنان نقش به سزایی دارد بلکه باعث ارتقاء سطح کارایی و اثر بخشی سازمان شده و سازمان بهتر می تواند خود را برای رویارویی با تغییرات آماده سازد. آموزش مدیران و کارکنان در سازمان نمی تواند بدون توجیه تغییرات و تحولات عصر حاضر راه خود را بپیماند و باید هماهنگی لازم بین آموزش و تغییرات به وجود آید. تا بهره گیری مناسب از آموزش حاصل گردد. (دراگر،1378 ص 36،)
به عبارتی دیگر تعیین نیازهای آموزش اولین قدم در برنامه ریزی آموزشی و در واقع نخستین عامل و ایجاد و تعیین اثر بخشی سیستم آموزش و بهسازی است. اجرای برنامه ها باید با توجه به نیازهای عینی و واقعیت های شغلی و حرفه ای باشد. زیرا آموزش پر هزینه است و چنانچه به درستی برنامه ریزی نگردد، باعث اتلاف منابع مالی و مادی می گردد. اصلی این است که در بسیاری از شرکت ها به دلیل تشخیص ندادن نیاز به راهبرد توسعه منابع انسانی که باید از راهبرد کسب و کار نشأت گیرد، مقادیر متنابهی از بودجه های تخصیصی خود به توسعه منابع انسانی را تلف می کنند. (گریگور 1372،ص 42)
آموزش مدیران و کارکنان در سازمان ها امری حیاتی است. آموزش مدیران و کارکنان در سازمان نمی تواند بدون توجه به تغییرات و تحولات عصر حاضر راه دیرین خود را بپیماید و باید هماهنگی های لازم بین آموزش و تغییرات به وجود آید تا بهره گیری موعود از آموزش حاصل شود . ( ویلسون 1992 )
بنابراین یک سازمان بدون منابع انسانی هیچ است، همان طوری که نلسون می گوید: «واقعیت این است که تنها چیزی که دنیای رقابتی متمایز می کند منابع انسانی است، تجهیزات و ساختمان ها یکی هستند، افرادند که موجب تمایز می شوند .(جاکوب 2002)
بنابراین تعیین نیازهای آموزش مدیران و کارکنان از اهمیت خاصی برخوردار است و می بایست علاوه بر دارا بودن توانایی های ذهنی، جسمی هنری و همچنین ویژگیهای روانی و اجتماعی از دانش و مهارت های کافی در زمینه وظایف مربوط به خود بهره برده باشد تا بتوانند در جهت استفاده از منابع، موفقیت قابل ملاحظه ای را بدست آورند.
به همین دلیل کشورهای پیشرفته دنیا برای آموزش و تربیت نیروی انسانی خود اهمیت زیادی قائل هستند. سرمایه گذاری در نیروی انسانی سرمایه گذارای بلند مدتی است که آثار و منابع آن به خود، سازمان و جامعه برخواهد گشت. (سینگر1378،ص 51،)
بر این اساس محقق قصد تعیین نیازهای آموزشی کارکنان اداره کل حفاظت محیط زیست استان را داشته که این منجر به برنامه ریزی آموزش آنان و بهبود کارکرد آموزش و بهسازی کارکنان و تبعاً اثر بخشی سازمان خواهد بود.
این تحقیق برای شناسایی و اولویت بندی نیازهای آموزش کارکنان اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل می باشد تا از طریق آن نیازهایی که حد بالایی هستند به عنوان نیاز ارجح ، مشخص تا در طراحی برنامه آموزشی کارکنان مورد استفاده قرار گیرد.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
با توجه به تغییرات و تحولات مهم در زمینه های علمی، تکنولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی و به روز کردن جوامع سازمانها جهت رویارویی با اینگونه تحولات و تغییرات نیاز است که کارکنان سازمانها و ادارات بطور مداوم به تقویت بنیه دانش و مهارت و نگرش خود بپردازند. بنابراین هدف مطالعات نیازسنجی فراهم سازی اطلاعات برای برنامه ریزان است. فرآیند نیاز سنجی می تواند منتج به شناسایی مقاصد، اهداف، و میزان تحقق آن اهداف و مقاصد گردد. در سایر قلمروها نیز نیازسنجی می تواند منجر به تدوین برنامه های کوتاه مدت و ضربتی و برنامه های بلند مدت و آینده نگر گردد. (ابیلی 1377 ، ص 20)
گسترش و توسعه علوم و فناوری در جهان امروز به خصوص کشورهای پیشرفته به طور نسبی کلیه فعالیت های اجتماعی جوامع را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان نقش نیروی انسانی ماهر و متخصص در هدایت کلی سازمان اهمیت خاصی دارد با توجه به شرایط عصر حاضر که رقابت های صنعتی و اقتصادی می باشد بدیهی است که کشورهای برخوردار از نیروی انسانی متخصص و خبره در زمینه های گوناگون کار در وضعیت بهتری هستند. بنابراین کشورهای در حال توسعه به منظور رسیدن به مرحله مطلوب اقتصادی و صنعتی، نیروی انسانی و آموزش را درصد اولویت های خود قرار دهند. و در زمینه تربیت نیروهای متفکر و مبتکر سرمایه گذاری کنند. (همان ص 29 )