چکیده
پس از گذشت چند ماه از سال تحصیلی 91-90 با توجه به دفتر ثبت کتاب در کتابخانه آموزشگاه هدایت روستای چهل قز قیامدشت در سال تحصیلی گذشته به مشکل عدم استفاده دانش آموزان خود از کتاب ها و عدم گرایش آن ها به مطالعه و کتابخوانی پی بردم. دانش آموزان این آموزشگاه در زمینه ی مطالعه و کتاب خوانی خیلی ضعیف هستند. نه تنها دانش آموزان بلکه خیلی ا ز اولیاء آن ها نیز در زمینه ی مطالعه، کوتاهی و تنبلی می کنند و نسبت به مطالعه ی کتاب علاقه کمتری نشان می دهند. به همین دلیل موضوع را با یکی از همکارانم به نام آقای حبیبی آموزگار کلاس چهارم در میان گذاشتم .
مهمترین سوالی که در ذهن ما ایجاد شد این بود که آیا ما می توانیم آن ها را به کتاب و کتاب خوانی علاقه مند کنیم؟ آیا فضای کتابخانه برای دانش آموزان مناسب است؟ آیا فرهنگ مطالعه در آن ها پایین است؟ و یا به علت کوتاهی و توجه نکردن ما و مسئولین مربوطه به این امر مهم می باشد؟ آیا خانواده های آن ها فرهنگ مطالعه و کتابخوانی را دارند؟ آیا کتاب های کتابخانه متنوع و متناسب با ویژگی دانش آموزان ما است؟ و...
امّا مهم ترین عوامل موثر در ایجاد مسئله عبارتند از :
فضای نامناسب کتابخانه
مناسب نبودن کتاب های کتابخانه
عدم برنامه های مخصوص به کتابخوانی
عدم تشکیل نمایشگاه
عدم وجود کتابدار مناسب
عدم علاقه آموزگاران به کتابخوانی
ترس از پاره شدن و گم شدن کتابها
پایین بودن خزانه لغات دانش آموزان
پس از تفکّر و دقت در عوامل موثر در ایجاد مسئله متوجه شدیم که شاید فضای نامناسب کتاب خانه و عدم علاقه ی آموزگاران به کتاب خوانی عوامل اصلی ایجاد مسئله ی ما باشد.
بنابر این به جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده ، پرسشنامه ، مطالعه کتب گوناگون و مجلات ، مطالعه اقدام پژوهی های سال های گذشته در این زمینه و مراجعه به سایت های مختلف پرداختیم.
در مرحله بعد به اجرای راه حل های مناسب پرداختیم.
اولین اقدام ما نظافت کتابخانه با کمک خدمات آموزشگاه بود که بعد از نظافت به وسیله ی چند تکه پارچه و با کمک دانش آموزان گرد و غباری که روی کتاب ها نشسته بود را پاک کردیم . مدیر محترم آموزشگاه جناب آقای رضایی تعدادی کمد شیشه ای خریداری کرد و در اختیار ما قرار داد. سپس سرکار خانم رمضان زاده نماینده معلمان طبقه بندی و شماره گذاری کتاب ها را به عهده گرفت. او کتاب ها را به سه دسته ی داستانی ، علمی و آموزشی تقسیم کرد . همچنین کتاب های مربوط به همکاران را در یک کمد جدا شماره گذاری کرد. ما نیز در تایپ و شماره گذاری کتاب ها شرکت کردیم.
به علت مخدوش بودن دفتر امانات کتاب در سال های گذشته یک دفتر جدید درست کردیم. مدیر محترم آموزشگاه تعدادی کتاب زیبا و مورد علاقه ی دانش آموزان را از نمایشگاه یاد یار مهربان تهیه نموده و به کتاب های قبلی اضافه شد.
کتاب ها با کمک تعدادی از دانش آموزان که بعدأ مسئول کتابخانه نیز شدند بر روی تعدادی میز که با همکاری مدیر و معاون آموزشگاه تهیه شده بود در معرض دید دانش آموزان و آموزگاران محترم قرار گرفت.
اقدامات دیگر انجام شده به قرار زیر است:
دادن کتاب به دانش آموزان به عنوان جایزه
معرفی بعضی از کتاب های جا لب، آموزشی و جدید برای بچه ها در مراسم صبحگاه
مسابقه تعریف داستان کتاب برای همکلاسی ها
اختصاص دادن یک هفته در آموزشگاه به نام هفته ی اهداء کتاب
خلاصه نویسی چند کتاب توسط دانش آموزان
تشکیل جلسه برای همکاری بیشتر آموزگاران برای اقدام پژوهی
پس ازاجرای راه حل ها مجدداً در اواخر اسفند ماه سال1391 به دفتر ثبت امانات کتاب خانه مراجعه نموده و مشاهده کردم که تعداد قابل ملاحظه ای ازدانش آموزان ما از کتاب خانه استفاده کردند و این نشان می دهد که علاقه آن ها به کتاب و کتاب خوانی بیشتر شده است و ما در اقدام پژوهی خود موفق شده ایم تعداد بیشتری از دانش آموزان خود را به کتابخانه جذب کنیم.
درعصرما ذکراین نکته که تاچه حد کتاب وکتاب خوانی موجب رشد دینی ،اخلاقی،اجتماعی وعقلانی آدمی است نشان دهنده این است که کتاب یکی ازبهترین ابزار رساندن پیام وانتقال فرهنگ وتمدن بشری ازنسلی به نسل دیگر است.
سخن از کتاب و کتابخوانی است. سخن از فرهنگ است . سخن از نقش کتاب و کتابخوانی در فرهنگ سازی است . سخن از همان چیزی است که بزرگترین معجزه‌ی بزرگترین پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله و سلّم) است. سخن از کتاب است.
کتاب باید ازنظر محتوا، شکل ، فراوانی و ارزانی مرتباً با نیازهای آدمی هماهنگ باشد وموجب تعالی فرهنگ بشرشود. لازم به ذکراست که مبادا دربیان کتاب وکتابخوانی غلو کنیم زیرا باید کتاب خواندن آدمی را از تفکّر و خودجوشی باز نگیرد. اگر کتاب به گونه ای شایسته دراختیارکودکان قرار گیرد آنگاه می توان گفت که موید تفکّر است و قوت دهنده تعقل و یار حکمت.
انتخاب کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان بخصوص درسالهای کودکی موجب توانایی تشخیص خوب از بد است. کتابخوانی نه تنها درشیوه های زندگی شهروندان استفاده بهتراز وقت ، تنظیم اقتصاد درخانواده تأمین بهداشت و تعلیم و تربیت کمک می کند. بلکه میزان بهره گیری ازامکانات محدود زندگی را بالا می برد. و به این ترتیب افراد خود به خود دربرابر افسردگی و ناراحتی های روانی بیمه می شوند.
با مطالعه کتاب های مختلف می توان درعین عشق به ملت و وطن، به مردم آموخت که در دنیا یک نژاد وجود دارد و آن نژاد انسانیت است. بسیاری ازمردم با مطالعه سرگذشت تلخ کامی و رنج های ملل دیگر با آنان همدردی می کنند با مطالعه مراسم اعتقادات وشیوه های زندگی آنان احساس انس و الفت کرده و علاقمند به مراوده با آنان می شوند. این شیوه درسازگاری اجتماعی نقش مهمی خواهد داشت.
یکی ازاهداف بنیادی نظام های آموزش وپرورش کشورها به ویژه در دوره ابتدایی تقویت و توسعه مهارت خواندن و پرورش توانایی درک و فهم متون است. اگر تربیت دانش آموزانی متفکر، مستقل و کنجکاو را خواهانیم اگر به دنبال کشف افت تحصیلی و ارتقاء انگیزه مطالعه و پیشرفت هستیم باید جهت گیری برنامه ریزی درسی و شیوه های تدریس به سمت آموزش خلاق سوق دهیم.
کتابخانه مدرسه پایگاه بسیار مهمی برای شروع مطالعه و ایجاد انگیزه در کودکان ما است . و آموزگاران مدرسه می توانند یکی از موثرترین افراد در جهت رسیدن به چنین هدفی باشند. آنها هستند که می توانند بچه ها را به طور مرتب هفته ای دوبار به کتابخانه ببرند و کتابخانه را از یک محیط سرد و متروک به محیطی زنده و روح بخش تبدیل نمایند. ما امیدواریم که در سال های آینده با همکاری اولیاء و مربیان بتوانیم گامی موثر در این زمینه برداریم . باشد که همکاران عزیز در کتابخانه های مدارس ، هر چند کوچک و با امکانات مختصر بتوانند با هر روش ممکن ، از جمله زیباسازی فضای کتابخانه ، مقدمات گرایش عزیزان دانش آموز را به این مکان فرهنگی و مهم که «غنچه ای است در کنار گلستان مدرسه » فراهم نموده و هر روز شاخ و برگ های این گلستان هر چه زیباتر و شاداب تر شود.
انتخاب کودکان برای مطالعه از آن جهت اهمیت دارد که در سنینی قرار دارند که اولین تجربه‌های خواندن را می‌گذرانند. این تجربه‌های اولیه از خواندن، تأثیر بسزایی بر روند ادامه آن در طول زندگی و بزرگسالی شان دارد. این که بدانیم کودکان، خواندن چه چیزهایی را دوست دارند و چرا می‌خوانند؛ چه چیزهایی، چه دلایلی و چه شرایطی آنان را به سوی خواندن سوق می دهد و آنان را به خوانندگان همیشگی و وفادار تبدیل میکند، برای ما بسیار مهم است. شاید همه این موارد را بتوان در بررسی انگیزه‌های آنان از خواندن درک کرد. انگیزه، محرک اصلی فرد برای خواندن است. این عامل که نقش تحریک کننده دارد، در کسب عادت به مطالعه و تغییر در عادتهای معمول زندگی، اهمیت زیادی دارد؛ تا آنجا که به نظر «لاین برگر»، یکی از مراحل تغییر در عادت، انگیزه است )استیگر، 1377، ص. 45). با تحلیل این انگیزه‌ها و توجه به عوامل درونی و بیرونی که بر این انگیزه‌ها مؤثر است، می‌توان به حقایقی پی برد که ما را در برنامه ریزیها و استفاده از راهکارهای مختلف در این زمینه یاری می دهد.