مقدمه :
مرکز درمانی بهداشتی شهر یکی از عناصر زنجیره درمانی کشور است که به منظور ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به بیماران احداث می شود.
مرکز درمانی و بهداشتی مورد نظر به صورت درمانگاه مستقل وابسته به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی خواهد بود که می تواند جمعیت 15 هزار نفری محله ای از شهر را پوشش دهد.
رئوس برنامه کار شامل بخش درمانی-بهداشتی و اداری خدماتی می باشد.
از آنجا که موضوع " طرح مرکز بهداشتی و درمانی شهری" به عنوان برنامه طراحی "درس تمرین معماری4" گروه معماری دانشگاه تهران جنوب تعیین شد تصمیم نهایی توسط استاد و دانشجویان این کلاس مبنی بر آن شد که در تجربه یک کار گروهی 9 نفره زیر نظر استاد راهنما جناب آقای مهندس کریم آبادی به مطالعه و طراحی این مرکز بپردازیم.
در این آلبوم دو جلدی سعی بر این شده است که خلاصه ای از مراحل مطالعه –برنامه ریزی و طراحی دانشجویان گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب تهران گردآوری شود .
پیش گفتار:
تئوری و عمل : معمولا چنین به نظر می رسد که طراحی بیمارستان عاری از هرگونه خلاقیت بوده و بیشترین کمبودها در زمان نظم بخشیدن به پلان ساختمان بروز می نماید. صفاتی که (اکثرا به حق) چون یکنواختی و استاندارد نثار طرح بیمازستان می شوند و تنها دفاع این است که بگوییم پاسخگویی به نیازهای عملکردی ما را مجبور به ایجاد چنین طرحهایی نموده است.
با وجد این هنوز راه حلهای ابتکاری با توجه به احتراز شبیه سازی و یا نادید گرفتن نیازهای عملکردی وجود دارند . طراحی بیمارستان در نظر علمی باید از کارایی عملی برخوردار شود .عملکردی وجود دارند . طراحی بیمارستان از نظر علمی باید از کارایی عملی برخوردار شود .البته باید به تقدم و تاخر در این جمله دقت شود که این مطلب از مقاصد و اهداف ما در طراحی بیمارستان بوده است .
کلیات بیمارستان : هزینه های مربوط به ساخت یک بیمارستان، بسیار بالا است. بنابراین، مدیریت پروژه و طراحی مجموعه ضروری است. به حداقل رساندن هزینه های پروژه و کارکنان باید یک اولویت باشد.
طراحی پروژه باید در برگیرنده مشاوره های فشرده با مشتریان، پزشکان، مهندسین معمار، طراحان و کارشناسان بیمارستانی در طول مراحل اولیه باشد تا خطر تصمیمات نامطلوب سرمایه گذاری و افزایش ناخواسته هزینه های عملیات را از میان بردارد. بر اهمیت همکاری میان مهندسی معمار، مدیران و کارشناسان فنی نمی توان تأکید بیش از اندازه کرد.
پس از طراحی شکل کلی پروژه، مرحله طراحی ساختمان که تعیین کننده سازه و شکل بیمارستان و نیز تدارکات خدمات و سیستم های مهندسی و جزییات امکانات و تجهیزات پزشکی است مورد نیاز می باشد.
اظهارنظرهای کلی : موسسات و سازمان های پزشکی، ارایه کننده درمان و مراقبت از بیماران با شرایط مزمن و حاد است. هدف های مراقبت پزشکی از نظر ماهیت و میزان گوناگون است و باید دقیقا مشخص باشند.
بنابراین، بیمارستان ها از نظر تعداد تخصصها و دپارتمان های تخصصی و امکانات درمانی، تدارک و تهیه داروهای شفابخش ، داروهای بازدارنده و نقاهت، معاینه (تشخیص) و درمان، میزان مراقبت ، استاندارد پذیرش و میزان آسایش و رفاه، مراقبت روانی، فعالیت های آموزشی و پژوهشی متفاوت هستند.
در حالی که پیش از این بیمارستان ها را با آگاهی طراحی می نمودند، امروزه تمایلی را می توان نسبت به راحتی روز افزون امکانات مشاهده کرد. بیمارستان های مدرن از نظر ظاهری شبیه هتل ها هستند؛ جوی مسکونی به نظر می رسد که نسبت به شرایط بهداشتی سخت بیمارستان های قدیمی ز اهمیت بیشتری برخوردار است. طول اقامت بیماران به شدت کوتاه تر می شود و اتاق های یک یا دو تخته (به خصوص برای بیماران خصوصی) ترجیح داده می شوند.
تقسیم بندی و تعیین حدود : بیمارستان های عمومی، به قسمت های عملیاتی مراقبت، معاینه و درمان، تدارک، قسمت اداری و تکنولوژی تقسیم می شوند. علاوه بر این ها قسمت های مسکونی و احتمالا آموزش و تحقیق و پشتیبانی عملیات خدماتی نیز وجود خواهد داشت. همه این قسمت ها در داخل بیمارستان دقیقا مشخص می شوند. این گزینه ها، با در نظر گرفتن ترتیب قسمت های مختلف، از تنوع زیادی برخوردارند اما حفظ کوتاه ترین ارتباط افقی و عمودی همزمان با تعیین حدود هر بخش عملی مهم است و تا حد امکان انجام می شود.
طراحی ساختمان : ساختن یک بیمارستان، یک پروژه بسیار پیچیده است و نیازمند طراحی سیستماتیک برای ارایه بهداشت و انعطاف مورد نیاز است زیرا شمار زیادی از افراد را در بر می گیرد. مراحل ساخت باید برآوردنده نیازهای این عملکردها باشد: پذیرش، تحقیق (در بیمارستان های دانشگاهی)، آموزش، فعالیت پزشکی، ذخیره سازی و مدیریت یک متدلوژی مناسب طراحی، با به کارگیری تنوعی از ابعاد فضاها و تاسیسات به تحقیق این امر کمک می کند.
تیم طراحی، متشکل از آرشیتکت ها، دکترها، نرس ها، مهندسین و کارکنان اداری باید هم در خلال طراحی و هم در مراحل ساخت، همکاری نزدیکی با هم داشته باشند، زیرا طرح اولیه در هر مرحله قبل از تکمیل می تواند به دلیل عدم پیش بینی توسعه که ایجاد نقص و اشتباه می کند تغییر یابد.
8 تا 10 سال طول می کشد تا یک پروژه بیمارستانی از مرحله گفتگو برای طرح اولیه به مرحله بهره برداری برسد. این زمان برابر زمان مورد نیاز برای پیشرفت و ایجاد یک نسل جدید تکنولوژی پزشکی است که این امر باعث این خطر می شود که اگر روش های طراحی و ساخت معمولی مورد استفاده قرار گیرد، ساختمان در زمان بهره برداری خارج از رده باشد.
برای آن که طرح ساختمان واقعیت گرایانه باشد، همکاری با حرف و صنایع مربوطه از شروع کار از اهمیت برخوردار است. به عنوان مثال، از آن جا که ابعاد و اندازه های تجهیزات به موازات پیشرفت های تکنولوژی کامپیوتر مرتبا در حال تغییر است، این امر در نظام فضاها تاثیری به سزا دارد. ابعاد دپارتمان های خاص (مثلاً رادیولوژی و رادیوتراپی) نیز در سال ها اخیر تغییر قابل ملاحظه ای داشته است به طوری که مشاوره با کاربران موردنظر از اهمیت بالایی برخوردار است.
اصلاحات خدمات بهداشتی، تأثیر به سزایی به طراحی بیمارستان ها در آینده خواهد داشت به همان تربیت که روند خروج تخصص های پزشکی از بیمارستان های عمومی و ساخت مراکز کلینیک جداگانه با مدیریت خاص خود (مثلاً رادیولوژی، کلینیک های روزانه سالمندان، مراکز درمانی سیار) وجود دارد. به علاوه، عوامل جلوگیری از حریق و
کاهش سروصدا و نیز مقررات ساختمان سازی و ضروریات گروه های حرفه ای مربوطه تأثیر بیشتری بر طراحی می گذارند.